Arditi
Arditi Lehen Mundu Gerran Italiako Regio Esercitoko eraso-soldaduek hartutako izena izan zen. Bere izena ardire (atrebentzia) italiar aditzetik dator, eta "ausartak" esan nahi du.
1917ko udan, Bassi koronelak Reparti d'assalto (eraso-unitateak) sortu zituen, eta talka-tropa izateko zeregin taktikoa esleitu zitzaien, etsaien defentsak hautsiz, infanteriaren aurrerapen zabalari bide emateko. Arditiarrak ez ziren infanteriako dibisioen barneko unitateak, borroka adar separatuak baizik.
Reparti d'assaltoek arrakasta izan zuten lubaki-gerra zen gudu batean nolabaiteko mugikortasuna sartu ahal izan zutelako. Gudu-zelaian egindako ekintzak esanguratsuak izan ziren eta merezitako lekua lortu zuten Italiako historia militarrean. Hala ere, 1920an desmobilizatu zituzten.
Arditi izena, geroago, 1919-1920an Fiumeko okupatzaile italiarrek erabili zuten (gehienak Regio Esercitoko soldadu ohiak) Gabriele D'Annunzioren agindupean zeudenek. Hauek alkandora beltzeko uniforme bat eta fez beltz bat zeramatzaten, geroago Benito Mussoliniren Alkandora Beltzek erabili zutena.
Lehen mundu gerra aldatu
Lehen esperimentuak aldatu
Arditoaren ideia 1914koa da. Batzuen ustez, Regio Esercitoko erregimentu bakoitzari etsaien lerroen atzean jarduteko trebatutako esploratzaile talde bat sortzea agindu zitzaiolako sortu zen.
Beste batzuen arabera "Heriotzaren konpainiak", arerioen alanbre-hesiak moztu edo leherrarazteko ardura zuten infanteriako patruila bereziak eta ingeniariak, Arditiarren aitzindaritzat hartu beharko lirateke. Armadura eta "Farina"[1] kaskoa erabiltzeagatik erraz ezagutzen ziren.
Lehenengo Arditi unitateak Udine probintziako Sdricca di Manzano herrian prestatu eta entrenatu ziren. Beraien zeregina ez zen infanteria erregularrek etsaiei eraso egin ahal izateko bidea zabaltzea, etsaia erabat gainditzea baizik. Boluntario ausartenak aukeratzen ziren horretarako, batez ere oso gertu eroritako obusek sortzen zuten danbadarekin izutzen ez zirenak. Eskrima ere ikasten zuten eta buruz buruko borrokaren maisuak ziren. Prestatu ondoren, frontera bidaltzen zituzten daga batekin eta esku-granadekin armatuta. Gehienek ez zeramaten ez fusilik ez karabinarik ere, zaila baitzen lubakien espazio estuetan tiro egitea eta armak kargatzea. Arditiarrak etsaien lubakietara hurbiltzen ziren Italiako artilleriak erasotzen zituzten bitartean. Eraso hori amaitzen zenean, lubaki barrura jauzi egiten zuten, eta etsaia babesean zegoela aprobetxatuz, dagak erabiltzen zituzten erresistentzia oro ezabatzeko. Taktika primitibo hauek oso eraginkorrak izan ziren. Arditiarrek 24 orduz mantendu behar zituzten konkistatu zituzten posizioak, ondoren ohiko infanteriak lekua hartzeko. Beraien leloa "O la vittoria o tutti accoppati", hau da, "Irabazi ezean, denok hilko gara" zen[2]. Unitate tipikoak 13 ofizial eta 400 soldadu zituen, boluntarioen artean aukeratuak. 1916ko apirilean Osvaldo mendia erasotzen ari zirela, Arditi unitate bat erabat desagerrarazi zuten.
1916an, Komando Gorenak Arditi unitateei estatus berezia ematea erabaki zuen, baina unitate berriak sortzeari uko egin zion[3]. Arditiarren intsigniak, ezkerreko besoan eramaten zena, VE monograma (Italiako Victor Manuel III.arena) barne hartzen zuen eta soldadu hauentzako bereizgarri gisa bakarrik diseinatu zen. Hauxe izan zen "Ardito" hitzaren lehen erabilera ofiziala Regio Eserciton.
Arditi unitateen sorrera aldatu
1917an lubakien gerran soldadu asko hil ziren. Odolusteaz nazkatuta, egoera kezkagarri honen aurrean, ofizial gazteek proposamen bat aurkeztu zuten; VIII. armadako 48. dibisioaren barruan eraso-unitateak eratzea. Proposamen hau Giuseppe Bassi kapitainaren agindupean onartua izan zen. 1917ko martxoan, Italiako Komando Gorenak gutun bat bidali zuen, Austria-Hungariako unitate berezien eraketari buruzko informazioa emateko[4].
Azkenean, asko eztabaidatu ostean, unitate berezi berriak sortzea erabaki zuten[5]. Ekipo eta entrenamenduei buruzko ezadostasunek, ordea, eraso-unitate berezien sorrera 1917ko uztailaren 29ra arte atzeratu zuten, Victor Manuel III.a erregeak Arditi unitateak sortzea ofizialki onartu zuen arte. Eraso-unitate berriak modu independentean eratu eta garatu ziren, soldadu erregularrek ez bezalako entrenamenduarekin. Alemaniako ejerzitua izan zen eraso-soldaduen ideia martxan jarri zuen lehena, Sturmtruppen moduan ezagutzen ziren. Italiarrek adibide hau jarraitu zuten.
Lehenengo Arditi unitateak 2. armadan sortu ziren, eta Caporettoko gudua gertatu zenerako Arditi 27 unitatez eta 18.000 gizonez osatua zegoen, nahiz eta ez zuten unitate guztiek gerran parte hartu. Haietako askok Piaveko guduan parte hartu zuten, non tropa austrohungariarren aurrerapena gelditzea lortu zuten[6].
1918ko ekainean, Ottavio Zoppi jeneralaren agindupean jarri zen 9 unitateko eraso-tropen dibisio oso bat. Beranduago gehiago zabaldu zen eta 2 dibisiotan banatutako 12 unitatez osatutako Armadaren Gorputza sortu zen. 1918ko azaroan, Arditiarrek Vittorio Venetoko guduaren zatirik garrantzitsuenean lagundu zuten, Austriako armaden aurkako azken garaipena ahalbidetuz.
Gerraren amaiera aldera 27 eraso-unitate izatetik 25 izatera pasa ziren. 1920ko urtarrilean, ordea, gerra amaitu eta gutxira, unitate guztiak desegin zituzten.
Entrenamendua aldatu
Hasieran soldaduak boluntario gisa aurkezten ziren, baina geroago unitateetako komandanteak soldadu egokiak aukeratzen hasi ziren. Arditi bi unitate italiarretan bereizten zen; Bersaglieri eta Alpini, eta haien erresistentzia eta indar fisikoagatik ezagunak zirenak[7].
Indar-, trebetasun- eta psikologia-probak egin ondoren, errekrutek armak eta eraso-taktika berriak erabiltzen zituzten. Buruz buruko borrokan ere trebatzen zituzten, armekin edo armarik gabe, etengabeko entrenamendu fisiko batez lagunduta. Arditiarrak punterian eta eskuko-granadekin trebatzen ziren. Horrez gain, su-jaurtigailuak eta metrailadoreak erabiltzen zituzten. Hain ziren errealistak entrenamenduak, non hainbat gizon hil baitziren oinarrizko entrenamenduetan zehar[8].
Entrenamendu zorrotzek, talde-espirituak, ausardiak… eliteko gorputz bihurtzen zituzten Arditiarrak, baina mesfidantza eta lehia giroa ere sortu zen armada erregularreko beste unitate batzuetako ofizialekin. Hala ere, gudu-zelaian haien trebezia militarraz txunditurik, armada erregularreko kideen errespetua irabazi zuten.
Erregimen faxistapean aldatu
Lehen Mundu Gerra ondorengo garaian, Arditi askok Associazione Nazionale Arditi d 'Italia (Italiako Arditi Elkarte Nazionala, ANAI) erakundearekin bat egin zuten. Erakunde hau, futurismo deituriko mugimendu artistikoan mungildua zegoen, Mario Carli kapitainak sortu zuen.
Arditi askok bat egin zuten mugimendu faxistarekin, baina haren babesa ez zen aho batekoa izan, politikoki maximalismo sozialistaren alde egin zuten Popolo Arditiek erakutsi zuten bezala. Nolanahi ere, Arditi gehienek ANAIrekin bat egin zuten, eta 1922ko urriaren 23an Mussolinik sortutako Federazione Nazionale Arditi D 'Italia (Italiako Arditi Federazio Nazionala, FNAI) federazioari eman zioten leialtasuna.
Arditiarrek aktiboki parte hartu zuten Gabriele D 'Annunziok Fiume hirian (gaur egun Rijeka, Kroazia) eman zuen kolpean. Italiako anexio baterako bere jatorrizko plana Erromako gobernuak baztertu zuenean, D 'Annunziok "Carnaroren erregeordetza italiarraren" sorrera aldarrikatu zuen. Alceste De Ambris sindikalistarekin, D 'Annunziok konstituzio bat aldarrikatu zuen, Carnaroko Gutuna, elementu oso aurrerakoiak eta erradikalak zituena. 1920ko abenduaren 25ean, Regio Esercitoko soldaduek amaiera eman zioten "erregealdi" laburrari, liskar laburren ondoren.
Arditiarrek, ideologian ez ezik, intsignietan eta sinboloetan mugimendu faxistarekin lotura izan zuten. Hauen intsignia eta sinbolo asko erregimen faxistak hartu zituen ondoren, adibidez, garezur baten intsignia, hortz artean daga bat zuela.
Popolo Arditiak aldatu
ANAI taldearen aurrean, Ardirti askok, antifaxista zen Popoloko Arditi talde paramilitarra osatu zuten. Bere kideak anarkistak, komunistak eta sozialistak ziren. Komunistek osatzen zuten gehiengoa, baina baziren alderdi errepublikanoak ere, hala nola Vincenzo Baldazzi (bere buruzagietako bat izan zen) eta batzuetan, Parmaren defentsan bezala, Alderdi Popularreko (Katolikoa) militanteak, hala nola Corazza aholkularia. Mugimendua 1921eko udan sortu zen, “Llama Negra” infanteriako teniente ohi eta anarkista zen Argo Secondariren lanari esker. Talde paramilitar hauen indarra 20.000 gizonekoa zen; hauen artean, borrokalari ohiak, neutralak edo oso antifaxistak zirenak.
Beharbada, Popolo Arditiek egindako ekintzarik nabarmenena 1922an Parmaren eskuadrismo faxistaren aurkako defentsa izan zen: 10.000 eskuadrista inguruk, lehenik Roberto Farinacciren agindupean eta gero Italo Balboren agindupean, hiritik alde egin behar izan zuten, sozialistez, anarkistaz eta komunistaz osatutako talde baten aurkako 5 eguneko talken ondoren (350 faxisten aurkako borrokan parte hartu zuten), Popolo Arditiko Antonio Cieri eta Guido Picelliren agindupean. Faxistek 39 gizon galdu zituzten, Popoloko Arditiak bost.
Hurrengo hilabeteetan, Popolo Arditietako buruzagi asko espetxeratu edo hil zituzten eskuadrista faxistek, batzuetan polizia-agentziekin ados jarrita.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Circolare Comando Supremo: n. 496 di P.RS. del 16 giugno 1915. Oggetto: Attacco di posizioni rafforzate.
- ↑ Farina, Salvatore. (2005). Le truppe d'assalto italiane. Libreria militare ISBN 978-88-89660-00-3. PMC 878657398. (Noiz kontsultatua: 2022-06-21).
- ↑ Circolare Comando Supremo n. 15810 del 15 luglio 1916. Oggetto: Norme per la concessione del distintivo per militari arditi.
- ↑ Circolare Comando Supremo n. 6230 del 14 marzo 1917, da CS (UAVS) a C. d'Armata e Zona Gorizia (fino a C. di Brigata). Oggetto: reparti d'assalto.
- ↑ Circolare Comando Supremo n. 111660 del 26 giugno 1917, da CS a C. di 1ª, 2ª, 3ª ,4ª, 6ª Armata. Oggetto: reparti d'assalto.
- ↑ «Nudi alla meta» www.incursoriesercito.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-05).
- ↑ Angelo Pirocchi and Velimir Vuksic, Italian Arditi. Elite Assault Troops 1917-1920. Oxford, Osprey, 2004. ↑
- ↑ «Journal of Western Martial Art» www.ejmas.com (Noiz kontsultatua: 2022-06-21).
