Erasmus Darwin
Erasmus Darwin (1731ko abenduaren 12a - 1802ko apirilaren 18a) giza lengoaiaren aztertzailea, medikua, naturalista, fisiologoa, filosofo britainiarra izan zen, medikuntzari eta botanikari buruz asko idatzi zuena, baita poesia-liburuak ere. Ilargi Elkartearen (industrialen eta naturako filosofoen eztabaida talde bat) sortzaileetako bat izan zen. Charles Darwinen aitaren aldeko aitona, eboluzionismoaren defendatzaile aitzindarietako bat izan zen.
.jpg)
lana aldatu
Hizkuntzalaritza aldatu
"Naturaren tenplua" obran giza gizartearen jatorria azaltzen saiatu zen, baita hizkuntzarena ere. Lan horrek hiztun baten azterketa fonetiko instrumental baten lehen adibide erregistratua hartzen du. Bokalen artikulazio-lekua zehazteko, ahoan zilindroak sartu zituen, bokal bakoitza ahoaren zein zatitan eratzen zen zehazteko. Giza soinu guztiak bereizten zituzten 13 ezaugarri proposatu zituen. [1]
Natur zientziak aldatu
Erasmus Darwinen lan zientifiko garrantzitsuena Zoonomia (1794) da. Patologia sistema eta " belaunaldiei " buruzko tratatua ditu, bizitza osoko arbaso baten existentzia adierazten duena. Jean-Baptiste Lamarck-en jarrera transformistari aurrea hartuz, baita bere bilobaren jarrera eboluzionistari ere.
Darwin-ek infekzioak eta minbizia lasaitzeko airea eta gasak erabiltzea esperimentatu zuen. Geroago, hodeien eraketari buruzko ikerketara bideratu zituen bere aurkikuntzak.
Darwinek galbanismoan egindako esperimentuak inspirazio iturri garrantzitsua izan ziren Mary Shelleyren Frankensteinen eleberriarako.
Poesia aldatu
Erasmus Darwinen poesia Coleridge-ek eta Wordsworth-ek goraipatu zuten. Bertan Darwinek bere interes zientifikoak islatzen zituen eta, izan ere, bere lanik ospetsuena The Botanic Garden (Lorategi botanikoa) da.
Asmakizunak aldatu
Darwin ere asmatzaile aparta izan zen, nahiz eta inoiz ez zuen patentatu inolako asmakizunik, horrek bere medikuaren ospea kaltetu zezakeela uste baitzuen.
Zuhaitz genealogikoa aldatu
Erasmus Darwin fikzioan aldatu
Charles Sheffield idazleak, Erasmus Darwin, Magister liburuan, ingeles zientzialari aipagarri honek izan zitzakeen "abentura batzuk" deskribatzen ditu.
Erasmus Darwin eta kreazionismoa aldatu
Charles Darwinen aitonaren gutxi ezagutzen den alderdia Jainkoaren eta kreazionismoaren sinesmena da, eboluzioararen teoriaren aitzindaria izan arren. Zoonomia bere liburuko esaldi honek ez du zalantzarako lekurik, "lehenengo lotura Sortzaile Handiaren eskutik" datorrela esanez:
| « | As the effects produced in this moment of time become causes in the next, we may consider the progressive motions of objects as a chain of causes only; whole first link proceeded from the great Creator, and which have existed from the beginning of *he created universe , and are perpetually proceeding. (Zoonomia, orr. 531,532) | » |
Zoonomiaren hitzaurre berean aurkitu dezakegu paragrafo adierazgarri hau, zeinekin Darwinek kontatzen baitu gauza guztien Sortzaile Handiak bere eskuetako lanak infinituki dibertsifikatu dituela, baina aldi berean naturaren ezaugarrietan nolabaiteko antzekotasuna utzi duela. horrek aitaren (Jainkoa) familia handia dela erakusten digu.
| « | The great Creator of all things has infinitely diversified the works of his hands, but has at the same time stamped a certain similitude on the features of nature, that demonstrates to us, that the 'whole is one family of one parent. (Zoonomia, hitzaurrea) | » |
Charles Darwinen aitonaren sinesmen deistari buruzko edozein zalantza argitzeko, esan daiteke gizon ameslari honek poesia bat idatzi zuela Big Bang kreazionistaren teoria batekin 1791n.
| « | “‘Let there be light!’ proclaim’d the Almighty Lord.
Astonish’d Chaos heard the potent word. Through all his realms the kindling Ether runs, And the mass starts into a million suns; Earths round each sun with quick explosions burst, And second planets issue from the first; Bend, as they journey with projectile force, In bright ellipses their reluctant course; Orbs wheel in orbs, round centres centres roll, And form, self-balanced, one revolving Whole. Onward they move amid their bright abode, Space without bound, the bosom of their God!” (The Botanic Garden, 103,104) |
» |
Erreferentziak aldatu
- ↑ Ohala. The Relation between Phonetics and Phonology. .
Kanpo estekak aldatu
- "Preface and 'a preliminary notice'" by Charles Darwin in Ernst Krause, Erasmus Darwin (1879)
- "Zoonomia, Vol. I Or, the Laws of Organic Life"
- Erasmus Darwin House, Lichfield
Datuak: Q234050
Multimedia: Erasmus Darwin / Q234050
