Garifuna (etnia)
Garifuna edo Karibe beltza (plurala Garinagu) Amerika Erdialdeko zenbait herrialdetan Karibe itsas-ertzean bizi den talde etnikoa da.
| Garifunak | |
|---|---|
Garifunen desfilea Livingston hirian (Guatemala) | |
| Biztanleak guztira | |
| 600.000 | |
| Biztanleria nabarmena duten eskualdeak | |
 Belize Honduras Guatemala Nikaragua Ameriketako Estatu Batuak | |
| Hizkuntza | |
| Garifunera, gaztelania, ingelesa | |
| Erlijioa | |
| Kristautasun sinkretikoa | |
| Zerikusia duten beste giza taldeak | |
| Karibe, afroamerikarrak |
- Artikulu hau talde etnikoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Garifuna».
Historia
aldatuArawak eta karibe indigenen eta ihes egindako esklabo beltzen nahasketatik sortu zen taldea Antilla Txikietako Saint Vincent uhartean. XVII. mendean noizbait Nigeriako esklaboak zeramatzan ontzi batek hondoa jo zuen. Iturri batzuek 1635eko Gaztelako ontzi bi izan zirela diote, beste batzuek 1620ko hamarkadan eta onarpen txikia baina jarraitzaile batzuk badituen beste teoria baten arabera (Ivan van Sertimak They Came Before Columbus liburuan erabilitako teoria), Kolon baino lehenago heldu ziren afrikar batzuk Ameriketara. Afrikar horiek bertako karibe indiarrekin nahastu ziren, eta Saint-Vincentera jo zuten inguruko uharteetatik ihes egitea lortzen zuten esklaboek ere. Urteetan europarren eskuetatik kanpo egon ostean, 1796an britainiarrek konkistatu eta deportatu egin zituzten karibe beltzak (beltzekin nahasterik ez edo nahaste txikiena zutenei karibe horiak deitzen zaie eta oraindik badaude herrixka batzuk uharteko iparraldean. Grenadinetako uharte txiki batean preso izan eta gero, hasieran Jamaikara eta gero Espainiaren menpe zegoen Hondurasen aurrez aurreko Roatan uharteko Punta Gorda herrira iritsi ziren bizirik iraun zutenak. Apirilaren 12an Roatanera iritsi izana oraindik gogoratzen dute.
Britainiarren asmoa espainiarrei presio egitea izan arren, laster aliatu bihurtu ziren, kontinentean bertan lurrak agindu baitzizkien Espainiako Koroak. Hala sortu zituzten lehen komunitateak Amerika Erdialdean, harik eta Honduras barneko gerra zibilean galtzaileen aldean jarri eta berriz ere askok ihesari eman eta gaur egungo lekuetan kokatu arte. AEBetako itsasontzietan ibili izan ziren garifuna asko, eta Estatu Batuetako hainbat hiritan komunitate garifuna garrantzitsuak daude.
Garifunak gaur
aldatuGarifuna izena espainiarrek emandakoa da, jatorrizko "Kalipuna" aldatuta. Oso talde etniko berezia osatzen dute, kanpoko itxuraz beltz elementua da nagusi; garinagu hizkuntza, ostera, arawak familiakoa da oinarrian, baina europar eta afrikar hizkuntzen eragina du. Iparraldean Belizeko Dangriga hiritik Nikaraguako Maiz edo Corn uhartera hegoaldera, Karibeko eremu zabal batean bizi dira, Guatemalan (Livingston) eta Hondurasen barne. Azken herrialde horretan bizi dira gehienak, eta sarritan baztertuta egon badira ere, hainbat erakunde osatu dituzte euren kultura eta hizkuntzari eusteko. 2008an UNESCOk garifunen hizkuntza, musika eta dantza Munduko Ondare Ez-Material izendatu zituen. Punta izeneko musikak arrakasta handia du.
