Bisturi
Bisturia medikuek ebakuntzak egiteko darabilten labana zorrotz txikia da; tresna honi esker iristen da medikua eritasuna duen organora. Altzairu nikelatuzkoak izaten dira eta, infekziorik sor ez dezaten, esterilizatu egiten dira erabili aurretik. Kirten eta aho batez osatuta daude, eta sakonera desberdinetako ebakidurak egiteko erabili ohi dira. Hainbat bisturi-mota daude: neurri desberdinekoak (txiki-zorrotzak, begiko edo kirurgia ebakuntzetarako); itxura desberdinekoak (zorrotza edo kamutsa, lantza-itxurako ahoa duena, etab.); elektrikoak, etab. Ebakuntza txikietan eta txertoak jartzeko, kirtena eta kirtenari jartzen zaion ahoak osatutako bisturia erabiltzen da, lantzeta izena duena.
Motak aldatu
Jarraian gehien erabiltzen diren bisturiei buruz hitz egingo da:
Bisturi mediku klasikoa aldatu
Bisturiaren erabilpen eta kokapen anatomikoaren araberakoak izaten dira bere forma eta tamaina. Bisturiek xafla finkoa edo erabili eta botatzekoa eduki dezakete. Ebaketa-tresna bat denez, xafla oso zorrotzak ekoizten dira, ukituz gero ebazteko modukoak. Bisturiak normalean lauak eta zuzenak dira, ebaketa lineal eta zehatzak egin ahal izateko. Xafla trukagarriak dituztenek arteka zentral bat dute heldulekuan sartzeko. Azken hauek zenbakituta daude ebakidura motaren, beraz, formaren, arabera, bata besteengandik desberdintzeko. Heldulekuak uzkurtuta daude, hau da, moletaketa motako prozesutik pasatzen dira, segurtasun gehiagoz heltzeko. Hauek ere zenbakitu egiten dira 1etik 15eraino, non arruntenak 3, 4 eta 5 diren. Xafla trukagarri ohikoenak metalezkoak dira, baina plastikozkoak ere aurki daitezke merkatuan.
Bisturi elektrikoa aldatu
Bisturi elektrikoak irrati‐frekuentzietako maiztasuna duen korronte elektrikoa drabil, bai edozein ehun (biologia) mozteko, koagulatzeko edota hori kentzeko. Prozesu horrek beroa sortzen du ehunean bertan. Ehunaren inpedantziak eragiten du berotze prozesu hori, eta horregatik, tenperatura‐igoera sortuko duen kanpo-iturri baten beharra saihesten du.
Korrontea giza gorputzatik igarotzea oso arriskutsua izan daiteke, fibrilazio bentrikularra 50-500 mA arteko korrontearekin eta 50-60 Hz-ko frekuentziekin ematen baita. Hala ere, irrati-frekuentzien baloreetan, nerbio-sistema eta muskuluek ez dira hori hautemateko gai. Korrontearen ezaugarri hauek shock elektriko bat gertatzeko aukerak baztertzen dute.
Giza gorputzak 5.000-10.000 Ω bitarteko erresistentzia elektrikoa erakusten du. Joule efektuak dionez, eroale elektriko batetik korronte bat igarotzerakoan beroa askatzen da. Kasu honetan, teorikoki, bero handia azaldu beharko litzateke.
Azalarekin kontaktu-puntua oso txikia baldin bada, energia asko kontzentratuko da. Energia horrek zelulen ura lurruntzea eragingo du.
Gehien erabiltzen diren bi bisturi elektrikoen deskribapenak jarraian emango dira [1]:
Monopolarra aldatu
Bisturi elektriko monopolarretan, azalera txikiko elektrodo aktibo bat kokatzen zaio pazienteari zaurian, eta bertatik aplikatutako korrontea igaroko da. Gorputzaren beste eremu batean jarritako eta azalera handiko elektrodo pasibo bat egongo da. Elektrodo pasiboa egoteak zirkuitu itxia izatea ahalbidetzen du eta, aldi berean, konplikazioak saihesten dira, erredurak adibidez.
Bipolarra aldatu
Elektrodo pasibo eta aktiboen funtzioak bisturi bipolarrak dituen bi hankek egiten dituzte. Aipatutako hankak instrumentu kirurgikoarekin konektatuta daude, beraz, korrontea dispertsatuko duen elektrodorik ez da behar.
Bisturi hauek sorgailu elektriko bati lotuta daude. Sorgailu elektriko honek hainbat formetako uhin elektrikoak sor ditzake. Uhina aldatzen den heinean, ehunean izango duen efektua ere aldatu egiten da. Uhin konstante bat, hau da, korronte jarraia erabiltzen denean, zirujauak ehuna lurrundu edo ebaki dezake, bero handia kontzentratzen baita oso denbora gutxian. Bestalde, aldizkako uhin forma edo korronte alternoa erabiltzen baldin bada, oso denbora gutxian bero handia kontzentratuko da. Koagulazio- eta ebaketa-prozesuetan modalitate desberdinak daude, aplikatzen den korrontearen araberakoak.
Blend prozesua aldatu
Ebakidura garbi bat egiteko, korronte jarraitua erabili behar da, potentzia eta tentsio handiarekin. Prozesu honek pikoak ez dituenez, arku elektrikoak agertzeko probabilitateak minimoak dira. Odola koagulatzeko, aldiz, kontrakoa gertatzen da, korronte alternoa, potentzia baxua eta pikoekin, arku elektrikoa agerrarazteko probabilitate altua ematen dizkionak.
Blend deritzon prozesuak aurretik azaldutako bi efektuak biltzen ditu; koagulazioa eta ebaketa. Tentsio piko gutxiko Blend-ak ehuna lurruntzeko ahalmena du, hemostasi minimoarekin. Piko asko dituen Blend-ak, hau da, arku elektrikoak eragiten dituenak, eraginkortasun gutxiko ebakidurak egiten ditu, baina hemostasiari dagokionez, bere maximoan dago.
Koagulazioa edota ebaketa lortzeko hiru prozesu ezberdin daude[2]:
Ebaketa aldatu
Ebaketa ehuna txinparta elektrikoen bidez zatitu egiten da. Denbora-tarte laburretan sortutako beroak eta korronte maximoaren kontzentrazioak ehuna lurruntzen dute. Ehuna ez da gradualki berotzen, zelulen ura lurrundu egiten da eta horrek zelulen desintegrazioa dakar. Tenperatura altuak eta sorrarazitako ur-lurrunketari esker ebaketaren esterilizazioa ziurtatzen da.
Fulgurazioa aldatu
Fulgurazioa 200 °C-tik gorako tenperaturetan ematen da, pazientetik (ehunetik) distantzia jakin batera ipinitako elektrodoen anperaje baxuak sortua. Prozesu honetan, ehunaren gainazala karbonizatu egiten da tentsio altuko arku batekin. Transmititzen den beroa gutxitu egiten da, zelulak euren likidoetan irakiteko, eta horrela proteina zelularren desnaturalizazioa eragin eta koagulo bat osatzeko. Kasu honetan erabiltzen diren elektrodoak zabalak izan behar dira, azalera handiago batean eragin ahal izateko. Erabilitako boltaia altua izan beharko da, ebaketan erabilitakoa baino altuagoa, airearen inpedantzia gainditzeko. Teknika honekin sakonago dauden ehunek ez dute eraginik jasaten. Fulgurazioan garrantzi handia dauka puntu jakin batean denbora luzez ez egoteak, kalte seriorik ez sorrarazteko.
Desekazioa aldatu
Desekazioa pazientearekin kontaktuan dagoen anpere baxuko elektrodo batekin lortzen da. Ebaketako korronte berbera erabiltzen da, baina elektrodoa ukitzerakoan murriztu egiten da. Horren ondorioz, bero gutxiago sortzen da. Hots, ez da ebaketarik gertatzen, zelulak lehortu egiten dira eta koagulo bat sortzen da. Teknika honen abantaila esanguratsuena tentsio kantitate bajuagoak erabiltzeko aukera da.
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
