Wikipedia

Clotilde Catalán de Ocón y Gayolá

entomologo eta poeta espiniarra

 

Clotilde Catalán de Ocón y Gayolá

Bizitza
JaiotzaCalatayud, 1863ko martxoaren 1a
Herrialdea Espainia
HeriotzaBartzelona, 1946ko maiatzaren 12a (83 urte)
Familia
Anai-arrebak
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakentomologoa eta poeta

Clotilde Catalán de Ocón y Gayolá (Calatayud, Zaragoza, 1863ko martxoaren 1a - Bartzelona, 1946ko maiatzaren 12a) entomologo eta olerkari espainiarra izan zen, eta Albarracín mendilerroko lepidopteroen ikerketagatik nabarmendu zen.[1][2] Entomologian modu aktiboan jardun zuen lehen emakume espainiarra izan zen; bere ahizpa Blanca, era berean, botanikan jardun zuen lehen emakume espainiartzat hartzen da.[3][4] La Hija del Cabriel gisa sinatutako hainbat poema ere idatzi zituen.[1]

Ibilbidea

aldatu

Catalan Calatayuden jaio zen. Loreto de Gayolá (1839-1887) eta Manuel Catalán de Ocon (1822-1899) ziren gurasoak. Bere haurtzaro eta gaztaroaren zati handi bat Monreal del Campon bizi izan zuen, bere aitaren herrian. Familiarekin, denbora luzea ematen zuen "La Campanan", gurasoek Valdecabrielen zuten etxean, Teruelgo El Vallecillo eta Frías de Albarracín udalerrien artean.[5] Amak, Suitzan hezia baitzen, bere bi alabak, Clotilde eta Blanca, botanika eta entomologiarekiko interesak garatzera bultzatu zituen.[2][6]

Catalanek ikasketa arauturik egin ez bazuen ere, Bernardo Zapater eta Marconellekin, Albarracíngo kalonjearekin eta Espainiako botanikako aditu handienetako batekin, hezi zen, eta zientzia horretako beste aditu batzuekin jarri zuen harremanetan.[7] Horrela, intsektuen bildumagile bikaina bihurtu zen eta lepidopteroen bilduma bat osatu zuen, pixkanaka-pixkanaka sailkatuz joan zena. Bilduma horren zati bat Miscelánea Turolense aldizkarian argitaratu zen 1894an, Fauna entomológica turolense epigrafean eta Catálogo de Lepidópteros que han sido cazados en el Valle de Valdecabriel por la Señorita Clotilde Catalán de Ocón azpitituluan, nahiz eta piezak Bernardo Zapaterren sinadura izan.[8]

Catalán ere poeta gisa nabarmendu zen, haurtzarotik hasi eta XX. mendearen lehen herenera arte zabaldu zen zaletasuna.[6] Bere poema bukolikoek giza bertuteak eta naturarekiko harremanean hautematen diren sentsazioak zituzten ardatz.[9] Bere testuetan ugariak dira bizi zen eremuari buruzko aipamenak, "A mi valle", "El sueño del Cabriel" edo "La sierra de Albarracín" erreferentziekin, eta bere elegiatan Súplica, Tristeza, Cantares, Del Pasado, Ayer y Hoy edo Adiós a Valdecabriel. Guztiak La Hija del Cabriel gisa sinatzen zituen.[6]

Ama eta Blanca ahizpa hil ondoren, 1904an, Figueresera joan zen bizitzera, amaren aldeko familia baten jabetzara. Ahizparekin harreman estua izan bazuen ere, hain azkar hil zenean, ilobekin eta koinatuarekin zuen harremana galtzen joan zen. Madrilen denbora luzez egon ondoren, behin betiko Bartzelonan kokatu zen eta bertan hil zen,[1] laurogeita hiru urte zituela, 1946ko maiatzaren 12an.[6] Figuereseko hilerriko familiaren panteoian lurperatuta dago.[10]

Obra

aldatu

La Provincia egunkari turolarrak 1880. urtean Catálogo de lepidóteros de la Señorita Blanca Catalán de Ocón argitaratu zuen.[1] Bere aipuetako batzuk Miscelánea Turolensen argitaratu ziren 1894an,[1] Fauna entomológica turolense epigrafean eta Catálogo de los lepidópteros que han sido cazados en el valle de Valdecabriel por la Señorita Clotilde Catalán de Ocón katalogoaren azpitituluan, nahiz eta lanak Bernardo Zapaterren sinadura izan.[2][9] 54 tximeletaren zerrenda bat da, dagokion izen zientifikoarekin.[5] Clotilderen bilduma entomologikoak oso baliotsua izan behar zuen, Zapaterrek idazten dituen hitzen arabera: "Clotilde Catalan de Ocón andereño gazte eta ospetsuak, zeinaren lepidopteroekiko zaletasunaz asko hitz ematen baitiegu, entomologoen arreta erakarri du Valdecabriel haranean harrapatzen jakin dituen espezie arraroengatik; besteak beste, Colias Edussa, Hyale, Polyommatus Gordius, Lyaena Baetica y Coridon, Lyccena Damon, Melitaca Artemis, Melitacca polit bat, Parthenie oso arraroa gure herrialdean, eta Coenonympiphioides, oso barietate subalpina interesgarria dena".[9]

Poeta gisa izan zuen alderdiak ospe handiagoa eman zion Clotilde Catalán de Ocón y Gayolá-ri.[9] Garaiko prentsan maiz kolaboratu zuen, "La hija del Cabriel" ezizenarekin eta, oro har, izaera erromantiko eta malenkoniatsu nabarmeneko konposizioekin.[11] Adibidez, Revista del Turia aldizkarian, 1888ko otsailaren 1ean, Contestación a la poesía 'El ruiseñor de mi jardín', publicada por D. José Mª Catalán en un periódico de Alcañiz argitaratu zuen. El Turolensen, A mi valle, A Manolita y José María, Adiós al valle, No te olvido... sinatu zituen.[10] Era berean, A una mosca El Eco de Teruel-en, Ante la tumba de mi madre Miscelánea turolensen eta beste idatzi batzuk Cancionero de los Amantes de Teruel-en argitaratu zituen.[6][11]

Aintzatespenak

aldatu

Catalanek higiezinen inbertsioren bat egin zuen Madril inguruko Ciudad Linealean. Hori dela eta, urte askoan “Clotilde Catalán” izeneko kale bat egon zen eremu horretan, eta 1950eko hamarkadaren erdialdera arte iraun zuen. Gero, izena aldatu zioten.[12]

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) Abierto, Oficina de Transparencia y Gobierno. «Legados de Mujer. Ayuntamiento de Zaragoza» www.zaragoza.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  2. ↑ a b c Huidobro, José M.. (martes, 14 de enero de 2020). «Hidalgos en la Historia: Blanca y Clotilde Catalán de Ocón y Gayolá. Botánica y poetisa&entomóloga “turolenses”» Hidalgos en la Historia (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  3. ↑ «Clotilde Catalán de Ocón y Gayolá (1863-1946) · El Baúl de la Memoria del Jiloca». elbauldelamemoria.org..
  4. ↑ “Historia de Monreal del Campo”,. Centro de Estudios del Jiloca. http://xiloca.org/data/Bases%20datos/Monograficos/6152.pdf.
  5. ↑ a b (Gaztelaniaz) «Clotilde Catalán de Ocón | Onda Cero Radio» www.ondacero.es 2021-09-28 (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  6. ↑ a b c d e «Clotilde Catalán de Ocón y de Gayolá | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «Las científicas pioneras en demostrar que "Teruel existe"» El Español 2017-08-21 (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  8. ↑ «CATÁLOGO DE PERSONALIDADES DESTACADAS DEL VALLE DEL JILOCA - PDF Descargar libre» docplayer.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  9. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «Clotilde Catalán de Ocón - Centro de Profesorado Calatayud» Centro de Profesorado Calatayud - Centro de Profesorado Calatayud 2019-02-05 (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  10. ↑ a b (Gaztelaniaz) «CLOTILDE CATALÁN DE OCÓN Y GAYOLÁ (1863-1946): NUEVAS NOTICIAS» 1library.co (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
  11. ↑ a b «Historia de Monreal del Campo». .
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Marmolejo, Alonso de Góngora. (2010-07-01). «CAPÍTULO XXXIII. DE CÓMO FRANCISCO DE VILLAGRA VINO POR GOBERNADORA CHILE Y DEL RESCEBIMIENTO QUE SE LE HIZO EN LA CIUDAD DE SANTIAGO, Y DE LO QUE ÉL HIZO DESPUÉS» CAPÍTULO XXXIII. DE CÓMO FRANCISCO DE VILLAGRA VINO POR GOBERNADORA CHILE Y DEL RESCEBIMIENTO QUE SE LE HIZO EN LA CIUDAD DE SANTIAGO, Y DE LO QUE ÉL HIZO DESPUÉS (Vervuert Verlagsgesellschaft): 300–304.  doi:10.31819/9783964560384-040/html. ISBN 978-3-96456-038-4. (Noiz kontsultatua: 2024-06-03).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Clotilde_Catalán_de_Ocón_y_Gayolá&oldid=9812234"(e)tik eskuratuta