Sator arrunt
Sator arrunta (Talpa europaea) ugaztuna da, satorren familiakoa. Erdialdeko Europatik bizi da, Siberiako Ob eta Irtish ibaietaraino[1]. Bizkaieraz Lobeko-a izendatuta[2] eta Gipuzkoako herri batzuetan Lurpeko ere[erreferentzia behar].
| Sator arrunt | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Eulipotyphla |
| Familia | Talpidae |
| Leinua | Talpini |
| Generoa | Talpa |
| Espeziea | Talpa europaea Lineo, 1758
|
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Ernaldia | 38 egun |
| Elikadura iturri nagusia | Zizarea |
Deskribapena
aldatuGorputza eta burua: 113-158 mm. Isatsa: 19-45 mm. Pisua: 47-120 g
Sator arrunta ugaztun bat da, bizitza hipogeorako oso egokitutako kanpoko morfologiarekin. Gorputza sendoa da, zilindrikoa eta oso hanka motzak ditu;
Aurreko eskuak handiak dituzte, azkazal sendo eta garatuekin, pala itxuran. Isatsa laburra dute eta ilez estalia.
Burua belarririk gabe eta belarri-zuloak ilean ezkutatuta dituzte. Begiak oso atrofiatuta, normalean ez daude larruaz estalita, baina libre geratzen dira zulo txiki batetik, sudurra tronpa mugikor txiki batean luzatzen da.
Azala, oso gogorra, ile beltzezko geruza trinko batez estalita dago, batzuetan eztarrian eta bularrean ñabardura gorrixkak izan dezake edo zilar koloreko tinduak sabelean.
Garezurraren tamaina 33 eta 37 mm bitartekoa izaten da. Desmanek ez bezala satorrek ebakortz txikiak dituzte, eta txakurrek dituzte garatuenak.
Ukimena da animalia honen oinarrizko zentzua eta muturraren garrantzia aipatu beharra dago, horren amaieran, desmanetan bezala Eimer-en organoa kokatzen da. Usaimenak ere funtzio nagusia du harrapakinak aurkitzeko.[3]
Biologia eta ohiturak
aldatuSatorren oinarrizko dieta zizarez osatua dago, beste har batzuk eta antropodo batzuk ere kontsumituz.
Araldia neguan hazten da, eta maiatzera arte irauten du. Garai honetan emeek erditze bat bakarrik egiten dute eta bi eta bost kume bitartean munduratzen dituzte.
Satorrak lurpeko ohiturak dituzten animaliak dira, lurgainean gutxitan aurki daitezkeenak. Erraz antzeman daiteke bere galerien kokapena markatzen duten lur-pilo ezaugarrien presentziagatik. Hauek erdiko tunel bat izan ohi dute, eta, bertatik, sartzen da satorra, habiatik, alboko beste galerietara, janari bila etengabe hedatzen ditu.
Banaketa, habitata eta estatusa
aldatuSator arrunta espezie nabarmen europarra da, bere hedapena, iparraldean, ez da Irlandara edo Eskandinaviako herrialde gehienetara iristen; eta hegoaldean, hegoaldeko penintsulak saihestu egiten ditu. Iberiar penintsulan pixka bat bakarrik sartuz, ipar-ekialdeko herena inguru okupatzen du.
Euskal Herrian sator arrunta, lurralde osoan dago banatua, nahiz eta iparraldeko isurialdean hegoaldean baino ugariagoa den, non bere presentzia eremu freskoago eta hezeagoetara mugatzen den.
Satorrak lur sakonetan bizi dira, non zizareak ugariak diren, horregatik bereziki ohikoak dira mendiko belardi natural batzuetan. Hegoaldeko isurialdean, eremu hezeagoak eta ibaien ertzak dira gehien agertzen diren tokiak.
Baserritarrek jazarritako espeziea da, galeriak eraikitzean, baratzeetan eta laboreetan sortzen dituzten kalteengatik eta belarra moztean lur metaketak sortzen dituen arazoengatik.
Taxonomia
aldatuHiru azpiespezie ezagutzen dira:
- Talpa europaea europaea
- Talpa europaea cinerea
- Talpa europaea velessiensis
Erreferentziak
aldatu- ↑ Wilson, D. E. & Reeder, D. M. (editors). 2005. Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed).
- ↑ Lobeko «[1][Betiko hautsitako esteka]».
- ↑ (Gaztelaniaz) Administracion de la Comunidad Autonoma de Euskadi. (1989). Euskal Autonomiu Elkarteko Ornodunak. Graficas Santamaria S.A., 339 or. ISBN 84-7542-639-5..
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q209067
Multimedia: Talpa europaea / Q209067
Espezieak: Talpa europaea
|
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |