Literatura feminista

Literatura feminista (fikzioa, ez-fikzioa, antzerkia, poesia...) generoen arteko eskubide zibil, politiko, ekonomiko eta sozialen berdintasunaren aldeko helburu feministak babesten dituen literatura da. Bereziki, genero-desberdintasunak eta -pribilegioak identifikatzeko baita emakumeen, gizonen, familien eta gizartearengan eragindako ondorioak deskribatzeko ere aukera ematen du.

XV. mendean, Christine de Pizanek Daneb Hiria idatzi zuen, aurreiritziei aurre egiteko eta emakumeek gizartean duten lekua balioesteko asmoarekin. Giovanni Boccacciok XIV. mendean idatzitako De Mulieribus Claris ereduari jarraitzen dio liburuak. Mugimendu feministak fikzio feminista, ez fikzio feminista eta poesia feminista sortu ditu, horrela, interes berria piztuz emakumeen idazketan. Horrek, halaber, emakumeen ekarpen historiko eta akademikoen balorazio orokor bat eragin du, emakumeen bizitza eta ekarpenak ikerketaren subjektu gisa gutxiegi ordezkatuak izan direlako usteari erantzunez.^[1] Literatura feministaren eta aktibismoaren artean ere lotura estua dago, idatzi feministek garai jakin batean feminismoaren kezka edo ideia nagusiak adierazten baitituzte.

Lehen literatura-ikerketa feminista askotan, emakumeek idatzitako testuak aurkitu eta berreskuratu ziren. Mendebaldeko literatura-erudizio feministan, Dale Spenderren Mothers of the Novel (Eleberriaren amak, 1986) eta Jane Spencerren The Rise of the Woman Novelist (Eleberrien egilearen igoera, 1986) bezalako ikerketak iraultzaileak izan dira, eta emakumeek beti idatzi dutela azpimarratzen dute.

Interes akademikoaren gorakada horrekin batera, hainbat argitaletxe aspalditik agortutako testuak berrargitaratzen hasi ziren. Virago Press XIX. mendeko eta XX. mendearen hasierako eleberrien zerrenda handia argitaratzen hasi zen 1975ean hain zuzen. 80ko hamarkadan, Pandora Press Spenderren estudioaren editoreak emakumeek idatzitako XVIII. mendeko eleberrien bilduma osagarria argitaratu zuen.^[2] Berrikiago, Broadview Press-ek XVIII. eta XIX. mendeetako eleberriak argitaratzen jarraitzen du. Horietako asko orain arte agortu dira, eta Kentuckyko Unibertsitateak emakumezkoen antzinako eleberriak ere argitaratzen ditu.

Literatura-lan bereziak testu feminista giltzarri bihurtu dira. Mary Wollstonecraft-en A Vindication of the Rights of Woman (1792) filosofia feministaren lehen lanetako bat da. Virginia Woolf-en Gela bat norberarena (1929) espazio zehatz eta sinboliko baten alde argudiatzen du, patriarkatua nagusi den literatura-tradizio baten barruan idazten dutenentzat. Germaine Greerren Eunuque emakumeak (1970) zalantzan jartzen du emakumeak etxean bere kabuz moldatzeko duen zeregina. Elyce Rae Helforden arabera, “zientzia-fikzioa eta fantasia bektore garrantzitsuak dira pentsamendu feministarentzat, batez ere teoriaren eta praktikaren arteko zubi gisa”. Zientzia-fikzio feminista, batzuetan, unibertsitate mailan irakasten da, gizarte-eraikuntzek generoa ulertzeko duten zeregina aztertzeko.^[3] Mota honetako testu aipagarriak Ursula K-en La Mano Izquierda de la noche (1969) dira. El Guin, Joanna Russen Gizakiaren Beste Erdia (1970), Octavia Butler-en Lazos de sangre (1979) eta Margaret Atwooden Neskamearen ipuina (1985).

Ez fikzio feministak zeregin garrantzitsua izan du emakumeen esperientziekiko kezka adierazteko orduan. Adibidez, Maya Angelouren Badakit zergatik abesten duen txoriak kaiolan, eragin handia izan zuen, Estatu Batuetan hazten diren emakume beltzen arrazismoa eta sexismoa irudikatzen baitzituen.^[4]

Gainera, mugimendu feminista askok poesia hartu dute ideia feministak jendeari antologien, poesia-bildumen eta irakurketa publikoen bidez komunikatzeko bide gisa.^[5]

Gazte literatura feminista

Haurrentzako literatura feminista haur-literaturaren idazketa da, ikuspegi feministarekin. Gazte-literaturak eta emakumezkoen literaturak antzekotasun asko dute. Biak, askotan, ahulak izaten saiatzen dira, eta hierarkia baten behealdean kokatzen dira. Hala, ideia feministak gazte-literaturaren egituran daude erregulartasunez. Beraz, gazte-literaturaren kritika feminista espero da, literatura feminista mota bat baita.^[6] Haurren literatura feministak funtsezko zeregina izan zuen mugimendu feministarentzat, batez ere azken mende erdian. Feminism Is for Everybody: Passionate Politics liburuan bell hooksek (Gloria Jean Watkins) adierazten du ziur dagoela baliabide guztiek, idazketa eta haurrentzako liburuak barne, ideal feministak sustatu behar dituztela. Bere esanetan, “haur-literatura kontzientzia kritikoaren aldeko hezkuntza feministaren gai erabakigarrienetako bat da, hain zuzen ere, sinesmenak eta identitateak eratzen ari direlako”.

Zientzia-fikzio feminista

Zientzia-fikzio feminista zientzia-fikzioaren azpigenero bat da ("ZF" laburtua), gai feministak barne hartzen dituzten teorietan oinarritua, generoen, sexualitatearen, arrazaren, ekonomiaren eta ugalketaren arteko desberdintasuna barne, baina ez horretara mugatua. ZF feminista politikoa da, kultura nagusia kritikatzeko duen joeragatik. Zientzia-fikziozko lan feminista nabarmenetako batzuek utopiak erabili dituzte genero ezberdintasunik edo sexuen arteko botere-desorekarik ez duen gizarte bat esploratzeko, edo distopiak, genero-ezberdintasunak areagotzen dituzten munduak aztertzeko, eta, hala, lan feministaren beharra baieztatzeko.

Literatura feminista herrikoia

Emakumearen eskubideak Mary Wollstonecraftenena
Virginia Woolf-en Gela bat norberarena
Feminismoa guztiontzat da, bell hooksena
Legetik kanpo, Kate Bornsteinena
Mango kaleko neskatila, Sandra Cisnerosena
Roxane Gay-ren Bad Feminist
Louisa May Alcotten March doktorearen lau alabak
Gizonek gauzak azaldu dizkidate Rebecca Solnitena
Janet Mockek Errealitatea birdefinitzea
Audre Lordeko Outsider ahizpa
Sylvia Plath-en Laguntza-kanpaia

The Bloody Chamber Angela Carterena
This Bridge Called My Back (koloretako emakumeen antologia)
Germaine Greerren The female Eunuch
Eve Ensleren Baginako bakarrizketak
Alice Walkerrek Gure amen lorategiak bilatzen
Betty Synerdanen Emakume Mistifikatua
Neskamearen ipuina (Margaret Atwood)
Simone de Beauvoirren Bigarren sexua
Emakumeak, kultura eta politika Angela Davisena
Doris Lessing-en Urrezko Egunkaria

Erlazionatutako artikuluak

Kritika literario feminista
Lesbiana literatura

Erreferentziak

↑ Txantiloi:Ouvrage Txantiloi:Ouvrage
↑ «Paperbacks: From Our Mothers' Libraries: women who created the novel» The New York Times 4 May 1986.
↑ Lips, Hilary M.. (1990). «Using Science Fiction to Teach the Psychology of Sex and Gender» Teaching of Psychology 17 (3): 197–98. doi:10.1207/s15328023top1703_17..
↑ Shah, Mahvish. (2018). «I Know Why The Caged Bird Sings: Angelou's Quest to Truth and Power» Feminism in India.
↑ Poetry Foundation. «A Change of World» Poetry Foundation.
↑ Nodelman, Perry. (1988). «Children's Literature as Women's Writing» Children's Literature Association Quarterly 13 (1): 31–34. doi:10.1353/chq.0.0264..

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
littérature

[Blain-1] Txantiloi:Ouvrage Txantiloi:Ouvrage

[2] «Paperbacks: From Our Mothers' Libraries: women who created the novel» The New York Times 4 May 1986.

[3] Lips, Hilary M.. (1990). «Using Science Fiction to Teach the Psychology of Sex and Gender» Teaching of Psychology 17 (3): 197–98. doi:10.1207/s15328023top1703_17..

[4] Shah, Mahvish. (2018). «I Know Why The Caged Bird Sings: Angelou's Quest to Truth and Power» Feminism in India.

[5] Poetry Foundation. «A Change of World» Poetry Foundation.

[ReferenceA-6] Nodelman, Perry. (1988). «Children's Literature as Women's Writing» Children's Literature Association Quarterly 13 (1): 31–34. doi:10.1353/chq.0.0264..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]