Sodio zianuro

Sodio zianuro
Formula kimikoa	CNNa
SMILES kanonikoa	[C-#N.[Na+]&zoom=2.0&annotate=none 2D eredua]
MolView	[C-#N.[Na+] 3D eredua]
Konposizioa	Nitrogeno, sodio eta karbono
Mota	konposatu kimiko
Ezaugarriak
Dentsitatea	1,6 g/cm³ (20 °C)
Disolbagarritasuna	58 g/100 g (ur, 25 °C)
Fusio-puntua	564 °C
Irakite-puntua	1.496 °C (760 Torr)
Lurrun-presioa	0 mmHg (20 °C)
Masa molekularra	48,993 Da
Erabilera
Rola	Entzimen inhibitzaile eta Pozoi
Arriskuak
NFPA 704	0 4 0
Denboran ponderatutako esposizio muga	5 mg/m³ (8 h, Ameriketako Estatu Batuak)
Esposizioaren goiko muga	5 mg/m³ (baliorik ez)
IDLH	25 mg/m³
Eragin dezake	sodium cyanide exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	MNWBNISUBARLIT-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	143-33-9
ChemSpider	8587
PubChem	8929
Reaxys	3587243
Gmelin	33192
ChEBI	1041163
ChEMBL	CHEMBL1644697
NBE zenbakia	1689
RTECS zenbakia	VZ7525000
ZVG	2420
DSSTox zenbakia	VZ7525000
EC zenbakia	205-599-4
ECHA	100.005.091
MeSH	D012966
UNII	O5DDB9Z95G
KEGG	C18673

Sodio zianuroa azido zianhidrikoaren sodio gatza da^[1], NaCN formula duena. Uretan disolbatzen den solido zuri pozoitsua da. Metalekiko afinitate handia du eta horregatik usatzen da meatzaritzan. Sendotasun apaleko basea da. Azidoz tratatzen denean hidrogeno zianuroa isurtzen da.

${\ce {NaCN + H2SO4 -> HCN + NaHSO4}}$

Ekoizpena eta ezaugarri kimikoak aldatu

Sodio zianuroa hidrogeno zianuroa sodio hidroxidoz tratatuz sintetizatzen da^[2].

${\ce {HCN + NaOH -> NaCN + H2O}}$

Sodio zianuroaren egitura eta sodio kloruroarena antzekoak dira. Bietako anioiek eta katioiek 6ko koordinazio-indizea dute. Potasio zianuroak ere egitura hori hartzen du.

Sodio zianuroa erraz hidrolizatzen da. Nahikoa da hezetasun apur bat egotea zianuro solidoak hidrogeno zianuro apurka isurtzen hasteko, zeinak arbendol garratzen usain tipikoa duen.

Azido sendoekin azkar erreakzionatzen du hidrogeno zianuroa sortuaz zeina oso toxikoa den. Halaber, sozio zianuroa arnasketaren inhibitzaile ahaltsua da. Oxigenoa odolean sartzea eragozten du eta nahikoa da 200-300 mg-ko dosia irenstea heriotza eragiteko^[3].

Erabilera aldatu

Gorago esan bezala meatzaritzan du sodio zianuroak erabilerarik handiena. Urrea eta beste metal preziatuak meatik erauzteko baliatzen da^[4]. Urre(I) katioiak afinitate handia du zianuro anioiarekiko eta horrek eragiten du urre metalikoa oxigenoaren presentzia oxidatzea eta disolbatzea, urre eta sodio zianuroa eratzen delarik:

${\ce {4 Au + 8 NaCN + O2 + 2 H2O -> 4 Na[Au(CN)2] + 4 NaOH}}$

Sintesi organikoan era sozio zianuroak erabilera adierazgarri adu oso nukleozale sendoa delako. Esaterako nitriloak sintetizatzeko usatzen da, botika askoren osagarrietako bat direnak^[5]. Adibide bat izan daiteke bentzil zianuroaren sintesia^[6].

Arrantzarako ere erabili izan da sodio zianuroa itsaso tropikaletan^[7] leherkari bidezko arrantzaren ordezko moduan.

Historial zehar etsaiak hiltzeko edo norbere buruaz beste egiteko sarri erabili izan da sodio zianuroa.

Erreferentziak aldatu

↑ «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).
↑ (Ingelesez) Rubo, Andreas; Kellens, Raf; Reddy, Jay; Steier, Norbert; Hasenpusch, Wolfgang. (2006). «Alkali Metal Cyanides» Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (John Wiley & Sons, Ltd) doi:10.1002/14356007.i01_i01. ISBN 978-3-527-30673-2. (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).
↑ (Ingelesez) PubChem. «Sodium cyanide» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).
↑ Iñaki, Antiguedad. (1998-06-01). «Gabiriako meatzea, zaharra berri» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).
↑ Mijangos, Fernando et als. (1998). Kimika orokorra. Udako Euskal Unibertsitatea, 694 or. ISBN 84-86967-71-6. PMC 431201681. (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).
↑ (Ingelesez) «Organic Syntheses Procedure» orgsyn.org (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).
↑ Beñardo, Kortabarria Olabarria. (2001-12-02). «Zianuro bidezko arrantzaren ondorioak» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q410185
Multimedia: Sodium cyanide / Q410185

[1] «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[2] (Ingelesez) Rubo, Andreas; Kellens, Raf; Reddy, Jay; Steier, Norbert; Hasenpusch, Wolfgang. (2006). «Alkali Metal Cyanides» Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (John Wiley & Sons, Ltd) doi:10.1002/14356007.i01_i01. ISBN 978-3-527-30673-2. (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[3] (Ingelesez) PubChem. «Sodium cyanide» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[4] Iñaki, Antiguedad. (1998-06-01). «Gabiriako meatzea, zaharra berri» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[5] Mijangos, Fernando et als. (1998). Kimika orokorra. Udako Euskal Unibertsitatea, 694 or. ISBN 84-86967-71-6. PMC 431201681. (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[6] (Ingelesez) «Organic Syntheses Procedure» orgsyn.org (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[7] Beñardo, Kortabarria Olabarria. (2001-12-02). «Zianuro bidezko arrantzaren ondorioak» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-01-12).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]