1981eko Brixtongo istilua
1981eko Brixtongo istilua (ingelesez: 1981 Brixton riot) edo Brixtongo matxinada (ingelesez: Brixton uprising)[1] Londresen 1981eko apirilaren 11n gertatu zen istilu bat izan zen. XX. mendean Londresen izan zen istilu larrienetako bat izan zen, 279 polizia zauritu ziren eta 45 zauritu zibilen artean; ehun ibilgailu inguru erre ziren, kopuru horietan poliziaren 56 auto barne; 150 bat eraikin kaltetu zituzten, horietatik 30 erre. Txostenek diote 5.000 pertsona inguruk parte hartu zutela istiluan.[2]
| 1981eko Brixtongo istilua | ||
|---|---|---|
| ||
 | ||
| Mota | Istilu | |
| Honen parte da | 1981 England riots (en)  | |
| Denbora-tarte | 1981eko apirilaren 10a - 1981eko apirilaren 12a | |
| Kokaleku | Brixton | |
| Herrialdea | Erresuma Batua | |
| Parte-hartzaileak | ||
Aurrekariak aldatu
Brixton, Londresko hegoaldean, arazo ekonomiko-sozial sakonen eremu bat (langabezia-tasa handia, kriminalitate handia, etxebizitza pobreak, zerbitzu sozialen gabezia) komunitate beltz nagusi bat duen[3] eremu bat bazen, eta nolabait ere egun hala dela esan liteke. Auzo honetan, ez zuten polizia ondo hartzen, urrun sentitzen zen, jendearen jarrera erreakzionarioaren ondorioz. Krimenaren kontrol prebentiboko agintaritzak egindako saiakera batek asko areagotu zuen tentsioa. Metropolitar Polizia Zerbitzuak Swamp 81 operazioa apirilaren hasieran hasi zuen, kaleetako krimena murrizteko asmoz, batez ere Sus law (euskaraz: «Sospetxosoen Legea») deritzonaren aplikazio zorrotzarekin, poliziari zerbait txarra egiten ari diren susmo hutsagatik gelditu eta pertsonak erregistratzea ahalbidetzen ziona. Kale-jantzitako poliziaren agenteak Brixtonera joan ziren, eta bost egunetan, ia mila pertsona inguru miatu zituzten. Bertako komunitateari ez zioten kontsulta egin, eta kaleetan poliziak zeudenez, tentsioa hautsi egin zen. Bertakoak kexu ziren Brixtonera bidali ziren agenteak gazteak eta esperientziarik gabekoak zirelako, eta konfrontazioa eragiten zutelako.
Istilua aldatu
Hilaren 10eko arratsaldean, 17:15 inguruan, Atlantic Roaden labankada jaso zuen gazte beltz bat artatu zuten. Gaztea laguntzera zihoala, jendetza handia bildu zen, eta, gaztea Railton Roaden auto batera eraman zutenean, poliziak esku hartu zuen: polizia gehiago iritsi ziren arte eraso egin zioten, eta gaztea ospitale batera eraman zuten. Dirudienez, jendetzak uste izan zuen poliziak, labankada jaso zuen mutilari lagundu beharrean, gelditu eta galdekatu egin zuela. Polizia gaztea kale erdian hiltzen uzten ari zela zioten zurrumurruak hirian zehar zabaldu ziren, eta 200 bat gazte, beltzak eta zuriak, agenteei oldartzen hasi zitzaizkien. Erantzun gisa, eta tentsioa gorabehera, kale horretan oinez zihoazen polizien kopurua handitu egin zuten, eta Swamp 81 operazioarekin jarraitu zen ostiral horretako gauean (hilak 10) eta hurrengo egunean (apirilak 11, larunbata).
10etik 11rako gauean, poliziak nabarmen indartu zuen eremu horretan zuen presentzia. Txostenen arabera, kalean zebilen zurrumurruak mutikoa poliziaren basakeriaren ondorioz hil zela zioten, eta horrek bertaraturiko jendetza handitzea eragin zuen. Hala, tentsioa 16:00etan lehertu zen, Railton Roaden bi agente gelditu eta minitaxi bat miatu zutenean. Une hartan, Brixton Road (auzoko kale nagusia) polizia-autoetara adreiluak botatzen zituen jende haserretuz beteta zegoela jakinarazi zuten. Tentsio eskalada 17:00ak aldera ernatu zen. Egun horretako BBCko gaueko albistegiak 46 agente zauritu zirela jakinarazi zuen, 5 larri zeuden. Railton Road, Mayall Road, Leeson Road, Acre Lane eta Brixton Roaden arpilatu zituzten dendak. Txostenen arabera, hau arratsaldeko 18:00ak aldera hasi zen. Auzotik kanpoko gizabanako zuriek antolatutako arpilatzeak zeudela jakinarazi zuten. 18:15ean, suhiltzaile-taldeak lehen abisua jaso zuen, Railton Roaden poliziaren furgoneta bati su eman ziotenean, eta suhiltzaileei ohartarazi zien "istilua aurrera zihoala". Suhiltzaileen brigada Railton Road behera bidali zien eta, polizia-kordoira iristean, ez zien abisatu kale honen parean botilak eta adreiluak zituzten 300 bat gazte zihoazela Shakespeare Road parean. Hauek harriak eta botilak jaurti zizkieten. Anbulantziei adreiluak botatzen zizkietela ere jakinarazi zuten.
Londres osoan larrialdi deiak egin zizkien poliziei, laguntza eske. Kaleak matxinoez garbitzeko agindu zioten poliziek ez zuten estrategiarik edo ekipamendurik, kasko desegokiez eta suzko ezkutuez gain. Irrati bidezko komunikazio polizialean zeuden zailtasunen berri ere eman zuten. Kalean behera bultzatu zituzten matxinoak, ezkutu-hesiak osatuz. Matxinoek adreiluekin, botilekin eta Molotov koktelekin erantzun zuten.
Istiluan parte hartzen ez zuen jende zuri eta beltza poliziaren eta istilu-sortzaileen artean bitartekari lanak egiten saiatzen zen, polizia eremutik alde egiteko eskatuz. Istilu-sortzaileen ahalegin suntsitzaileak 20:00etan une gorenera iritsi ziren, bitartekaritza-ahalegin guztiek porrot egin zutenean. Bi tabernak, 26 negoziok, eskolek eta beste eraikin batzuek su hartu zuten istiluak aurrera egin ahala. Bertako ehunka lagun beren etxeetan harrapatuta zeuden, poliziak zein istilu-sortzaileek blokeatuta. Jakinarazi zutenez, familia zuri bati bere etxean labanaz lapurreta egin zioten, eta emakume gazte bat bortxatu egin zuten etxean.
21:30ak aldera, 1.000 polizia inguru Brixtonera bidali zituzten, istilu-sortzaileei lekua irabaziz. Apirilaren 12ko goizaldeko 1:00ean jada ez zen talde handi gehiago geratzen kaleetan, poliziak izan ezik, eta poliziak zonalde gehiena kontrolatu zuen. Suhiltzaileen brigadak uko egin zion hurrengo goizera arte gunera itzultzeari. Agenteen kopurua 2.500 lagunera igo zen, beraz, igandeko ordu txikitan (hilak 12) zalaparta desagertu egin zen.
Ondorioak aldatu
Istiluetan 299 polizia zauritu ziren, eta gutxienez 65 zibil. 61 ibilgailu pribatu eta 56 polizia kaltetu edo suntsitu zituzten. 28 eraikin erre zituzten, eta beste 117 kaltetu eta arpilatu. Poliziak 82 pertsona atxilotu zituen.[4]
Urte horretako uztailaren 3tik 11ra, arraza eta ekonomia arazoek elikatutako matxinada gehiago izan ziren Handsworthen, Southallen, Toxtethen eta Moss Siden. Egun horietan, Leedsen, Leicesterren, Southamptonen, Halifaxen, Bedforden, Gloucesterren, Coventryn, Bristolen eta Edinburghen istilu txiki batzuk ere izan ziren.
Erreferentziak aldatu
- ↑ (Ingelesez) Grover, Chris. (2013-9-13). Crime and Inequality. Routledge ISBN 9781134732999..
- ↑ (Ingelesez) «How smouldering tension erupted to set Brixton aflame» The Guardian — 1981-4-13.
- ↑ Kettle, Martin; Hodges, Lucy. (1982). Uprising!: Police, the People and the Riots in Britain's Cities. .
- ↑ (Ingelesez) «Britain: Bloody Saturday» Time 1981-4-20.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q2478311
  |
Artikulu hau Ingalaterrako historiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |