Zenon Eleakoa
Zenon Eleakoa[1] (antzinako grezieraz: Ζήνων ó Ελεάτης, Zínon ó Eleátis; Elea, c. K.a. 490 - c. K.a. 430) eskola eleatikoko filosofo greziar bat izan zen. Gutxi ezagutzen da bere bizitzari buruz. Suda entziklopediaren arabera, bere bizitzaren gorenera (akme) 78. Olinpiadan (K.a. 468-465 urteak) heldu zen [2]. Platonen Parmenides lanean aipatzen da Parmenidesen jarraitzailea izan zela eta Atenasera lagundu zuela. Bertan, Zenonek dialektikaz jotzen zuen Parmenidesen teoriak arbuiatzen zituztenen aurka. Horrela, Parmenidesen ustezko monismoa defendatzearren [3], mugimendua eta izatearen pluraltasuna ukatzen duten paradoxengatik da ezaguna. Horrela, Zenon mundua homogeneoa eta bakarra izan behar zuela probatzen saiatu zen, eta espazioa ez zegoela elementu ez-jarraiez osatuta baizik eta unibertso osoa unitate bakar bat zela. Historian zehar gutxietsia izan bada ere, bere dialektika hitz-joko hutsa dela argudiatuz, filosofo modernoek, Bertrand Russell kasu, bere paradoxen sakontasuna goraipatu dute [4].
| Zenon Eleakoa | |
|---|---|
,_RP-P-1907-4495.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Elea, c. K.a. 490 |
| Heriotza | Elea, c. K.a. 430 (64/65 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | antzinako greziera |
| Irakaslea(k) | Parmenides |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | filosofoa, matematikaria eta idazlea |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Influentziak | Parmenides |
- Artikulu hau filosofo presokratikoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Zenon».
Zenonen paradoxak
aldatuZenonek logoi edo argudio andana bat idatzi omen zuen gaztetan Parmenides bere maisua defendatzearren, pluraltasuna eta mugimendua baztertuz. Argudio hauetatik guztietatik bakan batzuk bakarrik heldu dira gaurdaino.
Akiles eta dortoka
aldatuAkiles eta dortoka protagonistak dituen paradoxa honetan, Akilesek dortoka bat harrapatu behar du. Dortoka 100 metrotara dago, adibidez. Akiles 100 metroak eginez hasieran dortoka zegoen punturaino iristerako, dortoka beste (demagun) 10 metro egin ditu eta hasierako puntu horretatik urrundu da. Akiles berriz ere abiatzen da dortoka harrapatzeko 10 metro eginez, baina bigarren tartea egin duenerako, dortokak hirugarren tarte bat (demagun metro bat) zabaldu du Akiles heltzen den puntutik. Eta horrela infinituraino luzatuz, Akilesek dortoka inoiz ez duela harrapatuko ondorioztatzen da. Esperientziak, ordea, azkenean Akilesek dortoka harrapatuko duela erakusten digu eta horretan datza paradoxa eta dialektikaren muina.
Geziaren paradoxa
aldatuGezi bat airean irudikatu behar da. Istant batean gezia mugitzen dela egiaztatzeko, gezia dagoen puntura mugitu behar izan da eta doan puntura mugitu behar da. Istant horretan ez da mugitu dagoen puntura, bertan baitago ia. Eta doan puntura ere ez da joan, istant horretan puntu berean baita. Beraz, istant batean mugimendua posible ez denez, edozein istantetan ere mugimendua sortzea ezinezkoa da.
Erreferentziak
aldatu- ↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak
- ↑ Franco Volpi: Enciclopedia de obras de filosofía: Zenón de Elea, 2297. orrialdea.
- ↑ Zenon monista zela eta Parmenidesen jarraitzailea izan zela ordea eztabadaigarriak da. Ikus: (Gaztelaniaz) Jonathan Barnes: Los presocráticos, 281-282 orrialdeak.
- ↑ Jonathan Barnes: op. cit., 277. orrialdea.
Kanpo loturak
aldatuWikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Zenon Eleakoa  |
|
Artikulu hau biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |
Datuak: Q132157
Multimedia: Zeno of Elea / Q132157
