Mol

Mol
Neurtzen du	substantzia kantitatea eta extent of reaction (en)
SI sistemarako konbertsioa	1 mol
Unitate estandarretan	10 dmol
Honen izena darama	molekula
Ikurra	mol eta mol

Artikulu hau kontzeptu kimikoari buruzkoa da; Belgikako hiria gaitzat duena beste hau da: «Mol (Belgika)»

Mola (unitate-sinboloa: mol) substantzia-kantitatearen unitatea da Nazioarteko Unitate Sisteman.^[1] Substantzia-kantitatea (magnitude-sinboloa: n) substantzia jakin baten lagin batean dauden gauzaki elementalen kopurua da. Definizioz, mol batek zehazki 6,02214076×10^²³ gauzaki elemental ditu eta balio honi Avogadroren zenbakia deritzo.^[2] Lehen, mola karbono-12aren 12 gramotan dagoen atomo kopurua zen,^[3] 2019an birdefinitu zen arte. Substantziaren arabera, gauzaki elementala atomo, molekula, ioi, ioi-talde edo elektroia bezalako partikula azpiatomiko bat izan daiteke. Adibidez, 10 ur molekulek (konposatu kimikoa) eta 10 merkurio atomok (elementu kimikoa), gauzaki elementalen kantitate bera dute, nahiz eta substantzia ezberdinak izan.

Molak atomo molekuletara aldatzeko prozesua.

Bideo hau Jakindun elkarteak egin du. Gehiago dituzu eskuragarri euren gunean. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen.

Karbono-12 isotopoa irudikatzeko grafiko bat, lehen molaren balioa adosteko erabilia.

Mola kimikan asko erabiltzen da erreaktibo eta produktu kantitateak adierazteko erreakzio kimikoetan. Adibidez, 2 H₂ + O₂ → 2 H₂O ekuazio kimikotik uler daiteke 2 mol hidrogenok (H₂) eta 1 mol oxigenok (O₂) erreakzionatzen dutela 2 mol ur (H₂O) eratzeko. Kontzentrazio molarra ere sarri erabiltzen da, solutu-kantitatea disoluzio bolumenarekiko (mol/L).

Erlazionatutako kontzeptuakAldatu

Masa molarraAldatu

Masa molarra (magnitude-sinboloa: M) substantzia baten masaren eta kantitatearen arteko erlazioa da. Hau da, substantzia baten mol baten masa da. Nazioarteko Sistemaren unitateak kg/mol dira,^[4] baina ia beti g/mol bezala adierazten da.

M_{\mathsf {substantzia}}={\frac {m_{\mathsf {substantzia}}}{n_{\mathsf {substantzia}}}}

Substantzia baten masa molekularrekin (magnitude-sinboloa: M_r) erlazionatuta dago; balio bera duena baina unitate desberdina (u). Masa molekularra substantzia baten gauzaki elemental bakar baten masa da, masa molarra aldiz 6,02214076×10^²³ gauzaki elementalen masa da. Adibidez, sodioaren kasuan:^[5]

M_r(Na) = 22,990 u

M(Na) = 22,990 g/mol

Sodioaren isotopo egonkor bakarra ²³Na denez^[5] naturan bere atomo guztiek masa bera dute eta ondorioz lagin baten masa molarra beti izango da 22,990 g/mol. Elementu askok ordea isotopo egonkor bat baino gehiago dute eta bakoitzaren ugaritasuna iturriaren araberakoa da. Kasu horietan masa molarra batazbesteko haztatu baten bidez kalkulatzen da, lagin bateko isotopo bakoitzaren masa molar eta ugaritasuna kontuan hartuta.

Sodio kloruroan (NaCl) adibidez, kloroak bi isotopo egonkor ditu, ondorengo masa isotipiko eta ugaritasun naturalekin:^[5]

M_r(³⁵Cl) = 34,969 u (% 75,78)

M_r(³⁷Cl) = 36,966 u (% 24,22)

Hortaz, konposatua eratzeko bi konbinazio daude, bakoitzaren masa molekularra atomoen masen batura izanik. Kloroaren ugaritasunak baldintzatzen du osorik konbinazio bakoitzaren ugaritasuna, sodioaren isotopo egonkor bakarra dagoelako.

M_r(Na³⁵Cl) = 22,990 u + 34,969 u = 57,959 u (% 75,78)

M_r(Na³⁷Cl) = 22,990 u + 36,966 u = 59,956 u (% 24,22)

Masa molarra jakiteko unitateak g/mol-era aldatu besterik ez da egin behar. Hau da, Na³⁵Cl konposatuaren lagin puru baten masa molarra 57,959 g/mol izango litzateke, baina naturan bere ugaritasuna txikiagoa denez batazbestekoa egin behar da. Kloro isotopoen ugaritasuna kontuan hartuz gero, sodio kloruroaren batazbesteko masa molarra da:

M(NaCl) = (57,959 g/mol)(% 75,78) + (59,956 g/mol)(% 24,22) = 58,44 g/mol

Hala ere, elementu batzuetan isotopo egonkor bakar baten ugaritasuna % 99 baino handiagoa da. Honen eredu dira hidrogenoa (¹H), helioa (⁴He), karbonoa (¹²C), nitrogenoa (¹⁴N), oxigenoa (¹⁶O), argona (⁴⁰Ar), banadioa (⁵¹V), lantanoa (¹³⁹La), tantaloa (¹⁸¹Ta) eta uranioa (²³⁸U).^[5]^[6] Elementu hauen edo beraien konposatuetan isotopo ugarienez egindako lagin baten eta lagin natural baten masa molarren ezberdintasuna oso txikia da. Adibidez, ez dago ezberdintasun handirik soilik ¹H eta ¹⁶O dituen uraren (18,011 g/mol) eta ur lagin arrunt baten (18,015 g/mol) artean.^[7]

Masa molarra erabilgarria substantzia-kantiatea jakiteko, beharrezko datua erreakzio kimikoetan. Adibidez, 250 g uretan dagoen kantitatea da:

n(\mathrm {H_{2}O} )={\frac {m(\mathrm {H_{2}O} )}{M(\mathrm {H_{2}O} )}}={\frac {250\ \mathrm {g} }{18,\!015\ \mathrm {g/mol} }}=13,\!9\ \mathrm {mol}

Kontzentrazio molarraAldatu

Kontzentrazio molarra edo molaritatea (magnitude-sinboloa: c) da solutu baten substantzia-kantitatea moletan disoluzioaren bolumenarekiko.^[4]^[8]

c_{\mathsf {solutua}}={\frac {n_{\mathsf {solutua}}}{V_{\mathsf {disoluzioa}}}}

Nazioarteko Unitate Sistemeko unitate estandarra mol/m³ den arren, egoera gehienetan praktikoagoa izaten da kontzentrazio molarra mol/L bezala adieraztea, baita ere molar deitua (unitate-sinboloa: M).^[4] Adibidez, 0,1 M sodio kloruro disoluzio akuoso batek solutuaren 0,1 mol ditu disoluzioaren litro bakoitzeko.

MolalitateaAldatu

Molalitatea (magnitude-sinboloa: b) solutu baten substantzia-kantitatea da moletan disoluzioaren masarekiko. Nazioarteko Sistemaren unitateak mol/kg dira.^[9]

b_{\mathsf {solutua}}={\frac {n_{\mathsf {solutua}}}{m_{\mathsf {disoluzioa}}}}

Frakzio molarraAldatu

Frakzio molarra (magnitude-sinboloa: x) substantzia baten mol kopurua da nahasketan dauden mol kopuru totalaren artean. Adimentsionala da; ez du unitaterik.^[10]

x_{\mathsf {substantzia}}={\frac {n_{\mathsf {substantzia}}}{n_{\mathsf {totala}}}}

Adibidez, 20,0 g sodio kloruro (58,44 g/mol) 100 g uretan (18,015 g/mol) disolbatu ezkero, solutuaren frakzio molarra da:

{\begin{aligned}x{\mathsf {(}}\mathrm {NaCl} )&={\frac {n(\mathrm {NaCl} )}{n(\mathrm {NaCl} )+n(\mathrm {H_{2}O} )}}\\[3pt]&=\mathrm {\frac {\frac {20,0\ g}{58,44\ g/mol}}{{\frac {20,0\ g}{58,44\ g/mol}}+{\frac {100\ g}{18,015\ g/mol}}}} \\[3pt]&=0,\!0581\end{aligned}}

Gas nahasketa batean, gas bakoitzaren presio partziala frakzio molarrarekiko proportzionala da.

Bolumen molarraAldatu

Bolumen molarra (magnitude-sinboloa: V_m) substantzia baten bolumenaren eta kantitatearen arteko erlazioa da, edo mol batek okupatzen duen espazioa. Sistema Internazionalaren unitatea m³/mol da, baina L/mol ere erabiltzen da.^[11]

V_{m}({\mathsf {substantzia}})={\frac {V_{\mathsf {substantzia}}}{n_{\mathsf {substantzia}}}}

Gas ideal baten bolumen molarra 22,4 L da egoera estandarretan (101 325 Pa, 273 K).^[12] Solido eta likidoetan, bolumen molarra ia konstantea da eta substantziaren araberakoa.