Jan Pieterszoon Sweelinck
Jan Pieterszoon Sweelinck (Deventer , 1562ko apirila edo maiatza - Amsterdam, 1621eko urriaren 16a) herbeheretar musikagilea, organo-jotzailea eta irakaslea izan zen. Bere lana Pizkunde amaieraren eta hasierako barrokoaren artean kokatzen da. Europako teklatu lanen lehen musikagile bikainetako bat da, eta bere irakaskuntza lanak Ipar Alemaniako organoen tradizioa sendotzen lagundu zuen.
| Jan Pieterszoon Sweelinck | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Deventer, 1562ko maiatza (egutegi gregorianoa) | ||
| Herrialdea |  Zazpi Herbehere Batuen Errepublika | ||
| Heriotza | Amsterdam, 1621eko urriaren 16a (59 urte) | ||
| Hobiratze lekua | Oude Kerk | ||
| Familia | |||
| Aita | Pieter Sywertszoon | ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Anai-arrebak | ikusi
| ||
| Leinua | Sweelinck family (en)  | ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | nederlandera | ||
| Ikaslea(k) | ikusi
| ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | musikagilea, organista, irakaslea, musikologoa, musikaren teorikoa eta klabezin-jotzailea | ||
| Lantokia(k) | Amsterdam | ||
| Enplegatzailea(k) | Oude Kerk Amsterdam | ||
| Mugimendua | musika barrokoa | ||
| Genero artistikoa | Pizkundeko musika | ||
| Musika instrumentua | organoa | ||
       | |||
Biografia aldatu
Sweelinck Deventerren (Herbehereak) jaio zen 1562ko apirilean edo maiatzean; Swybbertszoon organo-jotzailearen eta Elske Jansdochter Sweeling-en, zirujau baten alabaren, seme zaharrena zen. [1]
Jaio eta gutxira, familia Amsterdamera joan zen bizitzera, eta han Swybbertszoon 1564. urte inguruan aritu zen organista gisa Oude Kerk-en, non aitaldeko aitona eta osaba ere organistak ziren. [2] Jan Pieterszoonek bere lehen musika ikasgaiak jaso omen zituen aitarengandik, zoritxarrez 1573an zendu zena.
Geroago, Jacob Buyck [3] Oude Kerk-eko apaiz katolikoaren eskutik jaso zuen hezkuntza orokorra, baina ikasgai horiek 1578an eten ziren, Erreforma Amsterdam hirira etorri eta hiriak kalbinismoa besarkatu baitzuen. [2] Buyck-ek hiriitik alde egitea erabaki zuen.
Aitaren heriotzaren ondoren ezer gutxi dakigu bere heziketa musikalaz. Bere musika irakasleek Jan Willemszoon Lossy, Haarlemeko kontratenor eta txirimia instrumentalista ezezaguna [2] eta/edo Cornelis Boskoop (Sweelinck-en aitaren oinordekoa Oude Kerk-en) izan zitezkeen, . [2] Sweelinck-ek Haarlemen benetan ikasiko balu, ziurrenik, Bavarianken egunero inprobisatzen zuten Claas Albrechtszoon van Wieringen eta Floris van Adrichem St.-Bavokerk organo-joleek neurri batean eragingo zuten. [2]
Cornelis Plemp-en arabera (Sweelinck-eko ikaslea eta laguna) Sweelinck-ek berrogeita lau urteko jardunbidea hasi zuen Oude Kerk-eko organo-jotzaile gisa, gainerako egunetan bete zuen kargua [2], 1577an, hamabost urte besterik ez zituenean. [2] Data hori, ordea, ez da ziurra, 1577 eta 1580 arteko elizako erregistroak galdu baitira, eta Sweelinck-en presentzia baarrik 1580tik aurrera dokumentatu daiteke.
Sweelinck-en ama, alarguna, 1585ean zendu zen, eta Jan Pieterszoon-ek bere anaia eta ahizpa gazteari laguntzeko ardura hartu zuen. Hurrengo urtean ehun florinen soldata bikoiztu egin zen, laguntza gisa ziurrenik. Horrez gain, ezkondu ezkero 100 florin [4] jasoko zituen, eta hori 1590ean Medemblikeko Claesgen Dircxdochter Puynerrekin ezkondu zenean gertatu zen. [2] Gainera, beste 100 florin edo udaletxeko doako ostatuen artean aukera eskaini zitzaion. Sweelinck-ek azken hori aukeratu zuen.
Lehenengo argitalpena 1592 eta 1594 urteen artekoa da: hiru kanta liburuki daude, eta azkena 1594an berrargitaratu zen bakarra da. [5] Arrazoi ezezagunengatik, konpositoreak bere abizena amaren aldaera batengatik aldatzea erabaki zuen, bere aitaren abizena Swybbertszoon erabili beharrean. Ondoren, "Sweelinck" 1594ko argitalpenaren azalean agertzen da lehenengo aldiz. [2]
Sweelinck orduan salmoak argitaratzen hasi zen, salmo-liburu bere osotasunean argitaratzeko helburuarekin. Lan horiek lau liburuki handitan agertu ziren, 1604, 1613, 1614 eta 1621 urteetan argitaratuak; azken liburukia hil ondoren atera zen, eta ziurrenik amaitu gabea.
Sweelinck 1621eko urriaren 16an hil zen arrazoi ezezagunengatik eta Oude Kerk-en lurperatu zuten. [6] Bere emaztea eta bere sei seme-alabetatik bost izan ziren bizirik. Horietatik zaharrena, Dirck Janszoon, izan zen Oude Kerk-eko organo-jotzaile ordezkoa.
Ziurrenik Amsterdamen eman zuen bizitza osoa, noizean behin beste hiri batzuk bisitatzen, bere jarduera profesionalarekin lotuta, organoak ikuskatzen, iritziak ematen eta organoak eraikitzeko eta konpontzeko aholkuak ematen. Delft, Dordrecht (1614), Enkhuizen, Haarlem (1594), Harderwijk (1608), Middleburg (1603), Nijmegen (1605), Rotterdam (1610), Rhenen (1616) eta bere jaioterrian Deventer (1595, 1616) ere bisitatu zituen. [3] Sweelinck-en bidaiarik luzeena Anberes hirira egin zuen 1604an, eta Amsterdameko agintariek hiriarako klabezin bat erostera bidali zuten.
Ez dago Matthesonek lehen aldiz jaso zuen zurrumurrua baieztatzeko dokumenturik, eta horren arabera, Sweelinck-ek Venezia bisitatuko zuen, eta ez dago inoiz Mantxako kanala gurutzatu zuenaren frogarik, oso litekeena den arren. Konpositore, interprete eta irakasle gisa zuen ospea areagotzen joan zen bere bizitzan zehar; garaikideek Amsterdamgo Orfeo deitzen zioten, eta hiriko agintariek bisitari ospetsuak sarritan ekartzen zituzten Sweelincken inprobisazioak entzutera.
Erreferentziak aldatu
- ↑ PT Stephen Westrop, liner notes for "Christopher Herrick: Sweelinck: Organ Music", Hyperion CDA67421/2
- ↑ a b c d e f g h i MCEN Sadie, Stanley. 1980. The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Vol.8. Macmillan Pubishers Limited, Londres, pp. 406-407
- ↑ a b CBR CN Randall H. Tollefsen, Pieter Dirksen. "Jan Pieterszoon Sweelinck", Grove Music Online, ed. L. Macy
- ↑ Noske, Fritz. 1988. Oxford Studies of Composers, vol. 22: Sweelinck. Oxford England: Oxford University Press. Pg.10
- ↑ Noske, Fritz. 1988. Oxford Studies of Composers, vol. 22: Sweelinck. Oxford England: Oxford University Press, p. 12
- ↑ Noske, Fritz. 1988. Oxford Studies of Composers, vol. 22: Sweelinck. Oxford (Inglaterra): Oxford University Press, p. 17
Kanpo estekak aldatu
- Jan Pieterszoon Sweelinck
- Works by Sweelinck performed on virtual organs
- Free scores by Jan Pieterszoon Sweelinck in the Werner Icking Music Archive (WIMA)
Datuak: Q110294
Multimedia: Jan Pieterszoon Sweelinck / Q110294
