Agyrion
Agyrion (Agyrium erromatarrentzat, gaur egun Agira, Ennako probintzian). Hasieran, hiri sikulo bat zen eta ondoren, greziarra. Diodoro Sikulo historialariaren etxea izan zen (K.a. I. mendea).
| Agyrion edo Agyrium | |
|---|---|
| Datuak | |
| Estatu burujabe |  Italia |
| Eskualdea |  Sizilia |
| Free municipal consortium | Free Municipal Consortium of Enna |
| Italiako udalerri | Agira |
| Eskualdea | Sizilia |
| Ordezko izena | Agira |
| Indusketa | |
| Bisitagarria | bai |
| Ac primum de Agyrinensi populo fideli et inlustri breviter cognoscite. Agyrinensis est in primis honesta Siciliae civitas hominum ante hunc praetorem locupletium summorumque aratorum. Zizeron: III, 67 |
Eta Agyriumeko jende prestu eta leialari buruzko informazio laburra. Agyrium Siziliako lehen hiri zintzoetako bat da, bere gizonak, pretore hau iritsi aurretik (Verres), aberatsak eta produktore onenen artean zeudenak. |
Historia aldatu
Agyris izan zen Siziliaren erdialdeko gobernaririk boteretsuena. Dionisio Zaharrarekin, K.a. 392an, Agyrion inbaditu zuen Magon II.aren indar kartagotarrei aurre egiteko[1]. Agyrion Greziako hiri bat bihurtu zen K.a. 339an, Diodoro Sikuloren arabera, Timoleon, korintoarrak, azken tiranoa kanporatu eta 10.000 greziarren kolonia ezarri zuenean. Timoleonek eraikin bikainak eraiki zituen, baita antzoki bat ere[1] Diodorok zioen Heraklesek Iolao eta Gerioneren temenosa eta gertuko lakua sortu zituela. K.a. V. mendearen erdialdean, brontzezko lehen txanponak Agyrionen egin ziren. Horiek txanpon fiduziarioen[ohar 1] lehen adibideak dira, hau da, txanponek adierazten zuten balioa baino gutxiago balio zutenak. Erromatarrek Agyrium deitu zioten. Agyriumetik, Apollodorus izeneko bat etorri zen, hiriko hiritarrik eraginkorrenetako bat, Verresen aurka lekukotza emateko[2]. Zizeronen ustez, hiria industriala eta aberatsa zen, baina Verresek arpilatu zuen. San Filippok, siriakoa izenekoak, Agyrion ebanjelizatu zuen. Hiria 1860 arte San Filippo d 'Argiró deitu zen.
Txanpongintza aldatu
Lehenengo saila aldatu
Agyrionen lehen txanpona K.a. V. mendekoa da. Brontzezko txanpon bat da, aurrealdean, hegoak itxita dituen arrano bat daramana, eta, atzealdean, gurpil bat eta ΑΓΥΡΙΝΑΙ inskripzioa dituena. Geroago, txanpon bat egin zen gazte baten buru batekin, beharbada Heraklesena eta idazkera hau ere bai: ΑΓΥΡΙΝΑΙΟΝ (Agurinaion). Atzealdean, gizon burua duen zezen baten protomea dago, eta ΠΑΛΑΓΚΑΙΟΣ (Palankaios) inskripzioa. Head ikerlariak, ibai baten izena dela onartzen du, hipotesi hori oinarrituta dago giza baten burua duen zezen bat dagoelako[3]. Txanpon hau, dirudienez, V. mendearen amaieran eta IV. mendearen hasierakoa da.
Bigarren saila aldatu
Bigarren txanpon sail bat IV. mendeko erdialdean egin zen, hiria Apolloniade tiranoaren menpean zegoenean. Honek K.a. 339ra arte egon zen boterean, Timoleonek hiria askatu arte. Aldi horri esleitutako txanponetako batzuk honako hauek dira[3]:
| Herakles gaztearen burua lehoi bat azalarekin ΑΓΥΡΙΝΑΙΟΝ | Lammasu baten protomea ΠΑΛΑΓΚΑΙΟΣ |
| Herakles edo Iolao gaztearen burua teniarekin eta lehoi baten azalarekin | ΑΓΥΡΙΝΑΙΩΝ Lehoinabarra erbi bat irensten |
| Apoloren burua eta arku bat | ΑΓΥΡΙΝΑΙΩΝ Txakurra usaintzen |
Apolloniade kanporatu ondoren, txanpon berriak daude, horien artean[3]:
| ΖΕΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Zeus Eleutheriosen ereinotzez koroatutako burua | Tximista eta arranoa |
| Atenearen burua kaskorekin | Arkua eta gezia |
Zeus irudiarekin agertutako monetak garai hartako Sirakusako moneta baten antzekoadira. Erromatarrek Sizilia konkistatu ondoren, txanpongintzak jarraitu zuen.
Bibliografia aldatu
- Barclay Vincent Head, Historia Numorum: a Manual of Greek Numismatics, 2. argitalpena, Londres, Oxford, 1911 [1887].
- Keith N. Rutter, Greek coinages of Southern Italy and Sicily, Londra, Spink, 1997, ISBN 0-907605-82-6.
- Diodoro Sikulo, Biblioteka Historikoa, XIV: 90, 95,
Ikus, gainera aldatu
Oharrak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Diodoro Sikulo, cit.
- ↑ Cicerone, In Verrem, III 31, IV 23.
- ↑ a b c HEAD, Barclay Vincent: Historia Numorum, cit.
Kanpo estekak aldatu
