Wikipedia

Pétroleuse

Parisko Komunan borrokan parte hartu zuten emakumeak

Pétroleuse deitzen zitzaion 1871n, Versailles-eko tropak Komuna zapaltzen ari zirela, petrolioaz baliatuta suteak eragin izana leporatu zioten emakumeari. Horrela esaten zaie Aste odoltsuan borroka armatuetan parte hartu zuten emakumeei, bereziki Parisko Udalaren sutea izan ondoren (1871ko maiatzaren 24a).

Pétroleuse-ren karikatura, 1871ko postal versaillestar baten arabera.

Historia aldatu

Parisko Komunaren historialariek, hala nola Robert Tombs-ek eta Gay Gullickson-ek, berriki egindako ikerketen arabera, emakumeek nahita eragindako sute egiaztaturik ez zen izan, eta emakume bat ere ez zen su-eragile izateagatik zigortua izan.[1]

Komunaren ostean, ustezko milaka communarde epaitu zituzten, baina haietatik gutxi batzuk baino ez zituzten erruduntzat jo, eta gutxi horiek Versailleseko tropei tiro egin izanagatik kondenatu zituzten, ez suteak eragiteagatik. Orduko artxiboak XX. mendean ikerlarien eskura jarri zirenean, Versaillesko agintariek epaiketetan idatzitako agiri ofizialen azterketak agerian uzten du salaketa horiek oinarririk gabekoak zirela eta ez zela emakumerik kondenatu eragindako suteagatik. Pétroleuse esaten zieten haiek ez zieten su eman Komunaren amaieran erre ziren eraikinei. Udaletxea, adibidez, Guardia Nazionaleko kideek suntsitu zuten erretiratzen ari zirela. Rivoli kaleko eraikinak communard-en eta Versaillesko tropen arteko kale-borroketan erre ziren; beste eraikin batzuk, berriz, suzko obusek suntsitu zituzten.

 
La Barricade, Lefman-en litografia Bertall-en arabera.

Pétroleuse-aren mitoa oso hedaturik egon arren, inoiz ez zuten emakume bat bera ere nahita eragindako sute kriminal baten erruduntzat jo.[2] Gullickson-ek iradokitzen du pétroleuse-aren mitoa, berez, Versailleseko politikariek planifikatutako propaganda-kanpainaren barne zegoela. Kanpaina horren helburua Komunako paristarrak jendilaje ez-natural, suntsitzaile eta barbarotzat aurkeztea zen, indar loialistei garaipen morala emateko «naturaren aurkako» communard-en kontra. Hala ere, mitoa oso hedaturik egon da XX. mendera arte. Parisen, debekatua egon zen likido sukoiak saltzea Komuna amaitu eta hilabete batzuetara. Termino horren izatearen arrazoia hobeto ulertzeko, beharrezkoa da, garaiaren testuinguruan kokaturik, orduko emakumeak gizarteko eskubide osoko kidetzat hartzen ez zirela gogoratzea, eta Komunak, ordea, bi sexuen arteko parekotasun handiagoa ezarri zuela.[3][4]

Literatura aldatu

« Plazer handia sentitu dut gaur goizean Mademoiselle Papavoine pétroleuse-aren historiari esker, zeinak, barrikaden erdian, hemezortzi herritarren omenaldiak jaso baititu egun bakar batean. Txundigarria, benetan. »
Gustave Flaubert, Correspondence. 1871, 279. or.
  • La Porteuse de pain folletoian (1884), Jeanne Fortier pertsonaiak, lantegi bateko zaindariak, petrolioa erabiltzen du argia emateko. Fabrikak su hartzen du eta Jeanne, pétroleuse delakoan, kondenatu egiten dute arrazoirik gabe, nahiz eta termino hori erabiltzen ez duten. 1973an, telebistarako eginiko egokitzapenean, Ricoux kutxazainak pétroleuse gisa tratatzen du Jeanne. Emakumea zoratu egiten da eta eroetxe batean sartzen dute. Baina handik gutxira, Jeanneren errugabetasuna agerian geldituko da: barneratuta dagoen bitartean, 1871ko Parisko Komunan, beste sute bat gertatzen da lantegian, baina oraingo honetan piromanoa eta buruzagiaren hiltzailea gizon bat, petroleur bat, dela deskubrituko dute.
 
Saint-Germain aldiriko pétroleuse-en epaiketa 4. gerra-kontseiluan.
  • Dostoievskiren L’adolescent eleberrian, Versilov pertsonaiak pétroleur hitza erabiltzen du Komunan Tullerietan izandako sutea gogora ekartzen duenean: «Pétroleur guztien artean bakarrik nengoela, aurpegira esan ahal nien Tuilerietakoa akats bat izan zela»[5]; eta pixka bat aurrerago: «Pétroleur-a bere ogia erreklamatzeko baino ez da borrokatzen».[6]
  • Émile Zolaren La Débâcle (1892) eleberriaren azken orrialdeetan, Aste odoltsuan, exekuzio sumarioak egiten dira hiriburuko kaleetan. Auzoko biztanleek Versailleseko soldaduen eskura emandako emakume bat eta bi gizon fusilatu egiten dituzte. «Jendetzak, amorraturik, ez zuen gupidarik izan, batez ere emakumearekin, irudimen haluzinatuak ikaratzen zituzten pétroleuse haietako bat baitzen, gauez, etxe aberatsetan sartu eta sotoetan petrolio-bidoiak botatzen omen zituzten haietako bat.» (hirugarren atala, VIII. kapitulua)

Ondorengoak aldatu

Pétroleuses terminoa 1968ko maiatzeko gertaeretan eta hurrengo urteetan berriro agertu zen.[7][8] Garai horretan, Frantziako Mouvement de libération des femmes mugimenduaren Lutte de classe izeneko korronte batean, bereziki, erabili zen.[9][10] Korronte hori Ligue communiste révolutionnaire alderditik hurbil zegoen Parisko feministek osatzen zuten, eta Pétroleuses izena hartu zuten.[11][12] 1974ko martxotik 1976ko[13] abendura bitartean Les Pétroleuses: le journal des femmes qui luttent aldizkaria argitaratu zuten[14], Michèle Descolonges-en zuzendaritzapean. Bederatzi zenbaki atera ziren maiztasun jakinik gabe.[9][15]

Pétroleuse-en mito negatiboak gaur egun arte iraun du: 2000. urtean, adibidez, Paris Match aldizkariak Louise Michel su-eragile gisa aurkeztu zuen.[16]  

Petrol Girls punk talde britainiarrak mito horren izena hartu du.'[17]

Erreferentziak aldatu

  • Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, frantsesezko wikipediako «Template:Pétroleuse» artikulutik itzulia izan da, 2022-09-04 data duen 196684946 bertsioa oinarritzat hartuta. Sartze-datarik ez duten erreferentziak, edo 2022-09-04 baino lehenago datatuak, jatorrizko artikulutik ekarri dira itzulpenarekin batera.
  1. ↑ Davidson, 1998
  2. ↑ (Frantsesez) Peyret, Emmanuèle. (2011). «Pétroleuses de la Commune» Libération (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  3. ↑ Gullickson, 1996
  4. ↑ Thomas, 2021
  5. ↑ (Frantsesez) Dostoïevski, Fédor. (1956). «3. atala, 2. kapitulua, II» L'Adolescent. Gallimard, 507 or. ISBN 9782070101788..
  6. ↑ (Frantsesez) Dostoïevski, Fédor. (1956). «3. atala, 2. kapitulua, II» L'Adolescent. Gallimard, 509 or. ISBN 9782070101788..
  7. ↑ (Frantsesez) «La grève des hôtesses d'Air Inter en mai 68» L'Humanité 2008-06-06 (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  8. ↑ (Frantsesez) Zancarini-Fournel, Michelle. (2002). «Genre et politique: les années 1968» Vingtième Siècle : Revue d'histoire 2002/3 - 75. zk.: 133-143...
  9. ↑ a b (Frantsesez) Guadilla, Naty Garcia. (2015-09-25). Libération des femmes: Le M.L.F.. Presses universitaires de France (réédition numérique FeniXX) ISBN 978-2-13-065742-2. (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  10. ↑ (Frantsesez) Granjon, Marie-Christine. (1975). «Le féminisme radical français» Raison présente 34 (1): 25–43.  doi:10.3406/raipr.1975.1732. (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  11. ↑ (Frantsesez) Bérard, Jean. (2014). «Dénoncer et (ne pas) punir les violences sexuelles ? Luttes féministes et critiques de la répression en France de mai 68 au début des années 1980» Politix 107 (3)  doi:10.3917/pox.107.0061. (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  12. ↑ (Frantsesez) Gallot, Fanny; Meuret-Campfort, Eve. (2015/1). «Des ouvrières en lutte dans l'après 1968» Politix (109): 21-43.  doi:https://doi.org/10.3917/pox.109.0021...
  13. ↑ (Frantsesez) Fanny Gallot. (octobre 2015). «L'ouvrière rebelle au travail : objet ou sujet des discours féministes dans les années 1968 ?» Cahiers d'histoire. Revue d'histoire critique (125): 87-99. ISBN 978-2-917541-46-3...
  14. ↑ (Frantsesez) «Sommaires du journal Les Pétroleuses (1974-1976) - [Fragments d'Histoire de la gauche radicale»] archivesautonomies.org (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  15. ↑ (Frantsesez) «Mai 68 : quand les femmes des Beaux-Arts racontent la lutte» TV5MONDE 2018-03-15 (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  16. ↑ (Frantsesez) Bensaad, Anaïs. (2014-10-16). «« La Représentation des Communardes dans le roman français de 1871 à 1900 », Master 1, sous la direction de Isabelle Tournier, Université Paris 8, 2013» Genre & Histoire (14) ISSN 2102-5886..
  17. ↑ (Ingelesez) «Petrol Girls stream their debut album exclusively with The Independent» The Independent 2016-11-15 (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).

Bibliografia aldatu

  • (Frantsesez) Bidouze, René. (2005). «Le Guide des sources d’archives de la Commune de Paris et du mouvement communaliste (1864-1880)» Cahiers d'Histoire, revue d'histoire critique. 94-95. Des révoltes de l'Europe à l'Amérique au temps de la Révolution française (1773-1802): 243-249..
  • (Frantsesez) Braibant, Sylvie. (1993). Élisabeth Dmitrieff, aristocrate et pétroleuse. Éditions Belfond, 243 or. ISBN 9782714429636..
  • (Frantsesez) Brocher, Victorine. (1976). Souvenir d’une morte vivante. Maspéro.
  • (Frantsesez) Bugnon, Fanny. (2016). L'ennemie publique : La pétroleuse. . in Gauvarde, Claude (zuz.) (exposition aux Archives nationales, Paris, 30 novembre 2016-27 mars 2017), L'Iconoclaste, 2016, 308 or. (ISBN 979-10-95438-22-9), 190–225. or.
  • (Frantsesez) Célérier, Patricia-Pia. (1997). Les Pétroleuses de la Commune de Paris ou le mythe terroriste. .
  • (Frantsesez) Davidson, Denise Z.. (1998). Gay L. GULLICKSON, Unruly Women of Paris : Images of the Paris Commune, Ithaca, NY, Cornell University Press, 1996.. Clio. Histoire‚ femmes et sociétés  doi:https://doi.org/10.4000/clio.364. (Noiz kontsultatua: 2022-10-07).
  • (Frantsesez) Decouflé, André-Clément. (1969). La Commune de Paris (1871) : révolution populaire et pouvoir révolutionnaire. Éditions Cujas, 317 or. OCLC .2011063.
  • (Frantsesez) Gauthier, Xavière. (2021). On les appelait "pétroleuses". in: Méditerranéennes. Elyzad, 232 or. ISBN 2492270491..
  • (Ingelesez) Gullickson, Gay L.. (1991). «La Pétroleuse: Representing Revolution» Feminist Studies. Vol. 17, No. 2, Constructing Gender Difference: The French Tradition. (Feminist Studies, Inc.): 240-265.  doi:10.2307/3178333..
  • (Ingelesez) Gullickson, Gay L.. (1996). Les Pétroleuses. . in , Ithaca et Londres, Cornell University Press, 283 or. (ISBN 0-8014-3228-6), 159–190. or.
  • (Frantsesez) Thomas, Édith. (2021). Les «Pétroleuses». in: Folio Histoire. Gallimard, 394 or. ISBN 978-2-07-287973-9..
  • (Frantsesez) Tillier, Bertrand. (2004). La commune de Paris, révolution sans images?. in: Époques. Paris. Frantzia: PUF. Presses Universitaires de France, 526 or. ISBN 9782876733909..

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Pétroleuse&oldid=9066859"(e)tik eskuratuta