Karbono dioxido

konposatu kimiko
Ikazkai dioxido» orritik birbideratua)

Karbono dioxidoa, karbono (IV) oxidoa, edo anhidrido karbonikoa konposatu kimiko bat da (formula kimikoa CO2), molekula bakoitza karbono atomo batez eta honi kobalenteki lotutako bi oxigeno atomoz osatuta dagoena. Bere Lewis egitura O=C=O da, molekula linear ez-polarra da, nahiz eta lotura polarrak izan. Egoera estandarretan (1 atm, 25 ºC) usain eta kolorerik gabeko gas ez-errekorra da.

Karbono dioxido
Formula kimikoaCO2
SMILES kanonikoa2D eredua
MolView3D eredua
AurkitzaileaJan Baptist Van Helmont, Joseph Black eta Joseph Priestley
Motaacidic oxide (en) Itzuli eta oxocarbon (en) Itzuli
Ezaugarriak
Dentsitatea
1,9768 g/m³ (0 °C, gas)
925 g/m³ (0 °C, likido)
1.560 g/m³ (−78,5 °C, solido)
Soinuaren abiadura259 m/s (0 °C, gas)
Disolbagarritasuna0,2 g/100 g (ur, 25 °C)
Momentu dipolarra0 D
Sublimazio-tenperatura−78,5 °C, −78 °C eta −78,4 °C
Entropia molar estandarra213,7 J/(mol K)
Fusio-entalpia0 D
Formazio entalpia estandarra394 kJ/mol
Baporizazio entalpia16,7 kJ/mol
Lurrun-presioa56,5 atm (20 °C)
Masa molekularra43,99 Da
Erabilera
Konposatu aktiboacarbon dioxide emissions (en) Itzuli
Rolahodi-zabaltzaile, kontserbagarri, gasifikatzaile, Hozgarri, berotegi-efektuko gas eta primary metabolite (en) Itzuli
Arriskuak
NFPA 704
0
2
0
Denboran ponderatutako esposizio muga9.000 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak)
Denbora laburreko esposizio muga54.000 mg/m³ (baliorik ez)
IDLH72.000 mg/m³
Berokuntza globalerako gaitasuna1
Eragin dezakecarbon dioxide exposure (en) Itzuli
Identifikatzaileak
InChlKeyCURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia124-38-9
ChemSpider274
PubChem280
Reaxys1900390
Gmelin16526
ChEBI989
ChEMBLCHEMBL1231871
NBE zenbakia1013
RTECS zenbakiaFF6400000
ZVG1120
DSSTox zenbakiaFF6400000
EC zenbakia204-696-9
ECHA100.004.271
CosIng32439
MeSHD002245
RxNorm2034
Human Metabolome DatabaseHMDB0001967
UNII142M471B3J
NDF-RTN0000147376
KEGGD00004 eta C00011
PDB LigandCO2
ASHRAE744

Historia

aldatu

XVIII. mendean, Joseph Black kimikari eskoziarrak "aire egonkorra" deituriko gas bat aurkitu zuen, tuparri eta kareharrien desegituraketa kimikotik sortua.

Horren ondoren, Antoine Lavoisier kimikariak, kimika modernoaren oinarriak ezarri zituenak, erregaien inguruko esperimentu bat egitean, "aire egonkorraren" ezaugarri berberak zituen gas bat identifikatu zuen, eta horri karbono dioxido izena eman zion.

Berotegi efektua

aldatu
Sakontzeko, irakurri: «Berotegi efektua»

Karbono dioxidoa berotegi efektua sortzen duen gasetako bat da eta Lurrak tenperatura jakin eta bizigarri batean manten dezan laguntzen du, neurri batean bada, beti ere. Karbono dioxido barik, Lurra izotz bloke handi bat litzateke. Bestalde, karbono dioxido larregik berotegi efektua areagotu egiten du. Horren ondorioz, planetak beroketa orokorra jasan lezake.

Azken urteotan, karbono dioxidoaren kopurua asko emendatu da atmosferan eta horrek, hein handi batean, Lurraren beroketa areagotzen du.

Ingeniaritza

aldatu
  • Suan aurki daitekeen oxigenoa ezabatzeko erabiltzen da.
  • Elikadura industrian, edari karbonatuan erabiltzen da, eferbeszentzia emateko.
  • Izoztean ere erabilgarria da, izozte-makinetako likidoetan.
  • Argi koherentea sortzeko material erabilgarria da halaber (CO2 laserra).
  • Isurketa superkritikoak erabiltzen dituzten disolbatzaileetan ere oso ohikoa da.

Kanpo estekak

aldatu