Wikipedia

Halyomorpha halys

Halyomorpha halys edo zimitz kirasdun marroia[1] Pentatomidae familiako intsektua da, Txina, Japonia, Korea eta Taiwanetik datorrena.[2][3] Munduan zehar hedatu da izurrite bat bilakatu arte nekazaritzarako. Euren predatzaile naturala Trissolcus japonicus liztorra da, hau ere munduan zehar hedatzen ari dena[4][5].

Halyomorpha halys
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaArthropoda
KlaseaInsecta
OrdenaHemiptera
FamiliaPentatomidae
LeinuaCappaeini
GeneroaHalyomorpha
Espeziea Halyomorpha halys
Stål, 1855

Deskribapena aldatu

Tamainari dagokionez, 1,2-1,7 zentimetro luze eta 0,7-1,0 zentimetro zabal da intsektua; laua da. Antenetan banda argiak eta ilunak dauzka tarteka: horrela bereiz daiteke. Laukizuzen formako orban argiek markatzen dute sabelaldetik irteten zaion alde laua, orban beltzekin tartekatuta.

Hedapena munduan zehar aldatu

Ameriketako Estatu Batuetako 44 estatutan ezarri danekazal izurrite bat da, eta duela gutxi iritsi da Europara eta Hego Amerikara[6][7][8], segur aski ontzietan infektatutako fruta-edukiontzien bidez. Europan lehen aldiz Zurichen ikusi zen, bertako txinatar lorategia konponketa lanetan[9]. Euskal Herrira 2018an iritsi zen eta 2023tik aurrera kopuru handian ikusi dira[1].

Kirasdun izena, beste zimitz espezie batzuek bezala (adib.: Nezara viridula) abdomenaren bizkarraldeko eta bularraldeko guruinek sortzen duten usain txarra dela eta ematen zaie[10].

Bizi-zikloa aldatu

  •  
    Arrautzak hosto batean
  •  
    Arrautza errun berriak
  •  
    Arrautza errun berriak
  •  
    Ninfa
  •  
    Hirugarren edo laugarren estaiko ninfa
  •  
    Bosgarren estaiko ninfa
  •  
    Heldua
  •  
    Halyomorpha halys
  •  
    Arrautzak jartzen

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b Ostolaza, Paulo. (2023-10-06). «Zimitz kirasdun marroien populazioak «eztanda» egin duela jakinarazi du Parkea Bizirik-ek» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  2. ↑ «Chinche Apestozo Marrón Marmelado (BMSB)» EWS Group - Spain.
  3. ↑ Brown Marmorated Stink Bug. Pennsylvania State University.
  4. ↑ Milnes, Joshua M.; Wiman, Nik G.; Talamas, Elijah J.; Brunner, Jay F.; Hoelmer, Kim A.; Buffington, Matthew L.; Beers, Elizabeth H.. (2016-08-05). «Discovery of an Exotic Egg Parasitoid of the Brown Marmorated Stink Bug, Halyomorpha halys (Stål) in the Pacific Northwest» Proceedings of the Entomological Society of Washington 118 (3): 466.  doi:10.4289/0013-8797.118.3.466. ISSN 0013-8797. (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  5. ↑ (Ingelesez) Stahl, Judith; Tortorici, Francesco; Pontini, Marianna; Bon, Marie-Claude; Hoelmer, Kim; Marazzi, Cristina; Tavella, Luciana; Haye, Tim. (2019-03-01). «First discovery of adventive populations of Trissolcus japonicus in Europe» Journal of Pest Science 92 (2): 371–379.  doi:10.1007/s10340-018-1061-2. ISSN 1612-4766. (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  6. ↑ Move Over, Bedbugs: Stink Bugs Have Landed. 26 de septiembre de 2010.
  7. ↑ Stink Bug Invasion: Is a Wasp the Solution to Save Valued Crops?. PBS NewsHour 24 de mayo de 2011.
  8. ↑ https://www.researchgate.net/publication/316277383_The_brown_marmorated_stink_bug_Halyomorpha_halys_Stal_1855_Heteroptera_Pentatomidae_in_Chile
  9. ↑ Txantiloi:De-CH «Er mieft, frisst unser Obst und es gibt immer mehr davon: Der Stinkkäfer erobert Europa» TagesWoche 2018-04-05 (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  10. ↑ «Chinche Apestoso (o Vaquiña) Marrón Mármol (Department of Entomology)» Department of Entomology (Penn State University).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Halyomorpha_halys&oldid=9410838"(e)tik eskuratuta