Protozelta
Protozelta berreraikitako aitzin-hizkuntza da, aitzinindoeuroperaren ondorengoa, ezagutzen diren hizkuntza zelta guztien arbaso komuna zatekeena. K.a. 1300-800 bitartean mintzatua,[1] ipar-mendebaldeko Europan hedatu zen lehenbiziko indoeuropar hizkuntza izanen zatekeen. Errauts-kutxatilen zelaietako kulturarekin lotu ohi da, eta Hallstatt kulturarekin bereziki.
| Protozelta | |
|---|---|
| baliorik ez | |
| Datu orokorrak | |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza zeltak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | hizkuntza fusionatzailea eta aditza-subjektua-objektua |
| Genero gramatikalak | genero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa |
| Kasu gramatikalak | nominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, genitiboa, datiboa, ablatiboa, instrumentala eta lokatiboa |
| Alfabetoa | baliorik ez |
| Hizkuntza kodeak | |
Fonologia aldatu
Bokalak aldatu
Protozeltaren sistema bokalikoa eta Antoine Meilletek aitzinindoeuroperarentzat berreraikitakoa oso antzekoak dira:[1]
Mota Aitzinekoak Erdikoak Atzekoak luzea motza luzea motza luzea motza Itxiak iː i uː u Erdi-itxiak eː e o Irekiak aː a
Diptongo hauek berreraiki dira:
Kontsonanteak aldatu
Kontsonante hauek berreraki dira protozeltarentzat:[1]
Mota Biezpainkariak Hobikariak Sabaikaria Belarrak Ezpainkaritua Leherkariak b t, d k, ɡ kʷ, ɡʷ Sudurkariak m n Igurzkariak ɸ s x Hurbilkariak l j w Dardarkaria r
- Aitzinindoeuroperako leherkari ahostun hasperenduek (*bh, *dh, *gh/ǵh) hasperentzea galdu zuten, eta leherkari ahostunekin (*b, *d, *g/ǵ) batu, *gwh ahostun hasperendu ezpainkari-belarra izan ezik.[1]
- Aitzinindoeuroperako p-a galdu zen protozeltan, bai hitzaren hasieran, bai bokalen artean.[2] Lehenago, ordea, *φ (<*ph) eta *h aldietatik igaro zen. Era horretan, aitzinindoeuroperako *ph₂tḗr "aita" (> latinez pater, ingelesez father) *ɸatīr bilakatu zen protozeltan, athair, athir irlandera zaharrean, athair irlanderan, eta *atir (nominatiboa), ater (bokatiboa) Galiako zeltan.
Gramatika aldatu
Substantiboen eta adjektiboen morfologiak ez du erakusten aldaketa handirik ama hizkuntzarekiko. Hiru genero (maskulinoa, femeninoa eta neutroa), hiru numero (singularra, plurala eta duala) eta 5-8 kasu (nominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, datiboa, genitiboa, ablatiboa, leku-denborazkoa eta instrumentala) zeuden. Sustantiboek bederatzi deklinabide zituzten, erradikalaren arabera.[1]
Aditz sistemak hiru modu (indikatiboa, agintera, subjuntiboa) eta lau denbora (orainaldia, lehenaldia, burutugabea, geroaldia) zituen.[1]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c d e f Perdicoyianni-Paleologou, Helene. Análisis Lingüístico de Las Antiguas Lenguas Celtas. worldhistory.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-17).
- ↑ García Alonso, Juan Luis. Lenguas indoeuropeas prerromanas en el Noroeste Peninsular. Palaeohispánica; 9. zenbakia (2009), ifc.dpz.es (Noiz kontsultatua: 2022-11-17).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q653649
