Hizkuntza erromantzeak

Hizkuntza erromantzeen banaketa Europan.

Hizkuntza erromantzeak latinetik datozen hizkuntzak dira. Erdi Aroan hasi ziren sortzen Europan, erromatar inperioa desagertu zenetik aurrera. Europako hegoalde ia osoan mintzatzen dira, erromatar inperioa zenaren eremuan; jatorria Erroman dutelako deitzen zaie horrela.

Gaur egun, ordea, haietako batzuk, frantsesa, gaztelania eta portugesa zehazki, Europatik kanpoko leku askotan ere hitz egiten dira, europarrek leku haiek konkistatu ondoren euren hizkuntza inposatu zutelako.

Hizkuntza erromantze nagusienak

Hizkuntza erromantze zabalduenen mapa:      Gaztelania      Portugesa      Frantsesa      Italiera      Errumaniera

Frantzian

• Frantsesa: Frantzian ez ezik, Belgikako eta Suitzako zati batean eta Italiako lurralde txiki batean (Aostako haranean) ere hitz egiten da, eta, gainera, Quebecera (Kanada) eta Afrikako herrialde askotara zabaldua.
• Oc hizkuntza edo okzitaniera.
• Korsikera: italieraren dialektoa.

Eta familia bereko beste hainbat dialekto gehiago ere.

Espainian

• Gaztelania (leku askotan espainiera deitua): Latinoamerikan ere hitz egiten da.
• Katalana: Katalunian, Valentzian eta Balear uharteetan hitz egiten da, bai eta Frantziako hego-ekialdean ere.
• Galiziera: Galizian hitz egiten da.
• Astur-leonesa: Espainiako ipar-mendebaldeko zenbait lekutan gordetzen da.
• Aragoiera: Pirinioen aldeko Aragoiko leku batzuetan mintzatzen da.

Portugalen

• Portugesa: Brasilen, Angolan, Cabo Verden, Mozambiken eta beste leku batzuetan ere hitz egiten da.

Italian

• Italiera: Italiako hizkuntza nazionala da, baina hainbat hizkera edo dialekto erromantze gehiago daude bertan; haien artean, nabarmentzekoak dira napoliera, sardiniera eta siziliera.

Suitzan

Suitzako zati batean, frantsesa eta italiera hitz egiten dira; baina, gainera, erromantxea izeneko beste hizkuntza bat ere hitz egiten da, italieraren antz handikoa.

Errumanian

• Errumaniera: Moldaviako hizkuntza ere bada, eta, gainera, Serbia, Hungaria eta Ukrainako zenbait lekutan ere hitz egiten da.

Hitzen arteko konparazioa

Hemen dituzu hizkuntza erromantze batzuetako hitzak, haien arteko antzekotasun eta diferentziak ikusteko:

Latina	Italiera	Gaztelania	Portugesa	Okzitaniera	Katalana	Frantsesa	Errumaniera
caseus	(formaggio)/cacio	queso	queijo	(formatge)	(formatge)	(fromage)	caș
cantare	cantare	cantar	cantar	cantar	cantar	chanter	a cânta
caballum	cavallo	caballo	cavalo	caval	cavall	cheval	calu
clavis/clave	chiave	llave	chave	clau	clau	clef	cheie
ecclesia	chiesa	iglesia	igreja	glèisa	església	église	(biserică)
digitus	dito	dedo	dedo	det	dit	doigt	deget
ego	io	yo	eu	jo (eiu)	jo	je	eu
facere	fare	hacer	fazer	fer, faire	fer	faire	a face
filium	figlio	hijo	filho	filh	fill	fils	fiu
homō (hominem)	uomo	hombre	homem	òme	home	home	om
hospitalis	ospedale	hospital	hospital	espitau	hospital	hôpital	spital
lingua	lingua	lengua	língua	lingua	llengua	langue	limbă
platea	piazza	plaza	praça	plaça	plaça	place	piață
pons/pontis	ponte	puente	ponte	pònt	pont	pont	pod
nox/noctis	notte	noche	noite	nuèit	nit	nuit	noapte

Español

Français

Italiano