Wikipedia

3C 273

3C 273 Virgo konstelazioan dagoen quasar bat da. Inoiz identifikatu zen lehen quasarra izan zen.

3C 273
Behaketa
Distantzia Lurretik657,8 Mpc
Itxurazko magnitudea (V)14,83, 13,05, 14,11, 12,84409, 11,692, 10,953, 9,937, 13,859, 12,99, 12,871, 12,63 eta 13,242
AurkitzaileaMaarten Schmidt (en) Itzuli
Aurkikuntza-data1963
Gorriranzko lerrakuntza0,158339
KonstelazioaVirgo
Abiadura erradiala47.469 km/s
Igoera zuzena187,27791594049 °
Deklinazioa2,05238823055 °
Izendapenak

Lurretik ikusten den zeruko quasar optikoki distiratsuena da (m ~ 12,9), eta hurbilenetakoa, z, 0,158ko gorrira lerratzearekin[1]. DL = 749 megaspazio (2,4 giga-argi urte) argitasun distantzia z-tik kalkula daiteke[2]. Ezagutzen den quasar distiratsuenetako bat ere bada, -26,7ko magnitude absolutua duena[3], eta horrek esan nahi du Pollux bezain urrun egongo balitz (~10 parsecs) zeruan Eguzkia bezain distiratsu agertuko litzatekeela. Eguzkiaren magnitude absolutua 4,83koa denez, quasarra, uhin-luzera ikusgaietan, Eguzkia baino 4 bilioi aldiz argitsuagoa dela esan nahi du. Emisio-lerroen erreberberazio-mapa zabalaren bidez neurtu da bere erdiko zulo beltzaren masa 886 ± 187 milioi eguzki-masa dela[4].

Eskala handiko zurrusta aldatu

Quasarrak eskala handiko zorrotada ikusgarria du, ~200 kilo-argi urte (60 kpc) luze eta 23″-ko itxurazko tamaina duena[5]. 1995ean, Hubble Espazio Teleskopioarekin egindako zurrusta-irudi optikoek morfologia egituratu bat agerian utzi zuten, igorpen ahuleko eremuek tartekaturiko korapilo distiratsu errepikatuek erakusten zutena[5].

Historia aldatu

Izenak esan nahi du 1959an argitaratutako Third Cambridge Catalog of Radio Sourcesen (3C) 273. objektua zela (igoera zuzenaren arabera ordenatua). Parkes Irrati Teleskopioan Cyril Hazard-ek, ilargi-ezkutaketa erabiliz, posizio zehatzak lortu ondoren[6], irrati-iturria berehala lotu zen baliokide optiko batekin, konpondu gabeko izar-objektu batekin. 1963an, Maarten Schmidt-ek[7] eta Bev Oke-k[8] Nature aldizkarian argitaratu zuten 3C 273-k 0,158ko gorriranzko lerrakuntza nabarmena duela, hainbat milioi argi-urtera kokatuz.

3C 273 aurkitu baino lehen, beste hainbat irrati-iturri baliokide optikoekin erlazionatuta zeuden, lehenengoa 3C 48 zelarik. Gainera, galaxia aktibo asko izar aldakor gisa identifikatu ziren, besteak beste, BL Lac, W Com eta AU CVn ospetsuak. Hala ere, ez zen ulertu objektu horiek zer ziren, haien espektroak ezagutzen diren izarrenak ez baitziren. Bere espektroek ez zuten izar-elementu tipikoak dituzten izar normalen antza. 3C 273 quasar gisa identifikatu zen lehen objektua izan zen: distantzia astronomikokora zegoen objektu oso argitsua.

 
3C 273 Hubble Espazio Teleskopioaren azterketetarako Kamera Aurreratuak irudikatua . Quasar nukleo distiratsuko argia korografo batek blokeatzen du inguruko galaxia ostalaria errazago ikusi ahal izateko. Kreditua: NASA / ESA

3C 273 irrati-ozenaren quasar bat da, eta 1970ean aurkitutako X izpi estragalaktikoen lehen iturrietako bat ere izan zen. Hala ere, baita gaur egun ere, X izpien emisioak sortzen dituen prozesua eztabaidagarria da[5]. Argitasuna aldakorra da ia uhin-luzera guztietan, irrati-uhinetatik gamma izpietaraino, egun batzuetatik hamarkada bitarterainoko denbora-eskaletan. Orientazio kointzidentea duen polarizazioa ikusi da eskala handiko zurrustaka igortzen diren irrati-argian, infragorrian eta argi optikoan; igorpen horiek, beraz, sinkrotroi izaera dute, ia ziur aski[5], abiadura erlatibistan mugitzen diren partikula kargatuen zurrusta batek sortzen duen erradiazioa. Horrelako zurrustak erdiko zulo beltzaren eta akrezio diskoaren elkarrekintzaren ondorioz sortuak direla uste da. 3C 273-ren VLBI irrati-behaketek irrati-igorleko eskualde batzuen mugimendu egokia agerian utzi dute, material-zurrusta erlatibistak daudela iradokitzen dutenak[9][10].

Galaxia ostalaria aldatu

3C 273 galaxia eliptiko erraldoi baten erdigunean dago itxurazko 16ko magnitude eta itxurazko 30 arku-segundoko tamaina duena[11].

Behaketa aldatu

3C 273 maiatzean ikusten da ipar naiz hego hemisferioetan. Virgo konstelazioan kokatuta, aski distiratsua da teleskopio amateur handiekin behatzeko. Neurri batean, bere irrati-argitasunagatik eta identifikatutako lehen quasarra izan zelako, 3C 273-ren igoera zuzena Oinarrizko Bosgarren Katalogoan (FK5) erabiltzen da 23 irrati-iturri estragalaktikoen posizioak estandarizatzeko, zeinak Nazioarteko Zeruko Erreferentzia Sistema (ICRS) definitzeko erabiltzen diren[12].

Lurretik duen distantzia eta ikusizko magnitudea kontuan hartuta, 3C 273 da astronomo amateurrek, batez beste, beren teleskopioetatik ikusi ahal duten zeruko objekturik urrunena.

Ikus ere aldatu

  • Quasarren zerrenda

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Schmidt, M.. (1963). «3C 273 : A Star-Like Object with Large Red-Shift» Nature 197 (4872): 1040.  doi:10.1038/1971040a0. Bibcode: 1963Natur.197.1040S..
  2. ↑ Uchiyama, Yasunobu; Urry, C. Megan; Cheung, C. C.; Jester, Sebastian; Van Duyne, Jeffrey; Coppi, Paolo; Sambruna, Rita M.; Takahashi, Tadayuki et al.. (2006). «Shedding New Light on the 3C 273 Jet with the Spitzer Space Telescope» The Astrophysical Journal 648 (2): 910–921.  doi:10.1086/505964. Bibcode: 2006ApJ...648..910U..
  3. ↑ Greenstein, Jesse L.; Schmidt, Maarten. (1964). «The Quasi-Stellar Radio Sources 3C 48 and 3C 273» The Astrophysical Journal 140: 1.  doi:10.1086/147889. Bibcode: 1964ApJ...140....1G..
  4. ↑ Peterson, B. M.; Ferrarese, L.; Gilbert, K. M.; Kaspi, S.; Malkan, M. A.; Maoz,D.; Merritt, D.; Netzer, H. et al.. (2004). «Central Masses of AGNs. II.» The Astrophysical Journal 613 (2): 682–699.  doi:10.1086/423269. Bibcode: 2004ApJ...613..682P..
  5. ↑ a b c d Uchiyama, Yasunobu; Urry, C. Megan; Cheung, C. C.; Jester, Sebastian; Van Duyne, Jeffrey; Coppi, Paolo; Sambruna, Rita M.; Takahashi, Tadayuki et al.. (2006). «Shedding New Light on the 3C 273 Jet with the Spitzer Space Telescope» The Astrophysical Journal 648 (2): 910–921.  doi:10.1086/505964. Bibcode: 2006ApJ...648..910U..Uchiyama, Yasunobu; Urry, C. Megan; Cheung, C. C.; Jester, Sebastian; Van Duyne, Jeffrey; Coppi, Paolo; et al. (2006).
  6. ↑ Hazard, C.; Mackey, M. B.; Shimmins, A. J.. (1963). «Investigation of the Radio Source 3C273 by the method of Lunar Occultations» Nature 197 (4872): 1037.  doi:10.1038/1971037a0. Bibcode: 1963Natur.197.1037H..
  7. ↑ Schmidt, M.. (1963). «3C 273 : A Star-Like Object with Large Red-Shift» Nature 197 (4872): 1040.  doi:10.1038/1971040a0. Bibcode: 1963Natur.197.1040S..Schmidt, M. (1963). "3C 273 : A Star-Like Object with Large Red-Shift".
  8. ↑ Oke, J. B.. (1963). «Absolute Energy Distribution in the Optical Spectrum of 3C 273» Nature 197 (4872): 1040–1041.  doi:10.1038/1971040b0. Bibcode: 1963Natur.197.1040O..
  9. ↑ Pearson, T. J.; Unwin, S. C.; Cohen, M. H.; Linfield, R. P.; Readhead, A. C. S.; Seielstad, G. A.; Simon, R. S.; Walker, R. C.. (1981). «Superluminal expansion of quasar 3C273» Nature 290 (5805): 365.  doi:10.1038/290365a0. Bibcode: 1981Natur.290..365P..
  10. ↑ Davis, R. J.; Unwin, S. C.; Muxlow, T. W. B.. (1991). «Large-scale superluminal motion in the quasar 3C273» Nature 354 (6352): 374.  doi:10.1038/354374a0. Bibcode: 1991Natur.354..374D..
  11. ↑ Bahcall, John N.; Kirhakos, Sofia; Saxe, David H.; Schneider, Donald P.. (1997). «Hubble Space Telescope Images of a Sample of 20 Nearby Luminous Quasars» The Astrophysical Journal 479 (2): 642–658.  doi:10.1086/303926. Bibcode: 1997ApJ...479..642B..
  12. ↑ International Earth Rotation & Reference Systems Service. Definition of ICRS Axes. .

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=3C_273&oldid=9054871"(e)tik eskuratuta