Maria Rosa Yorio
María Rosa Yorio (Buenos Aires, Argentina, 1954ko abuztuaren 28a) argentinar kantari, kantu irakaslea eta margolaria da. Argentinan rocka kantatzen aitzindaria izan zen emakumeen artean.[1][2][3][4]
| Maria Rosa Yorio | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Buenos Aires, 1954ko abuztuaren 28a (69 urte) |
| Herrialdea |  Argentina |
| Bizilekua | Buenos Aires |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Charly García |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | abeslaria, margolaria, aktorea, kantugilea eta estudioko musikaria |
| Kidetza | PorSuiGieco Los Desconocidos de Siempre (en)  |
| Genero artistikoa | Argentine rock (en) |
| Musika instrumentua | ahotsa |
      | |
Lan ibilbidea aldatu
Abeslari aldatu
Sui Generis talde ezaguneko korista izan zen, eta PorSuiGiecoren emakumezkoen ahots bihurtu zen. 'Nito Mestren eta Los desconocidos de siempre' folk-rock taldearen parte izan zen, eta 1970eko hamarkadaren amaieratik aurrera, bakarlari-ibilbide nabarmena egin zuen. Sei album grabatu zituen 1980tik 1987ra:
Debut-albumerako, Con los ojos cerrados (1980), musikari garrantzitsuen laguntza izan zuen; besteak beste, Charly García, Mono Fontana, Nito Mestre, David Lebón, Alejandro Lerner eta Maria Gabriela Epumer gaztea, bere banda-taldean debutatzean 15 urte besterik ez zituena. Diskoak soinu intimista bat du, ama izateari eta abeslari gisa zuen esperientziari esker. Rockeko emakume-solistarik existitzen ez zen garai batean, publikoaren harrera epela jaso zuen.
1982an, bere diskoetxeak egindako proposamen baten aurrean, Yoriak aurreko diskoaren antzekoa egitearen alde egin zuen, eta Miguel Mateos izeneko musikari-berriarekin jarri zen harremanetan. Miguel Mateosek Mandando todo a Singapur albumean soinu zuzenagoa eta rockeroagoa egin zuen (1982). Disko horretakoak izan ziren: «¿Quién sedujo a quién, Buenos Aires?» edo «Fanny está sola» abestiak, irratietan etengabe entzuten zirenak.
El disco de los chicos enamorados/ Maitemindutako mutilen diskoa (1983) lan desberdina da, Elsa Bornemannen haurrentzako olerkiei buruzkoa, Jorge Mehaudyren musikariarekin batera. Haurrentzako El libro de los niños enamorados best seller-ean dago oinarrituta.
Bi urte geroago eta bete-betean konposizioan jardun ondoren, Por la vida (1984) sortu zuten. Pollo Raffo musikari eta moldatzailearekin batera, disko multiestilistiko bat lortu zuten. Disko horretan, nabarmentzekoak dira «Haciendo el amor en la cocina» eta «Quiero ver, quiero ser, quiero entrar», Charlyren kanta, berak lehen aldiz grabatua, ia nerabe bat PorSuiGiecon.[5]
1986an Puertos merkaturatu zuen, Paul Dourge-ren ekoizpenarekin. Irudi-aldaketa nabarmenarekin eta abizena hutsean zuela. Disko moderno horrek abangoardiako pop soinua lortu zuen, Latinoamerikan zabaldu zen gai ezagun batekin: «En todas partes te veo». Yorio ohiz kanpoko ahots-tonuarekin eta gonbidatu bereziekin jardun zuen; besteak beste, Andrés Calamaro eta Viuda eta Hijas de Roque Enroll. Azken horiekin grabatu zuen «Tan sólo para hablar» remixa.
Rodillas (1987) da bere azken lan masiboa, nahiz eta diskografikoak ia hedapenik gabe atera. Berak jardun zuen zuzendari eta Rick Anna, Willy Iturri, Andrés Calamaro eta Ulises Butrónekin lankidetzan, besteak beste. Disko horrek poparen soinu xaloa gordetzen du, baina jazz moldaketekin.
Abeslariaren hitzetan, «'Rodillas' izeneko albuma maitasun-jokorako gonbita da. Errugabetasunaren amaiera da. [...] Produkzioan izan nituen arazoengatik eta horiek konpontzeko moduagatik, entzutea merezi duen diskoa da».
Ikertzaile eta irakasle aldatu
Badira bi hamarkada gutxienez masibotasunetik urrundu zela. María Rosa Yorio ahotsaren joerak eta diziplinak ikertzen aritu da. Kantuan aukera berriak esperimentatzearen ondorioz, pixkanaka irakasle gisa garatu zen, eta jarduera horretan profesional garrantzitsuenetako bat bihurtu da. Ahots harmoniatsua zuen, eta gero etorri ziren kantari askoren erreferente bihurtu zen Maria Rosa. Belaunaldi berriek bere lanari balioa eman zioten urteen poderioz. Bere interpretazio-zirkuluaren barruan, rock nazionaleko kantarik ederrenetako batzuk erregistratu dira. Urteekin abeslari gisa duen heldutasun osoan, aurkezpen erregularrak egiten ditu eta zuzeneko material berri batean lan egiten du, berehala argitaratzen dena.
1990ean, Nueva de Julio etorbideko rock-emanaldi jendetsuan parte hartu zuen Tango Orkestra Nazionalarekin. Berak "Chiquilín de Bachín" interpretatu zuen.
1992an, Oscar Dionisik ekoitzitako material bat grabatu zuen (Paraíso perdido/Nueva era), baina argitaratu gabea. Yoriok zuzenean jotzen ditu kantak, eta batzuk hurrengo albumean egoten dira.
2002an, Asesina serial izeneko album bat grabatu zuen berriro, modu independentean. Konpositore eta abeslari gisa arrakasta handia izan zuen lan horrek, eta, besteak beste, herri-tangoak ditu, bluesaren eta jazzaren inguruko moldaketak.
2003an, La Bohême grabatu zuen, Lito Vitalerekin teklatuetan, Aita Marioren Etxearen aldeko emanaldi batean.
2006an parte-hartze berezia izan zuen telebistan; El Refugio saioan, non musikari-taberna bateko anfitrioi xelebre bat jotzen baitzuen.
2007an, Manu Pineda (teklatuak), Juan Pablo Maicas (baxua), Valdimir (bateria), Sebastián Espósito (gitarra) eta Charly Gonzalesek (soinua) osatutako banda bat izan zuen lagun.[6]
2011n, Horacio Armozak (Spiritual Records) emakume argentinarrek Bob Marleyri 'zerga' ordaintzeko deia egin zion. Yoriok «Is this love?» grabatu zuen.
2015ean, ¿Quién es la chica? liburuak —Agustina Larrearen eta Tomás Balmacedaren eskutik—, rock nazionala inspiratzen duten musei eskainitako lan batek 19 orrialde eskaintzen dizkio, eta Charly Garcíaren abestiekin lotzen ditu, besteak beste, «Seminare», «Bubulina», «Dime quién me lo robó» «Rasguña las piedras» eta «Antes de vuelta (Maríarentzako gaia)», besteak beste.
Margolari aldatu
2000. urtean, bere pinturen lehen erakusketa publikoa egin zuen, fauvistan orientatua. Te vi izeneko margoak Argentinako Telebista Sindikatuaren lehen saria jaso zuen.
Familia harremanak aldatu
Charly Garcíarekin bikotea osatu zuen eta gero Nito Mestrerekin. Garcíarekin Migue García semea izan zuen.[7][8]
2019an «Asesínemme, Rock y Feminismo en los años 70», liburu autobiografikoa, rock latinoaren aitarekin zuen harremana kronologikoki kontatzen duena, Sui Generis sasoian ameslaria eta hasiberria zenetik, rockstar bihurtu zen arte. Hala ere, haren historia ez da oihalaren atzean soilik idazten; Emakumeen inguruko rockean aitzindari izan zen emakumeetako bat ere izan zen, garai hartan gizonezkoak nagusi baitziren.[2]
Taldeak aldatu
Diskografia aldatu
Porsuigieco aldatu
- 1976: Porsuigieco
Nito Mestrey los desconocidos de siempre aldatu
- 1977: Nito Mestre y los Desconocidos de Siempre
- 1978: Nito Mestre y Los Desconocidos de Siempre II
- 1979: Saltaba sobre las nubes
Bakarlari aldatu
- 1980: Con los ojos cerrados (álbuma) (Sazam Records).
- 1982: Mandando todo a Singapur (Sazam Records).
- 1983: El disco de los chicos enamorados (CBS).
- 1984: Por la vida (Interdisc).
- 1986: Puertos (CBS).
- 1987: Rodillas (CBS).
- 2002: Asesina serial (ekoizpen independientea).
Bakunak aldatu
- 1981: Con los ojos cerrados / Semana de una cantante (Sazam Records).
- 1982: Buenos Aires, ¿Quién Sedujo a Quién? / Teléfono Público (Sazam Records)
- 1985: Ya no recuerdo tu nombre/Ya no recuerdo tu nombre (Interdisc).
- 1987: Rodillas/Rodillas (CBS).
- 2020: Blues desesperado (Spotify eta treaming platafoemetan, Farolatino S.A. lizentziapean)
- 2021: Beepolar
- 2021: El sol y la luna
Partaidetzak aldatu
- 1972: Cristo Rock, Raúl Porchettorena
- 1973: David Lebón, David Lebónena
- 1974: Pequeñas anécdotas sobre las instituciones, Sui Generisena
- 1976: La máquina de hacer pájaros,La Máquina de Hacer Pájarosena
- 1977: Homenaje, Gustavo Montesanorena
- 1978: 4.º LP, León Giecorena
- 1980: Música del alma, Charly Garcíarena
- 1985: Laberinto de pasiones, Comida Chinarena
- 1987: Keko Yunge abeslari txiletarrarekin "Es un Cuento" abestia grabatu zuen, Voces Sin Fronteras diskorako, Juan Pablo II.a Txilera zetorrela eta; Txileko Radio Cooperativa arduratu zen.
- 2001: Letra y música, hainbat artistarerena
- 2009: The one who loves you
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Calvo, Por Gastón. (2019-06-21). «María Rosa Yorio habló de Charly García tras la publicación de su libro "Asesínenme": "Si cierro los ojos puedo sentir el recuerdo de su piel"» infobae (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «María Rosa Yorio, la mujer que inspiró a Charly» El Desconcierto / Periodismo digital independiente (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Zunini, Por Patricio. (2023-06-03). «María Rosa Yorio: “Este es un país embudo, no hay trabajo para todos”» infobae (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
- ↑ Txantiloi:Es-Ar TÉLAM. «María Rosa Yorio: Hubo un tiempo que sigue hermoso» www.telam.com.ar (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Firpo, Hernán. (2019-06-16). «María Rosa Yorio: "Cuando conocí a Charly García era como un espantapájaros"» Clarín (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
- ↑ Lagna-Fietta, Laura (2007). «Entrevista a María Rosa Yorio», artículo de abril de 2007 en el sitio web Solo en Vivo (Buenos Aires).
- ↑ (Gaztelaniaz) Rojas, Fabián Nuñez. (2021-10-22). «¡Cómo pasa el tiempo! Así está hoy el hijo de Charly García, Migue García» Rock&Pop (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) «María Rosa Yorio: "Me duele no haber podido amar a Charly como era, aún con sus infidelidades"» LA NACION 2019-06-05 (Noiz kontsultatua: 2024-02-19).
Kanpo estekak aldatu
- María Rosa Yorio Facebooken
- María Rosa Yorioren biografia webgunean Rock.com.ar (Buenos Aires).
- Remixes en línea de María Rosa Yorio, Myspace webgunean.
Datuak: Q6782115
Multimedia: María Rosa Yorio / Q6782115
