Gaixotasun zeliakoa glutenarekiko alergiaren ondorioz hesteetako mukosan lesioak sortzen dituen asaldura kronikoa da. Klinikoek badute glutenarekiko intolerantzia terminoa erabiltzeko joera, baina aldizkari zientifiko espezializatuetan zeliakia ez da onartzen intolerantzia gisa. Maiz, gaixotasunari, enteropatia zeliako deritzo. Gaixotasun autoimmunea da.
Garian, zekalean, garagarrean eta neurri txikiagoan oloan dagoen gliadinaren α frakzioaren kontrako erreakzioak eragiten du gaixotasuna. Gaixo hauek arroza, artoa eta soia ondo onartzen dituzte hazi horietan ez dagoelako erreakzioa sortarazten duen gliadinaren proteina. Gaixotasuna tratatzeko modu bakarra eliminazio dieta da, hots, bizi den artean glutena dietatik kentzea.
Zeliakiaren diagnosia nahikoa zaila da, eta horregatik, alergia hau daukaten paziente asko ez daude diagnostikatua. Hots, ez dakite zeliakoak direla. Hori gertatzen da neurri handi batean gaixotasunaren larritasun maila oso aldakorra delako pazienteen artean. Ondorioz, hainbat paziente zeliakotan ez da sintomarik antzematen.
Bizitzaren edozein unetan ager daiteke gaixotasun hau. Paziente sintomatikoetan emango dira beherakoak, gorakoak, zurbiltasuna eta masa muskularraren gutxitzea. Hestea kaltetuta dagoenez, paziente hauetan ohikoa da elikagaien xurgapenean akatsak izatea, eta gabezia nutrizionalak eman daitezke. Gabezia horiek haurretan hazkundearen atzerapena sortaraz dezake.
Paziente batzuetan kirolari asoziatutako alergia ematen da. Paziente horietan, kirol indartsua egitean zenbait aldaketa gerta daitezke: gehitu egin daitezke hantura eragiten duten zitokinak (zitokina proinflamatorioak), horren ondorioz heste argian dauden alergenoen kopuruaren sarrera gehitzen da, eta erreakzioa alergikoa gara daiteke. Paziente horietan, kirola ez denean egiten edo ez denean indartsua, ehunetara heltzen del alergenoen kopurua baxua da eta ez da sintomatologiarik izaten. Prosezu baliokidedeak gerta daitezke beste janari batzuk jaten direnean (itsaskiak, arraina edo fruitu lehorrak). Zenbaitetan zeliakia diagnostikatzen da kirolari asoziatutako alergiaren ondoren egiten diren azterketetan.
Ikuspegi immunologikotik, IV motako hipersentikortasun erreakzioa da zeliakia. Zenbait pazienteetan I eta II motako hipersentikoratasun erreakzioak ere deskribatu dira.
Zeliakiaren estuki dago erlazionatuta pazientearen ezaugarri genetikoekin. Paziente zeliakoen gehiengoak HLA-DQ2 edota HLA-DQ8 geneak kodetzen dituzte (HLA-DQ2 eta HLA-DQ8 dira II motako histokonpatibilitate konplexu nagusiarenalelo konkretuak). Hala ere, ezaugarri genetiko horiek bakarrean ez dute adierazten pertsona bat zeliakoa izango den. Izan ere, kaukasiarren artean HLA-DQ2 oso ohikoa da (populazioaren % 30 ingurukoa), baina pertsona horien portzentaje txikia da zeliakoa. Ordea, baieztatu daiteke gene horiek ez dituenak zeliakoa izateko aukerarik ia ez duela. Deskribatu izan dira zeliakiarekin erlazionatu diren beste ezaugarri genetiko batzuk, baina HLA-DQ2 eta HLA-DQ8 geneen presentzia da dudarik gabe garrantzitsuena.
, gluten-related disorder (en) 
Datuak: Q11088
Multimedia: Coeliac disease / Q11088
