Poznań
Poznań [pɔznaɲ] (latinez Posnania; alemanez: Posen; yiddishez: פוזנא edo פּויזן Poyzn) Polonia erdialde-mendebaldean Warta ibaiaren ondoan kokaturiko hiri bat da. 2009ko ekainean 556.022 biztanle zituela, Poloniako bosgarren hiririk jendetsuena zen. Poloniako hirien artean zaharrena da Poznań eta herrialdeko lehenengo agintariak bertako katedralean lurperatuak izan ziren.
| Poznań Poznań | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
urban municipality (en)  | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Herrialdea |  Polonia | ||||||||||
| Probintzia | Polonia Handia | ||||||||||
| Alkatea | Ryszard Grobelny | ||||||||||
| Izen ofiziala | ⓘ | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Poznań | ||||||||||
| Posta kodea | 60-001 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 52°24′30″N 16°56′01″E / 52.4083°N 16.9336°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 261,3 km² | ||||||||||
| Mugakideak | Kórnik udalerria, Mosina udalerria, Luboń, Komorniki udalerria, Dopiewo udalerria, Tarnowo Podgórne udalerria, Rokietnica udalerria (Polonia Handiko voivoderria), Suchy Las udalerria, Czerwonak udalerria, Swarzędz udalerria, Kleszczewo udalerria eta Poznań barrutia | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 546.859 (2021eko martxoaren 31) 13.029 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 2.197 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | VIII. mendea | ||||||||||
| Telefono aurrizkia | 61 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Kharkiv, Kutaisi, Assen, Brno, Győr, Hannover, Jyväskylä, Nablus, Nottinghamshire, Pozuelo de Alarcón, Ra'anana (en) , Rennes, Shenzhen, Toledo, Leskovac (en) , Plovdiv, Hannover eskualdea eta Kiev | ||||||||||
| Matrikula | PO eta PY | ||||||||||
| http://www.city.poznan.pl | |||||||||||
Poznań Poloniako lehen hiriburua izan zela esaten da sarritan eta egun Wielkopolska ("Polonia handia") eskualdeko hiriburu historikoa da.
Poznań merkataritza, industria, eta hezkuntza zentro garrantzitsua da, eta ohiko nazioarteko merkataritzaren azoka ospatzen da bertan urtero. Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko Kongresua bertan egin zen, 2008ko abenduan; Kiotoko Protokoloa sortzeko funtsezkoa izan zen.
Historia
aldatu
Poloniaren kristautzea heldu arte, Poloniako hiririk garrantzitsuena izan zen Poznań. Mieszko I.ak, Poloniako lehenengo agintaria izango zenak bertan eraiki zuen bere lehenengo egoitza nagusia.
Jordan Poloniako lehen apezpikua bertan bizi izan zen urte askotan, egungo katedralaren irlan.
Wielkopolskako hiriburua izan zen mendeetan zehar Prusiak indarrez hartu zuen arte 1793an. 1800. urtean Poznań hiria hazi egin zen Warta ibaiaren beste aldean zeuden lurrak eta inguruko Śródka, Ostrówek eta Łacina herriak batu zitzaizkionean.
1806ko Poloniako matxinadan, soldadu eta zibil poloniarrek Napoleon Bonaparterekin bat egin zuten prusiarrak bertatik atera ahal izateko. Horrela, bada, 1807an Varsoviako dukerriaren parte bilakatu zen Poznan hiria. hala ere, Vienako Kongresuaren ostean, Polonia Handia Prusiaren eskuetan geratu zen berriz eta Poznan Posen Dukerri Handiaren hiriburu bilakatu zen. Geroago Alemaniar Inperioaren parte bilakatu zen 1871ko alemaniar estatuen bateratzearekin.
Gerra Handian Alemaniar enperadoregoak izan zuen porrotaren ondoren, Wielkopolskaren matxinada jazo zen 1918 eta 1919an, Poznan hiria eta inguruko lurrak askatu zituena.
Bigarren Mundu Gerran, nazien okupazioa oso modu gogorrean bizi izan zuten Poloniarrek eta 1945ean, Adolf Hitlerrek Festung izendapena eman zion Poznan hiriari. Berlin eta Varsovia hirien bitartean dagoenez kokatua, Armada Gorriak setiatu egin zuen horrela Poznango batailan Alemaniaren erasoari aurre egiteko. Poznango gotorlekuan bukatu zen bataila eta hiria guztiz suntsitua geratu zen eraso horren ondoren. Bigarren Mundu Gerraren ostean, Poznan izan da beti Wielkopolskaren hiriburua, baina eskualdearen mugek hainbat aldaketa izan dute 1957, 1975 eta 1999. urteetan.
1956ko ekainaren 28 eta 29ko segurtasun indarren kontrako langile mugimenduak egungo gertaera garrantsitsuenetarikoak izan dira Poznango historian.
Klima
aldatu  Datu klimatikoak (Poznań) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 15.0 | 16.6 | 24.1 | 30.0 | 34.0 | 36.2 | 38.2 | 37.7 | 34.1 | 27.3 | 20.2 | 16.8 | 38.2 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 2.3 | 2.9 | 8.3 | 13.6 | 19.4 | 22.1 | 24.6 | 24.5 | 19.3 | 13.9 | 6.7 | 3.2 | 13.4 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | -1.2 | -0.7 | 4.0 | 9.8 | 14.9 | 18.2 | 20.1 | 19.8 | 15.3 | 9.9 | 4.4 | 0.2 | 9.6 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -4.6 | -4.3 | -0.3 | 6.0 | 10.3 | 14.3 | 15.5 | 15.1 | 11.3 | 5.9 | 2.1 | -2.8 | 5.7 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -28.5 | -27.6 | -21.3 | -6.8 | -3.0 | 1.1 | 4.7 | 3.0 | -3.8 | -6.9 | -15.2 | -22.4 | -28.5 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 25 | 23 | 30 | 38 | 45 | 62 | 70 | 58 | 35 | 39 | 37 | 30 | 492 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 14 | 12 | 11 | 9 | 11 | 12 | 13 | 13 | 9 | 12 | 14 | 12 | 142 |
| Eguzki orduak | 56 | 67 | 118 | 179 | 230 | 237 | 236 | 229 | 171 | 122 | 55 | 40 | 1740 |
| Hezetasuna (%) | 81 | 82 | 75 | 68 | 63 | 68 | 70 | 72 | 74 | 77 | 80 | 82 | 74 |
| Iturria: Polish Central Statistical Office | |||||||||||||
Pertsonaia ezagunak
aldatuIrudiak
aldatu-
Warta -
Udaletxea -
Unibertsitatea
