Wikipedia

Pizkundeko musika

Pizkundeko musika[1] edo errenazimenduko musika[1] tradizioz XV. eta XVI. mendeetako musika europarra izendatzeko erabiltzen da, beste diziplina batzuetako garai errenazentista baino beranduago. XVI. mendearen hasierako Trecentoko musika musikologiak Erdi Aroko musikaren amaiera gisa tratatzen du, eta harmonia triadikoaren sorreran eta Britainia Handiko Borgoinako Eskolako testuinguruan markatzen du garai berriaren hasiera. Amaiera gisa, periodo Barrokoaren hasieran baxu jarraitua musikan txertatzea hartzen da[2][3].

Musikari-talde errenazentista bat Gerard van Honthorsten Kontzertua obran (1623)

Periodoa, gutxi gorabehera, 3 zatitan banatu daiteke. Hasierako aldia Guillaume Du Fayren (1397–1474) ibilbideari[4] eta kantinela estiloaren lanketari dagokio. Erdikoa berriz Eskola Franko-flamenkoari eta Johannes Ockeghemek eta Josquin des Prezek landutako lau zatiko testurak dira. Azkenik, Kontrarreforma garaian amaituko litzateke, Palestrinaren kontrapuntua eta eskola erromatarrarekin[5].

Musika gero eta gehiago askatzen joan zen Erdi Aroan zituen murrizketetatik, eta aldaera gehiago onartzen joan ziren maila, erritmo, harmonia, forma zein notazioan. Bestalde, kontrapuntuaren arauak murriztaileagoak izan ziren, bereziki disonantzien tratamenduari dagokionez. Errenazimentuan, musika adierazpen pertsonalerako tresna bihurtu zen. Ezartzen ari ziren testuen ahozko musika adierazkorragoa egiteko moduak aurkitu zituzten konpositoreek. Musika sekularrak musika sakratuko teknikak bereganatu zituen, eta alderantziz. Forma sekular herrikoiak, hala nola chansona eta madrigala, Europa osora hedatu ziren. Musika ere autosufizienteagoa bihurtu zen, inprimatutzeko aukerarekin bere kabuz irauteko modua aurkitu baitzuen.[6]

Tresna moderno ezagun askoren bertsio aitzindariak (biolina, gitarra, lautea eta teklatu-tresnak barne) forma berriak hartu zituzten Errenazimentuan. Musika-tresna horiek aldatu egin ziren musika-ideien bilakaerari erantzuteko, eta aukera berriak aurkeztu zituzten musikagile eta musikarientzat. Zurezko eta letoizko haize-instrumentu modernoen lehen formak ere agertu ziren, hala nola fagota eta tronboia, kolore sonikoaren tartea handituz eta instrumentu-multzoen soinua handituz. XV. mendean, triada osoen soinua bateratu egin zen, eta XVI. mendearen amaieran, eliza moduen sistema erabat deskonposatzen hasi zen, eta tonalitate funtzionalari bide eman zion (abestiak eta piezak "musika-giltzetan" oinarritzen diren sistemari), zeinak mendebaldeko arte-musika menderatuko baitzuen hurrengo hiru mendeetan[7].

Errenazimentuko garaitik, idatzitako musika sekular zein sakratu asko iritsi da gaur egunera, ahots eta instrumentu lanak eta ahots/instrumentu lan mistoak barne. Musika estilo eta genero ugari sortu ziren Errenazimentuan: mezak, motetoak, kantu lagunduak, dantza instrumentalak eta beste asko[8]. XX. mendearen azkeneko urteetan, musika-primitiboko talde ugari sortu ziren. Errenazimentuko garaiko musikako talde espezializatuek kontzertuak eman eta grabazioak egiten dituzte, tresna historikoen erreprodukzio modernoak erabiliz eta musikologoen usteetan garai hartan erabiltzen omen ziren zituzten kantu estiloak erabiliz.

Konpositore ezagunak aldatu

Orlando GibbonsMichael PraetoriusJohn Cooper (konpositorea)Claudio MonteverdiThomas CampionGaspar FernandesHans Leo HasslerJohn DowlandCarlo GesualdoPhilippe RogierHieronymus PraetoriusGiovanni GabrieliThomas MorleyAlonso LoboLuca MarenzioGiovanni de MacqueTomás Luis de VictoriaLuzzasco LuzzaschiBalduin HoyoulWilliam ByrdIvo de VentoJohannes de FossaGiaches de WertAndrea GabrieliOrlande de LassusClaude Le JeuneCostanzo PortaFrancisco Guerrero (konpositorea)Giovanni Pierluigi da PalestrinaGerard van TurnhoutCipriano de RoreJacob Clemens non PapaClaude GoudimelPierre de ManchicourtHans NewsidlerThomas TallisChristopher TyeCristóbal de MoralesCostanzo FestaJohn TavernerAdrian WillaertThomas CrecquillonNicolas GombertClément JanequinPhilippe VerdelotAntoine BrumelAntonius DivitisAntoine de FévinMartin AgricolaPedro de EscobarPierre de La RueJean MoutonHeinrich IsaacJosquin des PrezJacob ObrechtAlexander AgricolaLoyset CompèreAntoine BusnoisWalter FryeJohannes OckeghemGuillaume DufayGilles BinchoisJohn DunstableLeonel PowerOswald von Wolkenstein

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b «Wayback Machine» web.archive.org 2010-05-10 (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  2. ↑ Stolba, K. Marie. (1990). The development of western music : a history. Dubuque, IA : W.C. Brown ISBN 978-0-697-00182-5. (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  3. ↑ Reese, Gustave. (1959). Music in the Renaissance. (Revised edition. argitaraldia) Norton ISBN 0-393-09530-4. PMC 599427. (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  4. ↑ (Ingelesez) «Du Fay [Dufay; Du Fayt, Guillaume»] Grove Music Online  doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.08268. (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  5. ↑ Gleason, Harold. (1981). Music in the Middle Ages and the Renaissance. (Third edition. argitaraldia) Frangipani Press ISBN 0-89917-034-X. PMC 8109806. (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  6. ↑ Tonal structures in early music. Garland Pub 1998 ISBN 0-8153-2388-3. PMC 38002666. (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  7. ↑ Bowles, Edmund A.. (1954). «Haut and Bas: The Grouping of Musical Instruments in the Middle Ages» Musica Disciplina 8: 115–140. ISSN 0077-2461. (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).
  8. ↑ «Renaissance Music (1450-1600)» www.rpfuller.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-07).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Pizkundeko_musika&oldid=9279883"(e)tik eskuratuta