Wikipedia

Málagako emakumeen kartzela zaharra

Emakumeen espetxea (1937-1954)
(«Malagako emakumeen kartzela zaharra» orritik birbideratua)

Málagako emakumeen kartzela zaharra, Málagako Caseron de la Goleta izeneko eraikinean kokatua, 1937ko otsailean tropa frankistek hiriburua okupatu zutenetik 4.000 emakume preso baino gehiago igaro ziren kartzela bat izan zen. % 60 baino gehiago probintziakoak ziren, eta gainerakoak hiriburukoak edo beste hiri batzuetakoak.[1][2]

Málagako emakumeen kartzela zaharra
Kokapena
Inaugurazioa1937

Historia

aldatu

XX. mendearen hasieran, Guadalmedina ibaiaren ondoan, Pasillo de la Cárcel kaleko 38. zenbakian, espetxe bat ireki zen. 1901ean sortutako batzorde batek Goletako etxetzarra izenekoaren eraikuntza kudeatu zuen. Hasieratik bizigarritasun-baldintzak oso txarrak izan zirenez, 1927an eraikin berri bat eraikitzea planteatu zen. 1931n, Victoria Kent espetxeetako zuzendari nagusiak eraikina bisitatu zuen. Kartzela berriaren obrak bultzatu zituen eta 1933an inauguratu zen. Instalazioak logela txiki eta osasungaitzak, eskola txiki bat, kapera bat, zigor-gela bat, emakumeen saila eta zabaltza zituen.[1] Une hartan, 291 gizon eta lau emakume zeuden preso.[3]

Gerra zibilean, matxinatutako bandoko indarrek Malaga konkistatu zutenean, errepresioa hasi zen. Bat-batean ezarritako kartzelak, hala nola zezen-plaza edo Tabacalera eraikineko sotoak, bete egin ziren, baita masifikatuta zegoen kartzela berria ere. Hori zela eta, Queipo de Llanok emakumeak kartzela horretan uzteko agindu zuen, inolako konponketarik edo aldaketarik egin gabe.[4]

Ate nagusia eta patioa, korridoreez eta gelez gain, kartzelako bizitzaren ardatz nagusiak izan ziren.[1]

Emakume Presoak

aldatu

1937tik gerraren amaierara bitartean, emakume presoak 1.000 inguru izan ziren, eta kopurua handituz joan zen, 1945ean 3.900 izatera iritsi arte. Hasieran, preso politikoen proportzio oso handia zegoen.% 60 baino gehiago probintziakoak ziren, eta gainerakoa hiriburutik edo beste probintzia batzuetatik zetorren.

Atxilotuen jatorria askotarikoa zen. Hasiera batean malagarrak ziren, baina 1939tik aurrera Espainia osotik zetozen, emakumeak beren ohiko egoitzetatik eta, beraz, haien familietatik urruntzen saiatzen baitziren. Delitu arruntenak Estatuaren segurtasunaren aurkakoak ziren (guztizkoaren %54,8), eta horien artean honako hauek zeuden: matxinadari laguntzea, matxinadari atxikitzea, matxinadari kitzikatzea, matxinada militarra edo ihesei laguntzeko delitua, askotan eredugarria zena. Beste delitu-mota batzuk hauexek ziren: jabetzaren eta ordena sozio-ekonomikoaren aurkakoak (% 6,15) edo moralaren aurkakoak (% 3,8). Espetxeko artxiboetan, fitxen % 28k ez dute informazio hori, ez dago jasota, "no consta" agertzen da. Horren azalpena Queipo de Llanoren agindua izan daiteke, Hegoaldeko Armadak kontrolatutako lurralde osoan, borrokatik ihes egindako gizon bakoitzeko, ama edo ahizpak atxilotzea lehenik, eta koinatak eta amaordeak ondoren.[1]

Errepresioa adin guztietara iritsi zen: 13 urteko neskato bat, landetan hegaztiak lapurtzeagatik akusatua, 15 urteko beste bat, preso kitzikapen militarragatik, eta 89 eta 85 urteko bi emakume, matxinada militarragatik. Okupazioaren atalean, fitxen % 83,97an ageri da etxeko lanak (gaztelaniaz: sus labores).

Kasu gehienetan, espetxetik 1941 eta 1945 artean irten zen, eta 1943. urtea izan zen kartzelatik jende gehien atera zen urtea. Alderdi politikoetako, sindikatuetako, milizianoetako edo organismoetan karguak zituzten emakume presoek denbora gehiago behar izan zuten delitu sozioekonomikoengatik akusatutakoek baino. "Arazo politikoa" zuten asko aske utzi zituzten hilabete batzuk edo urte gutxi batzuk kartzelan eman ondoren (% 53,5); beste batzuei, berriz, baldintzapeko askatasuna eman zitzaien (% 24,5). "Arriskutsuenak" (% 8,9) beste espetxe batzuetara eraman zituzten, hala nola Saturraran, Ventas, Amorebieta edo Iruñera. Horietan, denbora gehiago eman zuten, 30, 20 eta 12 urteko zigorren ondorioz, eta, batez ere, matxinada delituengatik eta matxinadari laguntzeagatik.

Antonio Vallejo-Nájerak Malagako emakume preso politikoak erabili zituen ikerketa psikiatrikorako. Ikasketetarako oinarri enpirikoa eman zioten. Espetxeko klinika psikiatrikoko zuzendariarekin batera berrogeita hamar preso aukeratu zituen.[5] Emaitza Medikuntzaren eta Kirurgiaren Espainiako Aldizkarian argitaratu zen. II. urtea, 9. zk., 1939ko maiatza, Psiquismo del Fanatismo Marxista. Investigaciones Psicológicas en Marxistas Femeninos Delicuentes (Fanatismo Marxistaren Psikismoa. Emakume marxista delikuenteen ikerketa psikologikoak).[6]

1944ko Asteazken Santuan hamazortzi emakume preso liberatu zituzten , Jesus El Rico kofradiak eskatuta, Francok berretsitako pribilegioa.[7]

Itxiera

aldatu

Espetxea 1954an itxi zuten, eta emakume presoak Cartamako errepideko Probintziako Espetxera eraman zituzten. Eraikinean Espetxe Institutu Geriatrikoa sortu zen,eta, handik urte batzuetara, Udaltzaingoaren Buruzagitza.[3]

Herri oroimenean

aldatu

Kartzela hori Tomasa Cuevasen Testimonios de mujeres en las cárceles franquistas liburuan aipatzen da. Bertan, kartzela frankistetako emakume preso askoren memoriak jasotzen dira, besteak beste, Malagakoa, goseak eta osasun-baldintza negargarriek eragindako min handiarekin gogoratua.

Miguel Martínez del Arcok idatzitako La memoria del frío liburuan, Manuela del Arcok espetxean eman zituen bi urteko esperientzia gogorra deskribatzen da.[8]

Juana Doñak ere gogoan du Desde la noche y la niebla. Mujeres en las cárceles franquistas liburuan. Bertan, emakume presoek erlijio-inposizioak saihesteko egin zuten gose-greba gogorarazten du.

Benito Zambranok zuzendu zuen La Voz Dormida, Dulce Chacónen obraren egokitzapena. Bere gidoiaren zati bat Malagako Emakumeen Kartzela Zaharrean inspiratutako eta bildutako gerteretan oinarrituta zegoen. Zambranok, dokumentazioa biltzen zuen bitartean, hau esan zuen: “Espetxe hura ez zen presoentzako zigorra bakarrik, funtzionarioentzat ere bazen, Malagara bideratzen bazituzten zigortzat jotzen baitzuten”.[4]

Memoria historikoa

aldatu

2017an, omenaldia egin zitzaien gerra zibilean eta diktaduraren urteetan errepresioaren biktimei, Emakumeen kartzela zaharrean eta San Rafael hilerriko Memoriaren Mausoleoan.[9] Eraikina Andaluziako Oroimen Historikoaren Lekutzat jotzen da.[10][11]

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d Barranquero Texeira, Encarnación; Eiroa San Francisco, Matilde. (2011). «La cárcel de mujeres de Málaga en "La paz de Franco"» Studia historica. Historia contemporánea (29): 119–137. ISSN 0213-2087..
  2. ↑ «Antigua Cárcel de Mujeres de Málaga - Junta de Andalucía» www.juntadeandalucia.es.
  3. ↑ a b Víctor M. Heredia Flores. [https://www.malaga.eu/recursos/igualdad/LA%20MIRADA%20RECUPERADA.pdf «LA MIRADA RECUPERADA Memoria de Mujeres en las calles de Málaga»] Ayuntamiento de Málaga. Área de Igualdad de Oportunidades de la Mujer Asociación Málaga Monumental.
  4. ↑ a b «La increíble historia de las presas del franquismo en una cárcel de mujeres» El Plural 2018-11-25.
  5. ↑ Gómez, Alberto. (2022-09-14). «El experimento de Franco con 50 mujeres en Málaga: en busca del «gen rojo»» Diario Sur.
  6. ↑ Antonio Nadal. (1984). «Experiencias psíquicas sobre mujeres marxistas malagueñas. Málaga, 1939» Baetica. Estudios de Arte, Geografía e Historia..
  7. ↑ La liberación | Historias de la Semana Santa de Málaga. 2017-06-30.
  8. ↑ «javi larrauri - mujeres republicanas» www.javilarrauri.com.
  9. ↑ «INAGURACIÓN - Noticias - UGT Andalucía» www.ugt-andalucia.com.
  10. ↑ «Una comisaría con pasado de horror y cárcel» La Opinión de Málaga 2017-05-08.
  11. ↑ Baquero, Juan Miguel. (2015-04-22). «El mapa andaluz del recuerdo: 50 lugares de Memoria Histórica» elDiario.es.

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Málagako_emakumeen_kartzela_zaharra&oldid=9832588"(e)tik eskuratuta