Carmen Aldekoa
Carmen Aldecoa (Turón de Mieres, 1897ko abenduaren 10a - Madril, 1988) ozeanografoa eta literaturako unibertsitateko irakaslea izan zen. Espainiako Ozeanografia Institutuak kontratatu zuen lehen zientzialaria izan zen.
| Carmen Aldekoa | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Turón (en)  , 1897ko abenduaren 10a |
| Heriotza | Madril, 1988 (90/91 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | ozeanografoa eta unibertsitateko irakaslea |
Biografia aldatu
Batxilergoa Oviedon egin zuen eta Natur Zientzietako ikasketak Madrilgo Unibertsitate Zentralean. Medikuntza ikasketak 1915ean hasi zituen, baina ikasturte erdian Natur Zientzietara pasatu zen. Bere gelan hiru emakume baino ez zeuden, eta gela horretan ikasten zuen apaizarekin batera aparte esertzen ziren. Mesprezu adierazpenak jaso zituzten, bai ikaskide batzuengandik, "gonen ingurua" deitzen baitzieten, bai irakasleengandik, horietako batzuek "kimika zientzia biril bat da. Zuek ez zarete inoiz kimikari onak izango ". Odon Buen katedraduna ezagutu zuen, Espainiako Ozeanografia Institutuaren (IEO) sortzailea, emakumea esparru zientifikoan sartzearen sustatzailea, eta hark kontratatu zuen Carmen..[1][2]
Ibilbide profesionala aldatu
1918an, ikasketekin batera, Espainiako Ozeanografia Institutuan hasi zen lanean, eta uda hartan beka bat jaso zuen IEOren Santanderko Laborategian ikertzeko. Prentsak bere partaidetza jaso zuen, beste lankide batekin batera, Santanderreko kostaldetik gertu harrapatutako marrazo baten burua kontserbatzeaz eta erraiak aztertzeaz arduratu zenean.[1][3]
1920an IEOn sartu zen lehen emakumea izan zen, ikasketak amaitu zituenean. Urte eta erdi iraun zuen erakunde horretan, eta Parisera joateko laguntza jaso zuen. Han, "behe-mailako animalietan" espezializatu zen, ornogabe sinpleenei esaten zitzaien bezala. 1921ean Natur Zientzien Iberiar Elkarteko bazkide gisa agertzen da Natur Zientzien Iberiar Elkartearen Buletinean. 1926an Real Sociedad Española de Historia Naturaleko kide ere izan zen.[1][2][4]
Madrilgo Unibertsitate Zentraleko irakasle izan zen 1932ra arte, non bere lurraldera itzuli zen oposizioak bigarren irakaskuntzako irakasle bezala gainditu ondoren. Han urtebete eman zuen Menéndez Pelayo Santanderreko Institutuko Historia naturaleko katedra lortu zuen arte.[1]
Bestalde, unibertsitatean sartzeko eta eskubide-berdintasuna lortzeko emakumearen eskubideen defentsan ere parte hartu zuen eta Clara Campoamor buru zuen Unibertsitateko Emakumeen Elkartean parte hartu zuen.[2]
Gerra Zibila hastean, 1936an, Santanderko Colegio Cántabro ikastetxera bidali zuten. Ikastetxe hori gurasoak frontean zituzten neska-mutilen babesleku gisa erabili zen. Han ezagutu zuen gero bere senarra izango zena, Jesús González Malo, portuko langilea eta Santanderko Kaiko Langileen Sindikatuko presidentea.[5][1][6]
New Yorken bizitzen jarri zenean, Kuban erbestetik igaro ondoren, New Yorkeko Unibertsitatean gaztelania eta ohiturak irakasten aritu zen.[1][2]
Espainiako Gerra Zibila aldatu
Hurrengo hilabeteetan, gerra gogortzearen ondorioz, Santander zen milizianoen ebakuazio bidea, 1937ko uztailean tropa frankistek Santander hiria hartu zuten arte. Bi egun lehenago, senarra, Jesus Gonzalo Malo, Bordelera atera zen, Frantziara, eta han elkartuko ziren biak. Handik Bartzelonara itzuli ziren, eta han Errepublikak gobernatzen jarraitzen zuen.[1][2] Bartzelonan, Carmenek haur errefuxiatuak Frantziara ebakuatzen lagundu zuen. Behin baino gehiagotan Lyonera lagundu zien, Iberia umezurztegi koloniarrera, zeinaren zuzendaria bera izan baitzen.[1][7]
Erbestea eta literatura aldatu
Gerra amaitzean, senarrarekin Frantziara ihes egin zuen, eta han kontzentrazio-esparru batean egon ziren. Handik Kubara joan ziren, eta azkenik Estatu Batuetara. Han irakasle aritu zen hainbat unibertsitatetan, New Yorkeko Unibertsitatean espainiera eta zibilizazio espainiarreko irakasle lanpostua lortu arte.[1][2]
Bitartean, Francoren diktaduraren aurkako borrokan buru-belarri aritu zen erbestetik, eta, senarrarekin batera, New Yorkeko errefuxiatuei laguntzeko erakunde baten jardueretan parte hartu zuen: Elkarte Hispaniar Konfederatuak. Nancy Macdonaldek zuzendutako Spanish Refugee Aid (SRA) erakundearekin ere kolaboratu zuen, eta 1977an Espainian zehar egin zuen bidaian lagundu zion, Gerra Zibilean bizirik atera zirenen testigantzak hartuz. Lan hori Homage to the Spanish exiles, voices from the Spanish Civil War lanean argitaratu zuen.[1][2][8]
1965ean, senarra hil ondoren, erretiroa hartu zuen, eta Madrilera itzuli zen. Han, errefuxiatuei laguntzen jarraitu zuen, eta "Amigos de los Antiguos Refugiados Españoles" elkartearen sorreran parte hartu zuen. Elkarte horren helburua erbestean zeuden pertsonentzako laguntzak Espainiatik izapidetzea zen. Mota horretako lan humanitarioetan jarraitu zuen 1980an hil zen arte.[1][2]
Sariak eta aintzatespenak aldatu
Obrak aldatu
- Del sentir y pensar (1957). B. Costa-Amic. [gaztelaniaz]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c d e f g h i j k l Lozano Ordóñez, Pablo. (2022-07-13). «Carmen Aldecoa: oceanografía, exilio y literatura» Mujeres con ciencia.
- ↑ a b c d e f g h Lozano, Pablo. (2022-06-15). «Carmen Aldecoa: oceanografía, exilio y literatura» Oceánicas.
- ↑ Deporte, Ministerio de Cultura y. (2003). «Biblioteca Virtual de Prensa Histórica» prensahistorica.mcu.es.
- ↑ a b «Boletín de la Sociedad Ibérica de Ciencias Naturales. 1921» Boletín de la Sociedad Ibérica de Ciencias Naturales. 1921 20 (1-2 (enero-febrero 1921)): 6..
- ↑ «González Malo, Jesús» Fundación Pablo Iglesias 2012-02-21.
- ↑ Saiz Viadero, J.R.. (2016). «Las mujeres republicanas en Cantabria» Mujer, República, Guerra Civil y represión en Cantabria (Librucos): 43. ISBN 978-84-946408-1-0..
- ↑ González Malo, Jesús. Correspondiencia personal y política de un anarcosindicalista exiliado (1946-1965) (Editorial de la Universidad de Cantabria) ISBN 978-84-8102-780-8..
- ↑ de la Guardia Herrero, Carmen. (2016). «Spanish refugees and New York society. Nancy Macdonald and the spanish refugee aid» Moving women and the United States: crossing the Atlantic, 2016, ISBN 978-84-16599-80-6, págs. 79-97 (Editorial Universidad de Alcalá): 79–97. ISBN 978-84-16599-80-6..
Bibliografia aldatu
- Sociedades Hispánicas Confederadas (SHC)
- Guardia Herrero, Carmen de la (2016). «Spanish refugees and New York society. Nancy Macdonald and the spanish refugee aid». Moving women and the United States: crossing the Atlantic, 2016, ISBN 978-84-16599-80-6, or. 79-97 (Editorial Universidad de Alcalá. 2023ko abenduaren 20an kontsultatua.
- Macdonald, Nancy.' Homage to the Spanish Exiles: Voices from the Spanish Civil War: Voices del Spanish Civil War. Insight Books, 1987, 358 or. ISBN 0898853257, 9780898853254
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q123945904
