Iliada

Iliada (greziera homerikoan: Ἰλιάς: Iliás; greziera modernoan: Ιλιάδα: Iliáda; latinez: Ilias) greziar epopeia da, K.a. IX. mende inguruan idatzia. Betidanik Homerok idatzia dela uste izan bada ere, teoria asko dira haren egileari buruz. Dena dela, mendeetan zehar, ahoz aho gordetako kontakizuna izan zen, Homerok jaso zuena; Homeroren garaiaren aurreko esapide eta hitz ugari daudenez, teoria hori onartu da. 15.537 bertsoz osatuta dago, hexametro daktilikoetan onduak eta 24 rapsodatan banatuta, eta Akilesen sumindura du argumentu (μῆνις, mênis). Lanaren izena Troia (Ιlion) izen grekotik erator.

Iliada
Akiles Patroklo artatzen, K.a. 500 aldean
Datuak
Idazlea	Homero (K.a. 850-750)
Generoa	Epopeia
Jatorrizko izenburua	Ἰλιάς / Iliás
Hizkuntza	Antzinako greziera
Herrialdea	Antzinako Grezia
Euskaraz
Izenburua	Iliasena
Itzultzailea	Salbador Barandiaran
Argitaratze-data	1956

Iliadaren lehenengo lerroak.

Iliada eta Odisea garai klasikoko greziarrek eta ondorengo belaunaldiek Antzinako Greziako literatura-konposizio garrantzitsuentzat jo zituzten, eta greziar pedagogiaren oinarritzat erabili ziren.​ Biak zenbait autore eta hedapenen poema epikoen sail zabalago baten troiar zikloa deritzan osagai dira; beste olerkietatik, ordea, pasarteak baino ez dute biziraun.

Datazioa eta egiletza

Sakontzeko, irakurri: «Homeroren auzia»

Egiletzaren data eztabaidagarria da: gehiengoaren iritziak K.a. VIII. mendearen bigarren erdian kokatzen du, baina badira K.a. VI. mendean kokatu nahi duten ikerlari batzuk; beste batzuek, berriz, poemaren zati batzuk ―esate baterako, II. kantuaren itsasontzien katalogoa― askoz lehenagokoak izan behar dutela defendatzen dute.

Bestalde, kritikari gehienen iritziz, «Dolonia» izeneko X. kantua interpolazio berantiarra da; izan ere, badirudi ez duela loturarik poemaren gainerakoarekin eta, kantu horretan ez dagoela aipamenik poemaren gainerako zatietan kontatutako gertaerei buruz. Aditu batzuek, aldiz, haren egiazkotasuna defendatzen dute.

Iliada eta Odisea, oro har, poeta berari egozten zaizkio, Homerori, Uste denez, K.a. VIII. mendean bizi izan zen Jonian (gaur egungo Turkia). Hala ere, haren egiletza eztabaidan dago, baita Homeroren existentzia bera eta bi lanak pertsona berak eginak ote diren ere. Eztabaida horiek antzinate greko-latindarreraino doaz, eta aro modernoan ere jarraitu dute. XX. mendeak ez du eztabaida hori itxi, baina datazio arruntenak dio K.a. VIII. mendekoa dela.

Argumentua

Iliadaren lehen bertsoak

«

Haserreak kantatzen du, Jainkosa, Akiles Pelidarenak, madarikatua, akaiarrei ezin konta ahala oinaze eragin zizkienak, Hadesera heroi-bizitza ausart asko bota zituen, eta, beren buruak ere, txakurren eta hegazti guztien harrapakin egin zituen (eta, horrela, Zeusen plana betetzen zen) Atrida, gizakien eta Akilesen erregea (Zeusen kastakoa) banandu zirenetik lehen aldian.

»

Poema epiko horrek Akilesen (Peleo erregearen eta Tetis nereidaren semea) haserrea kontatzen du: arrazoia, iraupen luzea, ondorioak eta ondorengo jarrera-aldaketa. Akiles «Pelida»ren haserrea poemarekin batera amaitzen da Príamorekin, Hektor bere etsaiaren aitarekin, adiskidetzen denean, harren hiletak ospatzen ari diren unean.

I. kantua: «Izurritea eta haserrea»

Akaiarren eta troiarren arteko bederatzi urteko gerraren ondoren, izurri bat sortu da akaiar kanpamentuan. Kalkas igarlea kontsultaturik iragarri du izurria ez dela amaituko Kriseida, Agamemnonen esklaboa, haren aita Krisesi itzuli arte. Akiles haserretu egin da Agamemnonek egin dion laidoagatik, bada, Kriseida askatzean, Akilesi harrapakinaren zati bat, Briseida emakume apaiz gaztea, kentzen baitio. Hori guztia gertatutakoan, Akiles gudutik erretiratu egin da, eta dio soilik itzuliko dela Troiako sua bere itsasontzietara iristen denean. Bere amari, Tetisi, eskatu dio Zeus konbentzi dezala troiarrei laguntzeko. Zeusek onartu egin du, zeren Tetisek anaia jainkotiarrak matxinatu zitzaizkionean lagundu baitzion

II. kantua: «Agamemnonen ametsa eta Beozia»

Tetisi egindako promesaz kezkaturik, Zeusek, amets baten bidez, Agamemnoni aholkatu dio bere armada prestatzeko Troia erasotzeko. Hala ere, Agamemnonek, bere armada probatzeko, etxera itzultzea proposatu die akaiarrei, baina proposamena atzera bota dute. Ondoren, akaiarren indarren itsasontzien katalogoa eta Troiako indarrena zerrendatu dira.

III. kantua: «Zinak eta Helena harresian»

Troiako tropen buruak, Hektorrek, agirika egin dio Paris anaiari Menelaoren aurrean ezkutatzeagatik. Horren aurrean, Parisek, borroka berezian, Menelaori desafioa botatzea erabaki du. Helena, Priamo erregea eta beste noble troiar batzuk desafioa harresitik begiratzen dute, non Helenak buruzagi akaiarretako batzuk aurkezten dituen. (teikoskopia). Desafio berezia ospatzeko, gudua gelditu egin da, hitz emanez garaileak Helena eta bere altxorrak bereganatuko dituela. Menelao Paris hiltzeko zorian dago, baina Afroditak salbatzen du, eta Helenarekin bidali dute.

IV. kantua: «Zinen urratzea eta tropak berrikustea»

Jainkoen batzar txiki baten ondoren, haiek erabaki dute liskarrei berrekitea; beraz, Ateneak, mozorroturik, Pandaro su-etena haustera bultzatu du Menelao zauritzen duen gezi bat jaurtiz, eta Agamemnon, bere gudarosteak hitzez adoretu ondoren, borrokari lotu zaio berriro; borrokan, Aresek eta Apolok alde batetik eta Ateneak, Herak eta beste jainko batzuek bestetik, troiarrei eta akaiarrei, hurrenez hurren, lagundu diete.

V. kantua: «Diomedesen nagusigoa»

Akaiarren artean, guduan, Diomedes nabarmendu da Atenearen laguntzarekin, zeina Eneas hiltzeko zorian dagoen, eta Afrodita zauritu du. Bien bitartean, Ares eta Hektor dira troiar tropen buru, eta Sarpedon (liziarren buruzagia) ere nabarmendu da, besteak beste Tlepolemo Rodasko erregea hil duelako. Gero, Diomedesek, berriro Ateneak babestuta, Ares zauritu du.

VI. kantua: «Hector eta Andromakaren elkarrizketa»

Akaiarren bultzadaren aurrean, Helenok, Priamoren semea eta igarleak, Hektorri Troiara itzultzeko esan dio, Troiako emakumeei Atenako tenpluan eskaintzak egin ditzaten eskatzeko. Bien bitartean, borrokaldian, Diomedesek eta Glauco liziarrak beren abegikortasun-loturak ezagutu dituzte, eta armak trukatu adiskidetasunez. Hektor, Heleno anaiaren enkargua egin ondoren, Parisen bila joan da gudura itzul dadin eskatzeko, eta Andromaka bere emaztea agurtu du.

VII. kantua: «Hector eta Ajaxen arteko borroka berezia»

Atenearen eta Apoloren (Helenok jokatua) arteko eztabaidaren ondoren, Hektorrek erronka bota du edozein akaiar nabarmenaren aurka. Akaiar buruzagi nagusiek, Nestorrek animatuta, erronka onartu, eta, zotz egin ostean, Ajax Telamonio hautatu dute. Lehia berezia egiten da, baina gauaren etorrerak bien arteko borroka amaitzera behartzen du, elkarri opariak emanez (dohaina eta kontra-dohaina). Hektorrek ezpata bat eman dio (gero, Ajaxek bere buruaz beste egingo du harekin) eta Ajaxek, gerriko purpura bat. Nestorrek harresia eta bere kanpamentua defendatuko duen hobi bat eraikitzeko esan die akaiarrei. Troiarrek batzarrean eztabaidatu dute ea Helena eta bere altxorra entregatu behar duten (Antenorrek defendatutako jarrera) edo soilik bere altxorra (Parisek defendatutako jarrera). Priamok Parisen proposamena akaiarrei helarazteko agindu du. Horiek proposamena gogor arbuiatu, baina, gorpuak errausteko, su-etena adostu dute.

VIII. kantua: «Etendako gudua»

Zeusek gainerako jainkoei gerran parte ez hartzeko agindu die. Troiarrek, Zeusek animatuta, guduan aurrera egin dute, eta akaiarrei atzera eginarazi. Akaiarren aldetik, Teukrok, bere geziekin, kalte handiak eragin ditu troiarren lerroetan. Atenea eta Hera akaiarrei laguntzen saiatu dira, baina Irisek Zeusen agindua bidali die esku har ez dezaten. Gaua heltzean, troiarrek akaiarren kanpamentutik gertu kanpatu dute.

IX. kantua: «Akilesen enbaxada»

Nestorren aholkuari jarraiki, Fenix, Ajax Telamonio, Odiseo eta bi mezulari bidali dituzte enbaxada gisa, eta Akilesi barkamena eskatu diote Agamemnonen partetik (opariak eskaini dizkiote, baita Briseida itzultzea eta bere alabetako edozein emaztetzat ere), eta borrokara itzultzeko eskatu, baina hark, Fenixen aholkua jarraitu gabe, uko egin du.

X. kantua: «Dolonen balentria»

Diomedes eta Odiseo, berriz ere Nestorren aholkuari jarraiki, espioitza-misio bat egin dute gauez, eta Dolon troiarra hil, zeina Hektorrek espioitza-misio batera bidalia baitzen. Gero, Dolonen bidez lortutako informazioarekin, traziar soldaduak eta haien errege Reso hil dituzte lo daudela, eta haien zaldiak eraman.

XI. kantua: «Agamemnonen balentria»

Goizaldian, gudua hasi da berriro, eta akaiarrek abantaila daramate. Horien artean, Agamemnon nabarmentzen da, Coonek zaurituta erretiratu behar den arte. Orduan, troiarrek hartzen dute abantaila. Akaiarrek kontraerasora jo dute, baina Diomedes, Euripilo eta Macaon medikua Parisen geziek zauritu dituzte. Odiseok Soco troiarra hiltzen du, baina hark, ordea, Odiseo zauritzea lortu du. Akilesek, guduaren berri izateko, Nestorren dendara bidali du Patroklo.

XII. kantua: «Borroka harresian»

Troiarrek, Polidamanteren aholkuei jarraituz, akaiarren harresiaren aurreko lubakia zeharkatu dute, baina, gero, ez diote jaramonik egin harresia ez erasotzeko aginduari. Sarpedon liziarrak harresian zulo bat ireki du, eta, Hektor buru dutela, troiarren tropek harresia zeharkatzen dute Ajaxek eta Teukrok aurre egin arren.

XIII. kantua: «Gudua itsasontzien alboan»

Poseidon haserretu egin da Zeusek troiarrenganako duen aldekotasuna ikusita, eta Kalkanteren forma hartzen du akaiarrak animatzeko. Poseidonek akaiarrei laguntzen die, eta Zeusek, berriz, troiarrei. Poseidon gudura joan da akaiarrak troiarren erasoei aurre egitera animatzeko. Akaiarren artean, Idomeneo, Kretako erregea, nabarmentzen da. Helenok eta Deifobok alde egin behar dute Menelaok eta Merionesek zauritu ondoren. Baina Hektorrek aurrera jarraitu du Ajaxek aurre egiten dion arte.

XIV. kantua: «Zeusen iruzurra»

Herak Zeus engainatzeko plan bat asmatu du, eta, Afroditaren gerrikoaren laguntzarekin, Zeus limurtu, eta Hipnos-enarekin lo eginarazi du. Ondoren, akaiarren alde esku hartzeko agindu dio Poseidoni. Ajax Telamoniok zauri larriak egin dizkio Hektorri; lagunek borrokatik atera, eta hiritik hurbil eraman dute. Polidamantek eta bere anaia Akamantek aurka egin arren, akaiarrek momentu batez aurre hartu dute borrokan.

XV. kantua: «Eraso berria itsasontzietatik»

Zeus engainatu egin dutela konturatu da, eta, Irisen bidez, Poseidoni agintzen dio akaiarrek laguntzeari utz diezaiola. Gero, Apolori esaten dio indar berriak eman diezazkiela troiarrei. Aresek, Askalafo semearen heriotza mendekatzeko, akaiarren ondoan borrokatzera joateko asmoa du, baina Ateneak ohartarazi dio Zeusen haserrea eragingo duela. Hektor indarberritzen da, eta troiarrak akaiarren ontzietaraino iritsi dira borrokan. Ajax Telamoniok berak ere, atzera egin behar izan du.

XVI. kantua: «Patrokloren balentria»

Hektorrek akaiarren ontzietako bati su ematea lortu du. Patroklok armak hartu, eta erasoari aurre egiteko baimena eskatu dio Akilesi, eta, Mirmidonen agindupean, troiarrei ihes eginarazi die, zeinak benetan Akiles dela uste baitute. Patroklok, beste batzuen artean, Sarpedon, Liziako errege eta Zeusen semea, hil du, baina Apolo troiarrei laguntzera joan, eta Patrokloren aurka jo du. Gero, Euforbok Patroklo zauritu, eta Hektorrek bukaera eman dio.

XVII. kantua: «Menelaoren balentria»

Menelaok Euforbo hiltzea lortu, eta Patrokloren gorpua defendatu du. Haren inguruan, borroka gogorra hasi da. Troiarrek atzera eginarazi diote, eta Hektorrek Patroklori armak kendu dizkio. Gero, akaiarren errefortzuak borrokara batu dira, eta gorputza ontzietara eramatea lortzen dute.

XVIII. kantua: «Armak egitea»

Tetisek Hefestok egindako armadura ematen dio Akilesi. Irudi beltzeko hidria atikoa, K.a 575-550

Antilokok Akilesi jakinarazi dio Hektorrek Patroclo hil duela, eta borrokara itzultzea erabakitzen du haren heriotza mendekatzeko. Gaua da, eta troiarrak elkartu egin dira. Polidamante Troiara joan, eta hango harresien atzean babestearen aldekoa da, baina Hektorren iritzia nagusitzen da, hau da, zelai zabalean borrokatzen jarraitzea. Tetis jainkosak Hefestok Akiles semearentzat arma berriak egitea lortu du.

XIX. kantua: «Akilesek haserrea baztertu du»

Akiles Agamemnonekin adiskidetzen da; horrek Briseida itzuli dio hainbat oparirekin batera, eta zin egin du inoiz ez dela Briseidarekin egon gizon eta emakumeen artean ohikoa den gisa.

XX. kantua: «Jainkoen borroka»

Zeusek gainerako jainkoei baimena eman die guduan parte hartzeko eta nahi dutenari laguntzeko. Akilesek Eneasen aurka gogor borrokatu du. Poseidonek Eneas salbatu du Zeus ez haserretzeko. Polidoro, Príamoren semea, hil, eta Hektorrek aurre egin dio. Baina Ateneak Akilesi lagundu, eta Apolok borrokatik urrundu du Hektor.

XXI. kantua: «Borroka ibai ondoan»

Akilesek, besteak beste, Priamoren seme Likaon eta Asteropeo hil ditu, horrek Akiles arinki zauritzea lortzen duelarik. Ibaiaren jainkoak, Eskamandrok, bere urekin inguratu du, eta itotzear dago, baina Hera bere seme Hefestorengana joaten da ibaiko urak sugarrekin urrundu ditzan. Gainerako jainkoek elkarren aurka borrokatzen jarraitzen dute, batzuk akaiarren alde, troiarren alde beste batzuk. Priamo erregeak Troiako ateak irekitzeko agindu du bere tropak harresien atzean babes daitezen. Apolok, trikimailu baten bidez, Akiles Troiako harresietatik urruntzea lortu du.

XXII. kantua: «Hektorren heriotza»

Troiako indarrak hirian babestu dira, baina Hektor kanpoan geratu da Akilesen aurka borrokatzeko asmoz. Bi gerlariak aurrez aurre daudenean, Hektorrek ihes egiten du, eta hainbat bira ematen hiriaren inguruan. Baina, gero, Atenea agertu, eta Deifoboren itxura egiten du horrela Hektor engainatuz. Hektorrek, bi baten aurkako borroka izango dela uste du, eta, azkenean, aurre egingo dio Akilesi, zeinak hil egingo duen; haren gorpua gudu-gurdiari lotu, eta hartara igota itzuliko da bere kanpamendura.

XXIII. kantua: «Patrokloren omenezko jokoak»

Patrokloren omenezko hileta-jokoak ospatzen dira honako proba hauekin: gurdi-lasterketa, boxeoa, borroka, lasterketa, gudua, pisu-jaurtiketa, arku-tiroa eta xabalina-jaurtiketa.

XIV. kantua: «Hectorren gorpuaren erreskatea»

Aquiles eta Príamo, Jules Bastien-Lepage

Príamo eta mezulari zahar bat akaiarren kanpamendura doaz; bidean, Hermes aurkitu (Zeusek bidalia), eta horrek, oharkabean, Akilesen dendaraino pasatzen laguntzen die. Príamok Hektorren gorpua eman diezaiola eskatu dio Akilesi, eta opariak eskaini. Akilesek, hunkituta, onartu ditu opariak. Gero, Priamok, loak hartzeko, ohe bat eskatu dio Akilesi, eta Peleoren semeak bi ohe jartzeko agintzen du: bata, Priamorentzat, eta, bestea mezulariarentzat. Ondoren, Akilesek, Priamo zaharraren eskariz, hamaika egun eman dio Hectorren hiletetarako, eta, hamabigarren egunean, troiarrak berriro borrokara itzuliko dira.

Lan homerikoen kontestua

Iliada eta Odisea Antzinako Greziako obrarik garrantzitsuenak dira. Kantu gisa agertzen zaizkigu, eta Homero izan omen zen kantuon biltzailea. Kantuak izaki, abesteko testuak ziren, eta ez irakurtzeko. Izan ere, badirudi Homerok epopeiak ere instrumentu musikal baten laguntzaz kantatzen zituela. 

Iliada eta Odisea idatzi ziren garaia ere, ez da gauza segurua, eta obra barneko elementuen bidez asmatu behar da zein garaitan osatu ziren. Bi lan handi horietako milaka bertsoak Homeroren eskuek idatzi zituztela pentsatzea ameskeria litzateke, eta, are gehiago, pentsatzea bertso horiek erabat berriak eta orijinalak zirela. Ezin jar daiteke zalantzan Homeroren poemek aurreko tradizio aberatsa dutela oinarrian, eta ondasun horiek guztiak bildu zituztela poema horiek. Egileari dagokionez, Homero benetan existitu zela pentsatu behar da, eta Iliada eta Odisearen egilea hura izan zela. Baina Homeroren biografia, antzinako gainerako egileena bezalaxe, fantasiaz beterik dago. Dena dela, hainbat arrasto historiko eta arkeologikoren arabera, K.a. VIII. mende inguruan eta, zehatzago, mende horren bigarren erdialdean sortu ziren bi poema handi horiek.

Helegitea

Iliada helegite honekin hasten da:

Μῆνιν ἄειδε, θεὰ, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος οὐλομένην, ἣ μυpί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε, πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προῒαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή·

«Ialki ezazu, Urtzemel Akile Pelesemearen erresumiña, Akayar-entzako beñolako atsekabe samiñen iturburu izan zana. Aideren zokondo barrenera gizagazte mardul aunitzen gogoak igorri zituna, eren illotzak zakur egaztien sarraskitzat biurtu zituna: Ala, ordea, Tzeu urtzi uzabaren asmaketa betetzen zala»

Iliadaren lehen kanta horretan, dagoeneko ikusten da nola natura, Jainkoak eta gizakia errealitate oso batean biltzen diren. Poetaren inspirazioa ahalmen naturala da, baina poetak ez du erabat berea. Horregatik, lana hastera doanean, babesa eskatzen du indar natural horiek laguntzera etor dakizkion. Musak indar natural horien sinboloak dira.

1572 inguruko Rihelen edizioa.

Gertakizuna

Iliadak Troiako gerrako azken 51 egunetan gertatua kontatzen du, eta Akiles greziar heroia du protagonista. Greziar indarrek, Agamemnon buru dutela, hiria setiaturik dute Menelaoren emazte Helenaren eta Paris Troiako printzipe maitalearen bila. Agamemnonek esklabo bat lapurtu dio Akilesi: Briseida. Akiles haserretu, eta, gudu-lekutik, alde egiten du, eta Akaiarren (greziarren) atzegoardia ahulduta uzten du.

Greziarren artean, Fenix, Ayax, Odiseo eta bi heraldo (iragarleak) bidaliak dira Nestorren partetik Akilesi barkamena eskatzeko. Akilesi borrokara bueltatzeko eskatzen diote, baina aukera horri uko egiten dio. Eguzkia ateratzerakoan, guda berriro hasten da. Agamemnon zauritua da, eta guda uzten du.

Hektor troiarren eta Ayaxen artean liskarrak daude. Borroka horretan hil diren pertsonak mendekatzeko, Ayaxek Hektor zauritzen du, eta Hektor gudatik ateratzen da. Geroago, Hektorrek su ematen dio greziarren itsasontzi bati, eta Patroklo, Akilesen laguna, hiltzen du. Menelaok Euforbo hil eta Patrokloren gorpua babesten du, eta itsasontzietara eramaten du. Patroklo hiltzean, Akilesen haserrea areagotu eta gudu-lekura itzultzea erabakitzen du. Horrela, Akiles gudara bueltatzen da Patrokloren ohorez. Akiles eta Agamemnon adiskidetzen dira. Akilesek Hektor hiltzen du, eta, gero, Patrokloren hilketaren ohorez joku batzuk egiten dira. Priamok hamaika egun eskatzen ditu Hektorren hilketarengatik. Hamabigarren egunean, troiarrek berriro hasten dute guda. Iliadak ez du bukaera biribilik; izan ere, Troiaren konkista ez da liburu horretan kontatzen.

Jainkoen eta gizonen ekintzak nahasten dira narrazioan. Izan ere, jainkoek etengabe hartzen dute parte Iliadaren gertaeretan, adibidez, Aresek eta Apolok troiarrak lagunduz eta Atenea eta Herak greziarren alde eginez.

Argumentua

Tetis, Akilesen haserre ondoren, Zeusi troiarrei abantaila emateko eskatzen. Jean-Auguste-Dominique Ingres.

Poema epiko horrek Peleo erregearen eta Tetis nereidaren seme Akilesen haserrea kontatzen du, haren kausa, iraupen luzea, ondorioak eta ondorengo jarrera-aldaketa. Akilesen haserrea poemarekin batera amaitzen da, Priamo, bere etsai Hektorren aitarekin adiskidetzen denean, horren hiletak ospatzen direnean.

• I. kantua: Izurria eta kolera
• II. kantua: Agamemnonen ametsa eta Beozia.
• III. kantua: Zinak eta Helena harresian
• IV. kantua: Zinak haustea eta tropak ikuskatzea
• V. kantua: Diomedesko printzerria
• VI. kantua: Hector eta Andromakaren solasaldia
• VII. kantua: Hector eta Ajaxen borroka
• VIII. kantua: Etendako gudua
• IX. kantua: Akileserako enbaxada
• X. kantua: Dolonen balentria
• XI. kantua: Agamemnonen balentria
• XII. kantua: Borroka harresian
• XIII. kantua: Gudua itsasontzien ondoan
• XIV. kantua: Zeusen engainua
• XV. kantua: Beste erasoaldi bat itsasontzietatik
• XVI. kantua: Patrokoloren balentria
• XVII. kantua: Menelaoren balentria
• XVIII. Kantua: Armen fabrikazioa
• XIX. kantua: Akilesek haserrea uzten du
• XX. kantua: Jainkoen borroka
• XXI. Kantua: Ibai ondoko gudua
• XXII. kantua: Hektorren heriotza
• XXIII. kantua: Patrokloren omenezko jokoak
• XXIV. kantua: Hektorren gorpuaren erreskatea

Troiarrek Hektorren gorpua hirira daramate. Sarkofago erromatarra Louvreko museoan.

Gaiak

Gai ugari agertzen dira poema epiko horretan: adiskidetasuna, ohorea, itzulera, borroka eta garaipena, errespetua... Baten bat nabarmentzekotan: Akilesek ideia hori hoberen haragitzen du. Iliadaren ikuspegian, gerran eta borrokan ausardia eta kemena erakustea da ohorea lortzeko bidea. Narrazio konplexua da, jainko ugarik parte hartzen baitute ekintzetan konfliktoak etengabeak direlako, ez soilik gerran etsai direnen artean, greziarren edo troiarren beren artean ere bai. Horrek adierazten du, pentsamendu modernoan ez bezala adibidez, antzinako greziarrentzat gizakiak Jainkoekin bizi zirela naturaren baitan. Beren diferentzia eta kontraesan guztiekin ere, Jainkoak orden natural baten manifestazioak dira.

Estiloa

Iliadaren kopia elebiduna, XV. mendean datatua.

Iliadaren estilo azterketek bi elementu nabaritu izan dituzte:

• Hizkeraren izaera espezifikoa (Kunstsprache edo hizkuntza poetiko oso garatua); horrek «ahozko inprobisazioko poesia» deiturikoa berreraikitzeko argudio-oinarri gisa balio du; izan ere, Mizenasetik etorrita, Iliadan eta Odisean haren gailurra lortuko zuen.

• Ahozkoari oso lotuta dagoen estiloa du; baliabide poetiko eta erritmikoak erabiltzen ditu epopeia garatzeko.

Analisi narratologikoek, aldi berean, narratzailearen izaera deskribatzeko lanari egiten diote aurre, heterodiegetikoa; hau da, istorioa kanpotik kontatzen du, kontatutako gertaerekin zerikusirik izan gabe. Beraz, narratzaile urrundua eta, askotan esan den bezala, objektiboa izango litzatekeena, adjektibo horrek ñabardura asko beharko lituzkeen arren.

Transmisio testuala

K.a. II. mendeko Iliadaren kopiak papiroetan kontserbatu izan dira, baina, zaharrena, K.a. 520. urtean aurkitutakoa da. Testu hori Atenaseko festetan  Atenearen ohorez errezitatzen zen. Antzinate klasikoan, poema hori benetako istoriotzat hartzen zen, eta pertsonaiak, berriz, imitatu beharreko jokabide- eta heroismo-eredutzat. Ohikoa zen hura aztertzea eta gertakari luzeak buruz ikastea.

Ondoren, eskualdaketa orokortu egin zen, batez ere Europan (XIII. mendetik aurrera) eta Bizantzion (IX. mendetik XV. mendera).

Eragina

Aro klasikoko greziarrek eta ondorengo belaunaldiek Homeroren Iliada eta Odisea Antzinako Greziako literatura-iturri nagusitzat hartu, eta greziar pedagogiaren oinarri gisa erabili zituzten. Gerora ere, Odisea eta Iliada literatura unibertsaleko abiapuntutzat jo, eta historia osoko literatura-lan garrantzitsuenetan kokatu dira, egun ere indarrean dauden errukia, maitasuna eta beste zenbait baloreren berri emanez. Herra, mendekua, nostalgia, patua eta ospea dira olerkian agertzen diren beste zenbait kontzeptu. Bestalde, garrantzi historiko handikoa da, mizenastar zibilizazioaren ezaugarri asko ezagutzera ematen baititu.

Zineman

Kultur eragin handiko obra da. Izan ere, Iliada prosara, bertsora, antzerkira, zinemara, telebistara eta istorioetara pasatu da, eta mendebaldeko kulturaren elementu funtsezkoetako bat da.

• Helen of Troy: Estatu Batuak-Italia ekoizpena, 1956. Zuzendaria: Robert Wise. Aktoreak: Jacques Sernas, Rossana Podestà, Niall McGinnis, Robert Douglas, Stanley Baker, Torin Thatcher.
• L'ira di Achille: Italia, 1962. Zuzendaria: Marino Girolami. Aktoreak: Gordon Mitchell, Jacques Bergerac, Cristina Gaioni, Gloria Milland, Piero Lulli, Roberto Risso.
• Troy. Estatu Batuak, 2004. Zuzendaria: Wolfgang Petersen. Aktoreak: Brad Pitt, Eric Bana, Orlando Bloom, Diane Kruger, Brian Cox, Peter O'Toole.

Euskaraz

Salbador Barandiaranek, musikagilea eta euskal idazleak, euskarara itzuli zuen, eta 1956an argitaratu zen, Iliasena izenburuarekin.

Bibliografia

• Iturriotz, Ander (2006): Giza abere heroikoa kultura homerikoan, Donostia, Jakin. ISBN 84-95234-29-7
• Ilíada. Traducción, prólogo y notas de Emilio Crespo Güemes. Madrid: Editorial Gredos ISBN 978-84-249-1446-2..
• Ilíada. Introducción de Javier de Hoz; traducción de Lluís Segalà i Estalella. Madrid: Editorial Espasa-Calpe, Colección Austral num. 337 ISBN 978-84-670-3753-1.
• Ilíada, obra completa en cuatro volúmenes. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.

1. Volumen I: cantos I-III. ISBN 9788400071813..
2. Volumen II: capítulos IV-IX. ISBN 9788400077501..
3. Volumen III: capítulos X-XVII. ISBN 9788400097400..
4. Volumen IV: capítulos XVIII-XXIV. ISBN 9788400097011..

• Ilíada. Traducción de Óscar Martínez García. Madrid: Alianza Editorial ISBN 978-84-206-7834-4.
• Ilíada. Traducción de Antonio López Eire. Madrid: Ediciones Cátedra ISBN 978-84-376-2197-5.
• Ilíada. Versión rítmica de Agustín García Calvo. Zamora: Editorial Lucina ISBN 978-84-85708-44-4.

Bibliografia analitikoa

• Latacz, J.. (1997). Homer. Der erste Dichter des Abendlands. Düsseldorf-Zürich.
• Munro, D. V., Allen, T. W.. (1920). Homeri Opera, recognoverunt brevique adnotatione critica instruxerunt. Oxford classical Texts.
• Schadewaldt, W.. (1975). Der Aufbau der Ilias. Frankfurt a. Main.

Ikus, gainera

• Eneida

Kanpo estekak

• [1] Grezierazko testua.

• Datuak: Q8275
• Multimedia: Iliad / Q8275