Mỹ Laiko sarraskia

Mỹ Laiko sarraskia (ingelesez: Mỹ Lai massacre, ˌmiːˈlaɪ ahoskatua; vietnameraz: Thảm sát Mỹ Lai, tʰâːm ʂǎːt mǐˀ lāːj ahoskatua) Vietnamgo Gerran Estatu Batuetako Armadako unitate militar batek egin zuena zibilen sarraskia izan zen.

Mỹ Laiko sarraskia
1968ko martxoaren 16a
Mota	sarraski gerra-krimenen epaiketa gerra krimen wartime sexual violence (en)
Honen parte da	list of massacres in Vietnam (en) eta Vietnamgo Gerra
Data	1968ko martxoaren 16a
Kokaleku	Sơn Mỹ (en)
Herrialdea	Hego Vietnam eta Vietnam
Helburu	zibil
Pertsona hilak	504 347
Erantzule	20th Infantry Regiment (en) 3rd Infantry Regiment (en) Americal Division (en)

Sarraskia

1968ko martxoaren 16an, Estatu Batuetako tropek Sơn Mỹ eskualdean vietcongen bila operazio bat abiarazi zuten., William Laws Calley bigarren-tenienteari (alferezaren baliokidea) eta bere sailari Mỹ Lai 4 gunea esleitu zioten. Lurreratze gunera iristean, helikopteroek soldaduak utzi eta itxaronlekura joan ziren. Lau ordutan zehar, Calleyk eta bere gizonek emakumeak eta neskatilak bortxatu zituzten, ganadua hil zuten eta etxeei su eman zieten herria erabat suntsituta utzi arte. Amaitzeko, bizirik atera zirenak ubide batean bildu zituzten.

Pilotuek eta artillariek nola Calleyk tiro egin zien eta bere gizonei gauza bera egiteko agindu zien inguruko biztanle guztiak (hau da, adinekoak, emakumeak eta haurrak) hil arte ikusi zuten. Ikerketako "akatsengatik", ez dakigu zehazki zenbat hil zituzten, baina 347 eta 504 artean egon behar zuela uste dute.

Hugh Thompson Jr. helikoptero ofizialak bere eskifaiarekin batera esku hartu zuenean bakarrik gelditu ahal izan zuten sarraskia. Honek bere soldadu kideei tiro egiteko ere agindu zien, lurrekoek zibilak hiltzen jarraitzen bazuten. Thompsonek eta bere tripulazioak bizirik iraun zuten eta erreskatatu ahal izan zituzten zibil batzuk babestu zituzten beren bizitzekin, eta Thompsonek berak berehala eman zion gertatutakoaren berri goragoko agintariari, eta honek eremuaren aurkako operazioa geldiaraztea agindu zuen. Ondoren, Thompsonek Calley eta beste batzuen aurkako lekukotza eman zuen gerra-auzitegi batean.

Egun batzuk geroago, Estatu Batuetako Armadak txosten ofizial bat eman zuen, non 120 hildako inguru zerrendatzen zituen, horietatik 90 vietcong ez-zibilak eta 30 vietcong zibilak. Baina operazio osoan hiru vietcong arma besterik ez zituzten atzeman.

Testuingurua

Sarraski aurreko haur eta emakume batzuk. Lekukoen arabera, argazki atera eta berehala erail zituzten.

Mỹ Laiko sarraskia ez zen indar estatubatuarrek egindako sarraski bakarra izan, baina bai Estatu Batuetan eta munduan iskanbila handiena eragin zuena. Calley bigarren-tenientea prestaketa gutxiko ofiziala zen eta ez zen agintaritzarako gai. Bere karreran ez zuen maila-igoerarik edo kondekoraziorik lortu, eta, nagusien argudioei onartzen ez zuenez, sarraskia egitea eta erailak etsaitzat zerrendatzea erabaki zuen. Baina helburuak ezartzeko sistema estatubatuarrak asko lagundu zuen horrelako kasuetan: ofizialen hautaketa eskuragarri zegoen giza pertsonen artean egiten baitzen, eta ez agintaritzarako behar zutenaren artean.

Eraginkortasun-politika

Edozein armadak helburuak izendatzeko, planifikatzeko eta kuantifikatzeko duen politikari gehitu behar zaio, Estatu Batuen kasuan, eraginkortasunaren bilaketa ia etengabea, aurrez ezarritako adierazle batzuek markatuta.

Vietnamgoa bezalako gerra batean, non ez zegoen fronte zehatzik, ez posiziorik hartzeko, etsaiari eragindako hildakoen kuantifikazioa ofizialen eta unitateen eraginkortasunaren adierazle gisa finkatu zen. Baina, adierazleak erabiltzen diren eremu guztietan jakina denez, askotan egiten zena ez zen helburua lortzeko modua bilatzea, adierazlea hobetzea baizik, hau da, ahalik eta hildako gehien lortzea arau jakin batzuen barruan (askotan unitateak berak finkatzen zituen). Hala, kasu asko egiaztatu dira, hala nola Mỹ Lai, non hildako borrokalarien kopurua neurriz kanpokoa zen atzemandako arma kopuruarekiko, eta horrek denbora asko behar izan zuen Estatu Batuetako goi-agintariaren arreta erakartzeko.

Oihartzuna Estatu Batuetan

Bere garaiko hedabideek ez zuten sarraskiaren berri eman, harik eta Seymour Hersh editoreak (Dispatch News Service izeneko argitaletxe txiki batean) 1969ko azaroaren 13an albistea eman zuen arte. Astebete geroago, Cleveland Plain Dealer egunkariak Ronald L. Haeberle izeneko armadako argazkilari ohi baten argazkiak argitaratu zituen.

Calley tenientea Mỹ Laiko gertaerengatik epaitu eta kondenatu bazuten ere, hiru urtez bakarrik egon zen etxe barruko arrastatzean, Richard Nixon presidenteak indultatu baitzuen. Horrelako ekintza batek, naziek Oradurren egindakoak gehiegi gogoratzen zituenak, arrazoia ematen zien estatubatuar bakezaleei, Vietnamgo gerra ez zela bidezkoa baitzioten, eta haien eskakizunak, hippieei zegozkien aldarrikapenak izan beharrean, benetako gertaeretan oinarritzen baitziren, ofizialki deklaratzen zena baino askoz ugariagoak.

2006an Los Angeles Times egunkariak Estatu Batuetako Armadaren txosten desklasifikatuak argitaratu zituen, non 1965 eta 1971 artean hildako 178 zibil gehiago zenbatu zituzten. Azkenean, 23 pertsona baino ez zituzten kondenatu auzitegi militarrek.

Urte batzuk geroago, Tony Raimondo komandanteak zein erroretan eror daitekeen eta ondorengo ekintzetan nola ekidin daitekeen erakusteko Mỹ Laiko sarraskia adibide gisa erabili zuen.

Zinema

• Platoon (1986): Oliver Stonek sarraskian oinarritutako gertaera bat filmatzen du.
• My Lai (2010): Barak Goodmanek sarraskiari buruzko dokumental bat grabatu zuen.
• Seven Psychopaths (2012): Long Nguyenek sarraskiak markaturiko pertsonaia bat antzezten du.

Kanpo estekak

• Datuak: Q183421
• Multimedia: My Lai massacre / Q183421