Ziza arre

Ziza arre
	Araban bildutako ziza arreak.; Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Ordena	Tricholomatales
Familia	Tricholomataceae
Generoa	Tricholoma
Espeziea	Tricholoma terreum; P.Kumm., 1871
Mikologia
	orriak himenioan
	txapel ganbila
	hanka biluzik dago
	espora zuriak dauzka
	mikorrizak eratzen ditu
	jangarria da

Ziza arrea (Tricholoma terreum) Tricholomataceae familiako onddoa da.^[1] Perretxiko jangarri hau koniferoen basoetan hazten da Europa osoan barrena.

Deskribapena

Kapela: 4–7 cm zabal izan ohi da eta kolore grisezko belus itxurako ehundura dauka. Ganbila da eta titi itxurako muturtxoa dauka; oro har itxura konikoa dauka.

Orriak: Eskotatuak, gaztetan zurixkak, grisaxkagoak helduaroan, nahikoa zabal, eta ertza kolore berekoa eta koskaduna.

Hanka: 3–8 cm luze da eta 1.5 cm zabal, eta ez dauka eraztunik. Ez dauka bolbarik ere.

Haragia: Kolore zurixka dauka, erraz hausten dena, eta usain atsegin leuna dauka..^[2]

Etimologia:Tricholoma hitza grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzte iledun kapelak. Terreum epitetoa berriz latinetik dator, lurra, lurraren kolorea, esan nahi duen “terreus” hitzetik. Bere koloreagatik.

Jangarritasuna

Jangarri ontzat hartzen da, nahiz eta espezie toxikoekin duen antzekotasunak kontu handia gomendatzen duen bilketan eta identifikazioan. Oso estimatua da Kataluinian. Hala ere, hauskorra da eta horrek azkar hondatzea dakar, kontuz jaso behar dira eta bildu eta laster kontsumitu.

Oharra: Urtetan jangarri ontzat hartu izan da, baina azken urteotan, laborategiko ikerketek espezie honetan ere rabdomiolisia eragiten duen toxinak isolatu dituzte, beraz, guztiz gomendagarria da ez kontsumitzea edo kantitate txikian eta neurrian egitea.^[3]

Nahasteak

Pozoitsua eta handiagoa den Tricholoma pardinum espeziearekin nahas daiteke; baita jangarria den Tricholoma orirubens espeziearekin ere.

Sasoia eta lekua

Udazken amaieratik otsailera arte ateratzen da, izozterik ez badago. Koniferoen azpian, pinuen orratz artean, benetako alfonbrak osatuz hazten da. Birpopulatutako pinudiak kolonizatzen ditu.

Banaketa eremua

Europa, Ipar Amerika, Errusia, Txina, Erdialdeko Asia, Ekialde Hurbila, Himalaiako eremua, Japonia, Australia eta Zeelanda Berria.

Galeria

Ziza arreak.
Ziza arrea azpitik.
Ziza arreak goitik.

Erreferentzia

↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
↑ (Gaztelaniaz) Ubillos Javier. (2020). Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas. Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia.
↑ (Gaztelaniaz) Calvo Pérez Javi. (2006). El mundo de las setas. Asociacion Micológica Fungipedia.

Kanpo estekak

Datuak: Q27266
Multimedia: Tricholoma terreum / Q27266

[1] Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.

[2] (Gaztelaniaz) Ubillos Javier. (2020). Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas. Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia.

[3] (Gaztelaniaz) Calvo Pérez Javi. (2006). El mundo de las setas. Asociacion Micológica Fungipedia.

[1]

[2]

[3]