Kakalardo

intsektuen ordena

Kakalardoak (Coleoptera ordena) 360.000 espezie dituen intsektu ordena bat da. Animalia erreinuan dagoen ordenarik handiena da, Lepidoptera, Hymenoptera eta Dipteraren aurretik. Onddoak bezainbeste espezie daude edo ugaztunak baino 66 aldiz gehiago.

Kakalardo
Pennsylvaniar-gaur egun

Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
AzpierreinuaBilateria
FilumaArthropoda
KlaseaInsecta
SuperordenaEndopterygota
Ordena Coleoptera
Azpiordenak

Coleopteraren barruan dibertsitate morfologiko handia dago. Kakarraldoak ia edozein lekutan bizi daitezke, baita ur gezatan ere, nahiz eta ingurune itsastarretan oso gutxi diren. Coleoptera gehienak belarjaleak dira eta espezie asko izurritea izan daitezke landatutako eremuetan.

Kakalardoen taldeko espezieek metamorfosi konplexua burutzen dute, hau da, arraultzetik larba itxuran irteten dira, eta pupa fase bat iragan behar dute helduarora heltzeko.

Espezieen artean elikadura ohitura ezberdin anitz diren arren, kakalardo gehienek mastekatzaile motako aho-aparatua dute. Elikadurari dagokionez, kakalardoen artean badira belarjaleak (hostoak, haziak, sustraiak, zura, polena... jaten dituztenak), koprofagoak (gorotzez elikatzen direnak), haragijaleak (ehiztari eta sarraskijaleak), onddojaleak...

Aurreko hegoak oso gogorrak dira eta elitro izena ematen zaie. Hauek sortzen duten oskolaz toraxaren atzealdea babesten dute, baita bigarren hego parea eta abdomena ere. Aurreko hegoak ez dituzte erabiltzen hegaz egiteko baina altxatu behar dituzte espezie gehienetan atzeko hegoak erabili ahal izateko. Pausatzen direnean atzeko hegoak elitroen barruan gordetzen dira. Kakarraldo gehienek hegaz egin dezakete, baina oso gutxi dira gai euliek bezain ondo egiteko eta hegaldia bakarrik behar-beharrezkoa denean erabiltzen dute. Espezie batzuetan elitroak ezin dira ireki eta beraz ezin dute hegaz egin.

Euskaraz kakalardo izendapenaz gain, beste hauek ere erabiltzen dira: kakarraldo, kotxorro, arkulo edo arkamele.

Filogenia

aldatu

Hauek dira lau subordenen artean proposaturiko erlazio filogenetikoak[1]:

Coleoptera

Archostemata

Adephaga

Myxophaga

Polyphaga

Talde hauei desagerturiko protocoleoptera subordena gehi dakieke.

Familiak

aldatu
Familia Irudia
Acanthoceridae
Acanthocnemidae
 
Aclopidae
Ademosynidae
Aderidae
 
Aegialiidae
 
Agapythidae
 
Agyrtidae
 
Akalyptoischiidae
Alexiidae
 
Allocorynidae
Allocoryninae
Alloioscarabaeidae
Amphizoidae
 
Anamorphidae
 
Anthicidae
 
Anthribidae
 
Aphodiidae
 
Apionidae
 
Apophisandridae
Apotomouridae
Archeocrypticidae
 
Lucanidae
 
Artematopodidae
 
Asiocoleidae
Aspidytidae
 
Attalomimidae
Attelabidae
 
Aulonocnemidae
Belidae
 
Belohinidae
Berendtimiridae
Biphyllidae
 
Boganiidae
 
Bolboceratidae
 
Boleopsidae
Boridae
 
Bostrichidae
 
Bothrideridae
 
Brachyceridae
 
Brachypsectridae
Brachypteridae
Brachyrrhinidae
Brenthidae
Brentidae
 
Buprestidae
 
Byrrhidae
 
Byturidae
 
Callirhipidae
 
Cantharidae
 
Carabidae
 
Caridae
Catiniidae
Cavognathidae
 
Cebrionidae
Cerambycidae
 
Cerasommatidiidae
 
Ceratocanthidae
 
Cerophytidae
 
Cerylonidae
 
Cetoniidae
 
Chaetosomatidae
 
Chalcodryidae
 
Chelonariidae
 
Chrysomelidae
 
Cicindelidae
 
Ciidae
 
Circaeidae
Clambidae
 
Cleridae
 
Cneoglossidae
Coelocatiniidae
Coleopsidae
Colymbotethidae
Coptoclavidae
 
Corylophidae
 
Cretohisteridae
Crowsoniellidae
 
Cryptolaryngidae
Cryptophagidae
 
Cucujidae
 
Cupedidae
 
Curculionidae
 
Curculiopsidae
Cyathoceridae
Cybocephalidae
 
Cyclaxyridae
 
Dascillidae
 
Dasyceridae
Dasytidae
 
Decliniidae
Derodontidae
 
Diphyllostomatidae
Discolomatidae
 
Disteniidae
 
Drilidae
 
Dryophthoridae
 
Dryopidae
 
Dynastidae
 
Eccoptarthridae
Elateridae
 
Electrapatidae
Elmidae
 
Elodiidae
Elodophthalmidae
Empelidae
Endecatomidae
 
Endomychidae
 
Eobelidae
Epimetopidae
 
Eremazidae
Erirhinidae
 
Erotylidae
 
Euchiridae
 
Eucinetidae
 
Eucnemidae
 
Eugnamptini
 
Eulichadidae
Eupsilobiidae
 
Eurhynchidae
Euxestidae
 
Georissidae
 
Georyssidae
Geotrupidae
 
Gietellidae
Glaphyridae
 
Glaresidae
 
Gyrinoidea
 
Haliplidae
 
Haliploidea
 
Haplochelidae
Helophoridae
 
Helotidae
 
Heteroceridae
 
Histeridae
 
Hobartiidae
Homalisidae
Hybosoridae
 
Hydraenidae
 
Hydrochidae
 
Hydrophilidae
 
Hydroscaphidae
 
Hygrobiidae
 
Iberobaeniidae
Idiomacerinae
Ipidae
Lampyridae
 
Ischaliidae
Ithyceridae
Jacobsoniidae
 
Jurasaidae
Jurodidae
 
Kaltanocoleidae
Karumiidae
Kateretidae
 
Labradorocoleidae
Laemophloeidae
 
Lagrioididae
Lamingtoniidae
 
Languriidae
 
Lasiosynidae
Latridiidae
 
Lebanophytidae
Leiodidae
 
Lepiceridae
 
Liadytidae
Liaoximordellidae
Limnichidae
 
Lithoscarabaeidae
Lophocateridae
 
Lutrochidae
 
Lycidae
 
Lyctidae
Lymexylidae
 
Magnocoleidae
Malachiidae
 
Malacodermidae
Mastigocoleidae
Mauroniscidae
Megalopodidae
 
Melandryidae
 
Melolonthidae
 
Melyridae
 
Meruidae
Mesocinetidae
Mesophyletidae
 
Metaxinidae
 
Metrioxeninae
Micromalthidae
 
Microsporidae
 
Monommatidae
Monotomidae
 
Moravocoleidae
Mordellidae
 
Murmidiidae
 
Mycetaeidae
 
Mycetophagidae
 
Mycteridae
 
Myraboliidae
 
Mysteriomorphidae
Nanophyidae
 
Nemonychidae
 
Nitidulidae
 
Nosodendridae
 
Noteridae
 
Oborocoleidae
Obrieniidae
Ochodaeidae
 
Oedemeridae
 
Omalisidae
 
Omethidae
 
Ommatidae
 
Orphnidae
Orsodacnidae
 
Ostomatidae
Oxycorynidae
Oxypeltidae
 
Pachypodidae
 
Paelobiidae
Parahygrobiidae
Paralucanidae
Parandrexidae
Passalidae
 
Passalopalpidae
Passandridae
 
Pelobiidae
Peltidae
 
Peltosynidae
Perimylopidae
Permocupedidae
 
Permosynidae
Phalacridae
 
Phengodidae
 
Phloeostichidae
 
Phloiophilidae
 
Phoroschizidae
 
Phycosecidae
 
Anobiidae
 
Plastoceridae
Platypodidae
Pleocomidae
 
Podabrocephalidae
Ponomarenkiidae
Ponomarenkiumidae
Praelateriidae
Praemordellidae
Priasilphidae
 
Prionoceridae
 
Promecheilidae
Propalticidae
Prostomidae
 
Protelmidae
Protocucujidae
 
Protopeltidae
 
Psephenidae
 
Pseudonepidae
Pterocolini
Pterogeniidae
Ptiliidae
 
Ptilodactylidae
 
Ptinidae
 
Ptismidae
Pyrochroidae
 
Pythidae
 
Raymondionymidae
Rentoniidae
 
Rhadalidae
Rhagophthalmidae
 
Rhinorhipidae
 
Rhipiceridae
 
Rhipiphoridae
Rhizophagidae
Rhombocoleidae
Rhynchitidae
 
Rhysodidae
 
Ripiphoridae
 
Rutelidae
 
Salpingidae
 
Sandalidae
Scarabaeidae
 
Schizocoleidae
Schizophoridae
Schizopodidae
Scirtidae
 
Scolytidae
Scraptiidae
 
Scydmaenidae
 
Septiventeridae
Sikhotealiniidae
Silphidae
 
Silvanidae
 
Sinisilvanidae
Sinodryopitidae
Smicripidae
Sojanocoleidae
Spercheidae
 
Sphaeritidae
 
Sphaeriusidae
 
Sphindidae
 
Staphylinidae
 
Stenotrachelidae
 
Synchroidae
 
Synteliidae
 
Taldycupedidae
 
Tasmosalpingidae
 
Telegeusidae
Teredidae
 
Tetrameropseidae
Tetratomidae
 
Thanerocleridae
 
Throscidae
 
Thymalidae
 
Torridincolidae
 
Trachelostenidae
Trachypachidae
 
Triadocupedidae
Triamyxidae
 
Triaplidae
Tricoleidae
Trictenotomidae
 
Tritarsidae
Tritarsusidae
Trixagidae
Trogidae
 
Trogossitidae
 
Tshekardocoleidae
 
Ulodidae
 
Ulyanidae
Uralocoleidae
Vesperidae
 
Wabbelidae
Gyrinidae
 
Dermestidae
 
Zeugophoridae
 
Zopheridae
 
Bruchidae
 
Dytiscidae
 
Coccinellidae
 
Meloidae
 
Tenebrionidae
 

Erreferentziak

aldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kakalardo  
  1. Vanin, S.A. & Ide, S. 2002. Classificaçao comentada de Coleoptera. Monografías del Tercer Milenio, SEA, 2: 193-205. ISBN 84-922495-8-7