Sumendi Eztandagarriaren Indize
Sumendi Eztandagarriaren Indizea (ingelesez: Volcanic Explosivity Index), akronimoa VEI, 8 graduetako eskala da. Horrekin bulkanologoek sumendi erupzioen maila eta handitasuna neurtu nahi dute. Eskala Chris Newhall-ek, United States Geological Survey-ko kidea, eta Steve Self-ek. Hawaiiko Unibertsitatearen ikertzailea, 1982an sortu zuten.
Neurtzen dituen elementuak aldatu
VEI indizeak sumendien aktibitateen elementu desberdinak neurtzen ditu:
- Sumendiak kanporatutako produktu guztien bolumena (laba, piroklastoak, sumendi errautsak)
- Erupzioaren hodeiak lortutako garaiera.
- Erupzioaren iraupena.
- Kanporatutako produktuen injekzio troposferikoa eta estratosferikoa
- Eztandaren mailako beste faktoreak.
Eskala aldatu
Zientzialariek VEI eskalareki sumendi erupzioen magnitudea neurtzen dute. Eskala 0tik 8ra doa. Bateko handitzea erupzioa hamar aldiz indartsuago izan dela adierazten du.
| VEI | Kanporatutako produktu guztien bolumena | Sailkapena | Deskribapena | Garaiera | Frekuentzia |
|---|---|---|---|---|---|
| Adibideak | |||||
| 0 | < 10 000 m³ | Erupzio hawaiiarra | Izuria, eztanda gabekoa | < 100 m | Jarraia |
| Erebus mendia (1963), Kīlauea (1977), Mauna Loa (1984), Mawson tontorra (2006), Piton de la Fournaise (2017), Erta Ale (2018) | |||||
| 1 | > 10 000 m³ | Stronboli erupzioa | Arina | 100 m – 1 km | Egunero |
| Stromboli (Antzinako Erromatik), Nyiragongo (2002), Masaya (2008) | |||||
| 2 | > 1 000 000 m³ | Stromboliarra / Vulkaniar erupzioa | Eztandarekin | 1–5 km | Hamabostero |
| Unzen (1792), Cumbre Vieja (1949), Galeras (1993), Sinabung (2010) | |||||
| 3 | > 10 000 000 m³ | Vulkaniarra / Pelear erupzioa | Bortitza | 5–15 km | Hiru hilabetero |
| Lassen Peak (1915), Nevado del Ruiz (1985), Soufrière Hills (1995), Pichincha (1999), Tungurahua (2006), Ontake (2014) | |||||
| 4 | > 0,1 km³ | Azpi-Pliniarra | Hondagarria | > 10 km | 18 hilabetero |
| Cotopaxi (1877), Pelée (1902), Paricutín (1944), Galunggung (1982), Reventador (2002), Eyjafjallajökull (2010), Calbuco (2015), de Fuego (2018) | |||||
| 5 | > 1 km³ | Pliniarra | Kataklismikoa | > 15 km | Hamabi urtero |
| Vesuvio (79), Fuji (1707), Colima (1913), Agung (1963), Saint Helens (1980), El Chichón (1982), Hudson (1991), Puyehue (2011) | |||||
| 6 | > 10 km³ | Pliniarra / Ultra Pliniarra | Erraldoia | > 20 km | 50 eta 100 urte artean |
| Ilopango (c. 450), Huaynaputina (1600), Laki (1783), Erupzio misteriotsua 1808|Ezezaguna (1808), Krakatoa (1883), Santa María (1902), Pinatubo (1991) | |||||
| 7 | > 100 km³ | Ultra Pliniarra | Super erraldoia | > 20 km | 500 eta 1000 urte artean |
| Robledo sumendia (c. K. a. 2300), Santorini (K.a. 1610), Paektu (946), Rinjani (1257), Tambora (1816) | |||||
| 8 | > 1000 km³ | Ultra Pliniarra | Apokaliptikoa | > 25 km | 50.000 urtetan[1] |
| Yellowstone (K.a. 640.000), Toba (K.a. 73.000), Taupo (K.a. 26.500) | |||||
Erreferentziak aldatu
- ↑ Dosseto, A. (2011). Turner, S. P.; Van-Orman, J. A., eds. «Timescales of Magmatic Processes: From Core to Atmosphere». Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3260-5.
Kanpo estekak aldatu
- (Ingelesez):VEIren glosarioa.
Datuak: Q210510
Multimedia: Volcanoes by Volcanic Explosivity Index / Q210510
