Wikipedia

Eva mitokondrial

Jatorri bakarraren hipotesiaren arabera, duela 200.000 urte Afrikan bizi izan zen hominido emea, zeinarengandik gaur egungo gizaki guztiak baitatoz

Giza genetikaren arabera, Eva mitokondriala, afrikar emakumea izan zen,[1] emakumezko ororen arbaso berriena zena. Genoma mitokondrialaren mutazio-tasen frogen arabera, Eva mitokondrialaren mitokondriak egungo gizaki guztien mitokondrien arbasoak ziren.

Afrikar arbaso mitrokondrialak.

Terminoa

aldatu

Eva mitokondriala Bibliako Hasiera liburuan agertzen den Evaren izena du. Hala ere, 1987ko urtarrilaren 1ean Allan Charles Wilson, Mark Stoneking eta Rebecca L. Cannek Nature aldizkarian «Mitochondrial DNA and human evolution» artikulua argitaratu zutenean, ez zituzten "Eva" izena ezta "Eva mitokondriala" terminoa erabili.[2] Artikulua azaltzeko Jim Wainscoatek «Out of the garden of Eden» berria idatzi zuen[3], hedabideetan "Eva" kontzeptua zabaldu zuena. Urte bereko urtarrilaren 26an Time aldizkariak bere azalean «Everyone's Genealogical Mother - Biologists speculate that "Eve" lived in sub-Saharan Africa» izeneko artikulua argitaratu zuen.[4] Allan Charles Wilsonek, berriz, "One lucky mother" terminoa nahiago zuen,[5] "Eva" izena "deitoragarria" zela esanez. "Eva mitokondrial" terminoa Science aldizkarian 1987ko urriaren 2an agertu zen, Roger Lewinek idatzitako "The Unmasking of Mitochondrial Eve" artikuluan.[6] 1988ko urtarrilaren 11n Newsweek aldizkariak gaizki-ulertua zabaldu zuen: «The search for Adam & Eve» azaleko-artikuluak Adam eta Evaren irudipena zuen.[7]

Nor zen Eva

aldatu

Gizaki guztien zuhaitz genealogikoaren amaren lerroa jarraituz, Eva mitokondriala egungo Homo sapiens guztien emakumezko arbaso komuna da.[8]

Erloju molekularren teknikan oinarrituta, ikerketa berriek (2009) arbaso hau duela 200 000 urte bizi zela diote,[9] 1987an egindako lehenengo kalkuluak berretsiz.[2] Ziur asko, gure arbaso hau ekialdeko Afrikan bizi zen.[10]

Munduko eskualde ezberdinetako etnia ezberdinetako ADN mitokondriala ikertuta, sekuentzietan bilgarri molekular komun bat dago. Genoma mitokondriala amarengandik baino ezin dela hartu kontuan hartuta, lehendabiziko Homo sapiensak- Homo sapiens idaltua adibidez- jada sortuak zirenean, gizaki guztiek amarengandik arbaso komun dutela ondorioztatu daiteke.

Hala ere, Eva mitokondriala emakume bakarra zela pentsatzea akatsa da.[11] ADN nuklearra ikertu ondoren, orduko giza biztanleria ez zen inoiz mila hamarreko batzuk baino txikiagoa izan; beraz, bazeuden egun ondorengoak dituzten hainbat emakume, gizonezko ondorengoak baino ez zituen belaunaldi bakar bat edo gehiago izango zituztenak.

Lerro mitokondrialen bidezko ondorengoak

aldatu
 
Migrazioak munduan zehar haplotalde mitokondrialak kontuan hartuta.

Amak bere umeei mitokondrietan transmitituriko genomari esker ezagutzen dugu Eva. Mitokondria bakoitzak bere ADN du eta ADN honen sekuentziak alderatzeak filogenetika molekularra erakusten du.

Metaforaz hitz egiten, Eva mitokondriala guztion birramona da: baina ezin da gure birramona bakarra izan bestela, arriskuan dauden animalien moduan, gure espeziea genetikoki bideraezina izango litzateke. Lurran bizi diren etnien zuhaitz genealogikoak prozedura genetikoez adieraztean, bat datorren adarrak (haplotaldeak) agertzen dira; gero guztiek nolabaiteko adar komuna dute. Mutazio genetikoen antzinatasuna ikertuta, adar komun hau afrikar jatorri mitokondrialera begira dago.

Talde bat harik eta txikiagoa izan, orduan eta azkarrago bat etortzen du ADN mitokondrialak; talde txikien migrazioak jito genetikoari esker belaunaldi gutxi barru ADN mitokondrial komun sortzen dute. Horrela jatorri komuneko sorreraren teoria sortu zen, gizaki moderno (Homo sapiens) guztiek Afrikan duela 100 000 eta 200 000 urte artean sortu zirela proposatzen duena.

Eva mitokondriala eta Adam kromosomikoa

aldatu

Mitokondriak amarengandik jasotzen dugun heinean, Y kromosomak aitarengandik jasotzen dugu. Beraz aurreko printzipioak Y kromosoman ere aplikatu ditzakegu. Aitarengandik dugun ororen arbaso berriena Adam kromosikoa deitu izan dena da. Y kromosomako populazio-genetikaren lehenengo ikerketen arabera, Adam kromosomikoa Eva mitokondriala baino berriagoa da, duela 60 000[12] edo 142 000[13] urtekoa hain zuzen ere. Beraz, gutxienez, 50 000 urteko diferentzia dago bion artean. Baina, Stanford Unibertsitatean egindako ikerketa batek denbora hori murrizten du.[14][15][16] Mundu osoko 69 gizonen Y kromosoma ikertu ondoren, ADNren sekuentzian egun ezezagunak ziren 9.000 bariazio berri topatu zituzten. Bariazio horiek erabiliz, erloju molekular zehatzago bat sortu zuten, Adam kromosomikoa duela 120 000 eta 156 000 urte bizi zela adierazi zuena. Gizon beren ADN mitokondriala ikertuz, Eva mitokondriala duela 99 000 eta 148 000 urte bizi zela azaldu zuen. Ikerketa honen arabera, Adam kromosomikoa Eva mitokondriala baino zaharragoa zen eta litekeena da biek denbora berean sortuak izatea.[17]

Eva mitokondriala fikzioan

aldatu
  • Battlestar Galactica telesailaren azken atalean, Hera Agathon giza/cylon lehenengo hibridoa Lurreko Eva mitokondriala zela adierazten dute.[18]
  • Lynn Okamotoren Elfen Lied mangan Lucy giza espezie berri baten Eva mitokondriala da.
  • Greg Eganen Luminous ipuin bilduman 'Eva mitokondrial' izeneko ipuin bat du.
  • Hideaki Senaren Parasite Eve eleberrian teoria mitokondriala erabiltzen dute.

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ (Ingelesez) National Geographic. Geographic Project. .
  2. ↑ a b (Ingelesez) Wilson, Allan Charles; Stoneking, Mark; Cann, Rebecca L.. (1987-1-1). «Mitochondrial DNA and human evolution» Nature.
  3. ↑ (Ingelesez) Wainscoat, Jim. (1987-1-1). «Out of the garden of Eden» Nature.
  4. ↑ (Ingelesez) «Everyone's Genealogical Mother - Biologists speculate that "Eve" lived in sub-Saharan Africa» Time 1987-1-26.
  5. ↑ (Ingelesez) Lewin, Roger. «Mitochondrial Eve» Mosaic Magazine.
  6. ↑ (Ingelesez) Lewin, Roger. (1987-10-2). «The Unmasking of Mitochondrial Eve» Science.
  7. ↑ (Ingelesez) «The search for Adam & Eve» Newsweek 1988-1-11.
  8. ↑ Fernandez, Luistxo. (2014-5-20). Haplotaldeak eta ahaideak - geno-4. .
  9. ↑ (Ingelesez) New ‘molecular clock’ aids dating of human migration history. .
  10. ↑ (Ingelesez) Gonder, Mary Katherine; et al.. (2006). Whole-mtDNA Genome Sequence Analysis of Ancient African Lineages. .
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Ayala, Francisco José; Cela Conde, Camilo José. (2014). «Razas humanas» eScholarship (University of California): 4..
  12. ↑ (Ingelesez) «Mitochondrial Eve and Y-chromosomal Adam» The Genetic Genealogist.
  13. ↑ (Ingelesez) The American Journal of Human Genetics 2011-5-19.
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Adán sí esperó a Eva» ABC 20138-2.
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «El cromosoma 'Adán' y la 'Eva' mitocondrial son de la misma época» El Mundo 2013-8-2.
  16. ↑ (Ingelesez) Common genetic ancestors lived during roughly same time period, scientists find. .
  17. ↑ (Ingelesez) «Genetic Adam and Eve did not live too far apart in time» Nature.
  18. ↑ (Ingelesez) Di Justo, Patrick; Grazier, Kevin. (2011). The Science of Battlestar Galactica. , 59-61 or. ISBN 0-470-39909-0..
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Eva_mitokondrial&oldid=9223833"(e)tik eskuratuta