Wikipedia

Santos Iñurrieta


Santos Iñurrieta de la Fuente (Gasteiz, 1950eko uztailaren 8a - Mallorca, 2023ko abenduaren 10a [1]) espainiar margolari nabarmena izan zen, bere artearen bidez agertzen zuen konpromiso sozial sakonagatik ezaguna. Iñurrietak Euskal Herriko arte eta kultura eszenaren garapenean izan zuen eragina handia izan zen, bereziki Gasteizen, XX. mendearen azken hamarkadetan eta XXI. mendearen hasieran.

Santos Iñurrieta

Bizitza
JaiotzaGasteiz, 1950eko uztailaren 8a
Herrialdea Araba, Euskal Herria
HeriotzaMallorca, 2023ko abenduaren 10a (73 urte)
Hezkuntza
HeziketaGasteizko Arte eta Lanbide Eskola
Jarduerak
Jarduerakmargolaria
Óleo sobre tela 195x130cm

Biografia aldatu

Hezkuntza eta lehen urteak aldatu

Santos Iñurrieta Gasteizko Arte eta Lanbide Eskolan hezi zen 1964 eta 1967 bitartean. 60ko hamarkadaren amaieran eta 70eko hamarkadaren hasieran, Javier Septién aktibista eta beste zenbait artistarekin batera, Gasteizen antifrankismoaren aldeko militante eta kultura aldarrikapenean parte hartu zuen Klink taldean. Talde honek tokiko artistentzako espazio kolektibo, ireki, anarkiko eta emankorra eskaini zuen.

Bizitza pertsonala aldatu

20 urterekin, Pilar Martínez Ocasarrekin (Bilbo, 1951eko abenduaren 6a - Donostia, 2019ko maiatzaren 26a) batera, bere seme bakarra, Goar izan zuen, hainbat taldeetan gitarra jotzaile gisa nabarmendu zena: Cicatriz, Estopa, Nacha Pop, Bizcar Hezurra eta Sorry Mamma.

Arte ibilbidea aldatu

 
Tríptico Santos Iñurrieta

1972an Faustino Orbegozo Elzaguirre Fundazioaren babespean hasi zen, arte abstraktuaren sustatzaile nagusia izan zena Euskal Herrian. Fundazioa sortu ondoren, Juan Mieg, Carmelo Ortiz de Elgea, José Luis Zumeta[2] eta beste batzuekin batera, Erakusketa – erakusketa ibiltaria – parte hartu zuen, eta horren bidez, euskal artea Estatu osoan ezagutarazi zen, 1978tik 1980ra bitartean.

Aktibismoa eta kontzientzia soziala aldatu

Iñurrietaren kontzientzia soziala bere obran agertzen hasi zen hasieratik, eta bereziki 1976ko martxoaren 3an Gasteizen gertatutako Sarraskiak lehenesten zuen: egun hartan bost langile hil ziren eta ehun eta berrogeita hamar pertsona zauritu ziren langile greba bat zapaltzean.

Iñurrieta Vitorian kultur sarea sortzen oso aktiboa izan zen. Franco hil ondoren, lehenengo peñak – blusas bezala ezagutzen ziren – kalera atera ziren, kritikoki eta satirikoki agertzen ziren, Iñurrietak marraztutako pankartekin. Hertzainak taldearentzat disko azalak eta hala nola Vitoria-Gasteizko Nazioarteko Jazz Jaialdiko XI. edizioko kartelak diseinatu zituen. Musikariek, artistek, marrazkigileek, aktoreek eta zinema zuzendariek babesa jaso zuten berarengandik; bere etxean eta tailerrean, diziplina anitzeko eta iraultzailea zen kultura-ingurune bat sustatu zuen.

Bidaiak eta eraginak aldatu

1980an Katmandura (Nepal) eginiko bidai batean, budismoarekin eta tantrarekin harremanetan jarri zen, eta bizitza ikuspegi horrek sakonki eragin zion, inoiz ez zuen utzi esploratzen.

1983an, urtebetez Lanzarotera joan zen, eta han, abandonatutako etxe batean bizitzen hasi zen, eta bertan gazte askoren topagune bihurtu zen, arte eta bizitzarekiko kezka anitzak zituztenak.[3]

Handik aurrera bere pintura abstrakzio bolumetrikoa utzi zuen eta bere bizitza artistikoaren gainerakoan lantzen jarraitu zuen obran bihurtu zen: argumentuzkoa, ironikoa, erreferentziala, sinbolista, zorrotza eta koloretsua.

 

Bizitza Mallorcan aldatu

1992an Joana Nicolau Durán mallorquinarrekin ezagutu zuen, eta harekin bizi izan zen bere heriotza arte, eta Mallorcara joan zen.

Uhartearen bizitzak bere obra zabaltzea ekarri zuen: uharteko lasaitasuna, argitasuna eta kalma, Iñurrietaren iruditegi gero eta barrokagoan eta gupidagabean kokatu ziren.

Urte horietan zehar, Parisen, Amberesen, Bartzelonan, Valentzian, Lugon, Castellónen eta, ohikoagoa zen moduan, Euskadin eta Mallorcan erakutsi zuen bere obra.

Bere obra anitzak garatu ziren: kajikak, bizitzaren gaineko hausnarketak filosofikoak, ironikoak edo esoterikoak jasotzen zituzten koaderno anitzetan, eta sare sozialetan bere 'alter ego' Lui Diezbysi sortu zuen 2010ean, bereziki Facebook-en aktiboa zen, eguneroko gaiak eta garaiko bizitza modernoari buruzko marrazkiak eta biñetak satirikoak eskainiz.

 
Óleo sobre tela (395x195cm) - Santos Iñurrieta

Azken urteak eta ondarea aldatu

Gaztetatik bizkarrezurra deformazio minbera bat zuen arren, azken hamar urteetan osasuna okertu egin zen eta jarduera bere Mallorcako tailerrean lan intentsiboan bihurtu zen. 2017an, Euskal Herriko Arte Garaikideko Museoak, Artiumek, erakusketa handi bat antolatu zuen, non bere formatu handiko lanak erakutsi ziren: 23 lan 190x390cm-koak, eta 21 lan 200x200cm-koak. 2018an bere azken bi erakusketak egin zituen Gasteizen, Zuloa Irudian eta Zas espazioan. 2019an bere azken bidaia egin zuen Gasteizera.

2023ko apirilean minbizia diagnostikatu zioten, eta hori izan zen bere heriotzaren kausa. Apiriletik abendura bitartean, komiki liburu bat, bi serigrafia karpeta argitaratu zituen, bi koadro handi amaitu zituen eta akuarelak txikiak margotu zituen.

Zailtasunek ez zioten inoiz sormena galarazi: arrenaren, errotuladorearen eta azkenik arkatzaren bidez, indarrak iraun zion bitartean, sortzen jarraitu zuen.

Bi hilabete bere heriotza ostean, Zas eta Zuloa Irudia espazioek omenaldia egin zuten, bertan artistek Santos Iñurrietari eskainitako lanak sortu zituzten, eta, bestetik, lagunek artista horren lanak ekarri zituzten.

Santiago Arcediano-k pertsonaia hori bikain deskribatu zuen 2023ko otsailaren 28ko El Correo aldizkarian argitaratutako artikulu batean[4].

Lana aldatu

Santos Iñurrietaren lana hasieratik eboluzionatu egin da, figurazio eta abstrakzioaren txandakatzeekin. Lehen urteetan, forma bolumetrikoen espazio-garapenean zentratu zen, antropomorfikoak edo ingurune espazialean kateatutako organismoen irudikapenekin; 70eko hamarkadan, bere pinturak epikotasun handi bat izan zuen. Bere bi ezaugarri nagusiak gizartearekiko kezka sakona eta euskal herriarekiko elkartasuna izan ziren, bere jendearekin bat egiten zuela erakusten zuen. Oro har, barne-mundutik kanporatzeko beharra zintzo jarraitzen du, kolektiboak diren egoeren azalpen zabala emanez. Kolorea pixkanaka handituz joan da, lan zehatz eta pentsatuan oinarritutako fruitu gisa.[5]

 
Óleo sobre tela (160x40cm) - Santos Iñurrieta

80ko hamarkadatik aurrera, gertaerak irudikatzeko estrategia aldaketa egin zuen, gertakarietan protagonista errealak izatea ezinbestekoa zelako eta lehenengo irudi gogorrak agertu zirenean. Narrazio zuzena gailendu egin zen sinbolismo hutsaren gainetik.[6][7]

Lanzaroten urte batez egon ondoren, 1983an, bere lana ironikoa, surrealista, simbolista eta zorrotza izateko moduko bat hartu zuen. Antropomorfikoak eta zoomorfikoak izan ziren irudikapenak, esoterismoarekin, kabalarekin eta tarotarekin etengabe erreferentziak eginez, fantasiako iruditeriarekin, erotismoarekin... Oro har, gizarte garaikidearen hainbat alderdi kritikatzen zituen, bere obraren barruan sortzen zuen azpi-genero txiki batean izendatutako koadroen izenburuek azpimarratutako ironia sakonarekin.

 
Akrilikoa paper gainean

1992an Santos Mallorcara joan zen bizitzera, eta handik aurrera, eguneroko bizitzaren kontakizunak bere irudimenean dislokatuta agertzen dira. Bere koadroak ikus-entzuleen festa bat dira, istorioak beste istorio batzuen barruan sartuz kontatzea nahi du. Artearen munduarekiko etengabeko erreferentziak daude, oraineko zein betiko artearenak. Omenaldi miresten baino ez dira, plagio ekintzak baino gehiago. Metodo surrealista, erdigune-gabetua, istorioen arteko loturak erabiliz aplikatzen du.[8]

Kritika asmoa irudiaren dislokazioa eta irakurketa bikoitzak artikulatzeko baliatzen du, irudi bat fluidez puntu batera eramateko gai den istorio ireki bat sortzeko.

 
DISEÑADOR

Santos Iñurrietaren margolaritza zoriontasun adierazpen gisa ulertzen den lanbide bezala da, irribarre moduko bat bezala.

Iñurrieta edozein mugimendu ukatzen du eta bere bizitza lekuan gelditu nahi du soilik, bere espazio mugagabean koadroak ekoizten, tentsiorik gabe, antsietaterik gabe: arnasa hartzen duen bezala lan egiten du.

 
MARIDO

Bere obrak ez du munduko zentzugabekeria konponduko, baina zentzugabekeria hori salatzen duten koadroekin arazoak konpontzen saiatzen da.

"Betidanik gustatu izan zait argia, isiltasuna, zarata arraroak eta paisaiek eta naturak ekartzen dizuten guztia. Giza harremanen zentzua, bere gezurrak eta konplexutasunak, gero eta handiagoa den giza falta, nekea sortzen du eta harremanak itxi egiten ditu komunikazio kanpokoarekin, eta zure lanaren zati handi bat zure elkarrizketa barruan sartzen du. Beti bila ibiltzen zara bide berriak, egia eta gauzen zentzua aurkitu nahi dituzula."

Sariak aldatu

  • 1973: Vizcaya Bankuaren Saria, Euskal Pintura Handiko VI. Saria, Donostia.[9]
  • 1978: Faustino Orbegozo Fundazioaren Beka.[10]
  • 1982: Bigarren saria Gure Artea lehiaketan, Eusko Jaurlaritzak antolatuta, Bilbo.
  • 1985: Accésit Ibáñez de Matauko eskultorearekin batera, Gure Artea lehiaketan, Eusko Jaurlaritzaren eskutik, Kategoria: Manos Unidas.

Argitalpenak aldatu

  • 1972: Javier Serrano, "Santos Iñurrieta", Katalogoa, Mikeldi Galeria, Bilbo.
  • 1972: "Euskal artearen erakusketa", Katalogoa, Barakaldo.
  • 1973: Javier Serrano, "Santos Iñurrieta", Katalogoa, Mikeldi Galeria, Bilbo.
  • 1974: Javier Serrano, "Alabeseko eskultore bat eta lau margolari", CAM Pamplona.
  • 1974: Javier Serrano eta Santiago Viar, El Pez Galeria, Donostia, Katalogoa.
  • 1976: "Artexpo", Vanguardia artearen erakusketa, Bartzelonako Azoka.
  • 1977: Javier Viar, "Surrealismoaren eszenatokia", B Galeria, Donostia, Katalogoa.
  • 1978: "Euskal artea/Arte vasco", Euskadiko Kutxaren Kutxa Laborala, Katalogoa.
  • 1978: "Euskal poetak eta artistak", Gipuzkoako Aurrezki Kutxa.
  • 1979: Julio Caro Baroja, "Euskal artearen kontzeptuari buruz".
  • 1979: Javier Viar, "Gerraosteko euskal artearen hiru belaunaldi".
  • 1979: Santiago Amón, "Erakusketara hurbilpen bat", Katalogoa, Faustino Orbegozo Fundazioa, Velázquez Jauregia, Madril.
  • 1980: "Arte garaikide eta kontemporaneoaren katalogoa", Bilboko Arte Ederren Museoa.
  • 1980: Javier Serrano, "Santos Iñurrieta-Carmelo Ortiz de Elguea", Katalogoa, Arte Gelaren Castel Ruiz, Nafarroako Aurrezki Kutxa, Tutera.
  • 1981: "Arteder", Bilboko Arte Garaikidearen Azoka.
  • 1982: "Euskal artistak errealismo eta figurazioaren artean * 1970-1982", Katalogoa, Madrilgo Udal Museoa.
  • 1986: "Euskal Artistak gosearen kontrako kanpainan", Manos Unidas.
  • 1987: "Pintura eta eskultura topaketak", 3. Lantokia Taller, Gasteizko Udala.
  • 1990: "Basque Enterprise aldizkaria", zk. 7.
  • 1990: Laureano Goñi, "Santos Iñurrieta. Pinturak", Durangoko Arte eta Historia Museoa.
  • 1990: "Santos Iñurrieta, Carmelo Ortiz de Elguea, Juan Mieg", Katalogoa, San Telmo Museoa.
  • 1991: Florencio Martínez Aguinagalde, "Santos Iñurrieta", Art International Gallery.
  • 1996: "Euskal Margolariak. Pintores Vascos aldizkaria", zk. 6.
  • 1997: "Euskal Margolariak. Pintores Vascos aldizkaria", zk. 7.
  • 1996: Santiago Arcediano Salazar, "San Prudencio aretoaren historia".
  • 1996: José Luis Merino, Katalogoa, Pamplonako Ciudadela.
  • 1997: "Erakusketa", Fundazio Faustino Orbegozo, Joan Miró Fundazioa, Bartzelona.
  • 1997: "Interart", Nazioarteko arte azoka, Katalogo ofiziala.
  • 1997: "Kulturgintza 1971-1996", Windsor Kulturgintzaren 25. urteurrena, Bizkaiko Foru Aldundia.
  • 1997: "Herriko Bilduma", Gustavo de Maeztu Museoa, arte garaikideko euskal eta nafar ikuspegiak, Álavako Arte Ederren Museoan.
  • 1997: José Luis Merino, "Santos Iñurrieta 1995-1997", Katalogoa, Arte Xerea.
  • 1998: "Athletic Club de Bilbao 1898-1998. Arte Katedralean".
  • 1998: "MAC", Nazioarteko Arte Garaikidearen Azoka, Marbella.
  • 1999: "1999ko erakusketen katalogoa", Ajuria Aretoa aretoa.
  • 2000: "Remirada", Hamarkada horretako artea Arabako Arte Ederren Museoan.
  • 2000: Santos Iñurrieta, "La Isla", Katalogoa, Clérigos Galeria, Lugo.
  • 2001: "ArteGaleria La Brocha", Erakusketa kolektiboa, Katalogoa.
  • 2002: Epelde Mardaras Galeria, "Kajitas", Katalogoa.
  • 2005: "70 Artista", José Luis Merino.
  • 2006: "Aralarte 2006. Mailopearen magalean hegaletán".
  • 2007: "Artea Oinez 07", CAN Fundazioa.
  • 2007: "Celedón Aldizkaria", 88 zenbakia, 50. urteurrena.
  • 2017: "Ke ustéd lo pase bien", Katalogoa, Artium Museoa, Araba.
  • 2018: "Suite Menut", Zuloa Irudia, Katalogoa, Vitoria. [11]
  • 2022: "Villa Magedonov", Mallorca.

Erakusketak aldatu

  • 1970: Erakusketa banaketa Bitoriko Kutxaren Kultura Aretoetan.
  • 1971: "Euskal margolariak gaur egun" kolektiboa, Torre Luzea, Zarauz.[12]
  • 1972: Erakusketa banaketa Vitoriko kultur aretoetan, Bilboko Mikeldi galerian eta Durangoko Udal Kultur Aretoetan. Barakaldoko udaletxean "Euskal arte erakusketa" izan zen parte.[13]
  • 1973: Erakusketa banaketa Iruñeko Kutxan.[14] Luis de Ajuria Aretoetan, Vitoria.[15] Bilboko Mikeldi Galerian.[16] Ataún, Gipuzkoako "J.M. Barandiarán Gorazarre-Omenaldi Padre Don José Miguel Barandiarán" kolektiboan izan zen parte.
  • 1974: Erakusketa banaketa Pez Galerian, Donostia.[17] "Un escultor y cuatro pintores Alaveses" kolektiboa Donostiako San Telmo Museoan eta Pamplonako Arte Hiria Kutxako Arte Ateko Pabilioietan.[18]
  • 1975: Arabako artisten kolektiboa Luis de Ajuria aretoan, Vitoria. Eder Arte Galerian banaketa.[19]
  • 1976: Erakusketa banaketa Luzaro Galerian, Bilbao. "Objetos" kolektiboa Luzaro Galerian, Bilbao.
  • 1977: Erakusketa banaketa B galerian, Donostia.[20]
  • 1978: "Euskal Artea 78-Arte Vasco 78" kolektiboa Bilboko kutxaren kultur aretoan.
  • 1979: "Erakusketa 79" kolektiboa Velázquez jauregian, Madrilen.[21]
  • 1980: Carmelo Ortiz de Elguearekin batera Castel-Ruiz Aretoan, Tudelan. "Erakusketa 79" Miró Fundazioan, Barcelonan.
  • 1981: "Arte Eder 81", Bilboko Arte Garaikideko Azoka. Banaketa Ederti galerian, Bilbao.
  • 1982: Madrideko Udal Aretoetan "Euskal artistak errealismo eta irudipena artean 1970-1982" kolektiboa.
  • 1983: Erakusketa banaketa El Almacén galerian, Arrecife, Lanzarote.
  • 1984: Windsor galerian banaketa, Bilbao. Arabako Aurrezki Kutxan banaketa.[22]
  • 1986: Tórculo aretoan, Burgos. Manos Unidas, Vitorian. Lipari jatetxean, Vitorian.
  • 1987: "Gernika 37-87" erakusketa, Gernika. Arabako Aurrezki Kutxako banaketan banaketa.[23]
  • 1988: Serigrafien erakusketa Fundazio Caja Provincial-en. Oteiza Jainkoaren omenaldi gisa San Prudencio aretoan erakusketa eta mural bat egitea. Gasteiz Hotelean mural bat egitea.
  • 1989: "Euskal artistak" kolektiboa Bilboko aurrezki kutxan. Orma, Amárica Aretoan erakusketa. Euskal epaitegiko eraikinean mural bat egitea. "Obra gráfica" banaketa Dendaraba aretoan.
  • 1990: Artearen eta Historiaren Museoan, Durangon banaketa.[24] Pintzel galerian banaketa, Pamplonan. San Prudencio aretoan banaketa, Vitorian.[25]
  • 1991: "Art International Gallery"-n banaketa, Bilbao.[26] Kubako Bienal Kolektiboan parte hartzea, La Habana.[27] Arte Xerea galerian banaketa, Valentián.
  • 1992: ARCO-n, Madrilen Arte Xerea galeriarekin. Olaguibel Aretoan banaketa, Vitorian. S´agrícola aretoan banaketa, Manacor, Mallorca.
  • 1993: Lourdes Ugarabe galerian banaketa, Vitorian. De Griffioen galerian banaketa, Antwerpen.[28] Arte Xerea galerian banaketa, Valentián.
  • 1994: Interart-en parte hartzea Arte Xerea galeriarekin.
  • 1996: Torre de ses Puntes-en banaketa, Manacor, Mallorca.[29] Mixtos Pabilioietan, La Ciudadela, Pamplonan banaketa.[30]
  • 1997: Berta Belaza galerian banaketa, Bilbao.[31] Toulouseko Artexpo eta Valentiako Interart-en parte hartzea. Arte Xerea galerian banaketa, Valentián.[32]
  • 1998: Artexpo-n, Barcelonan parte hartzea.[33] Marbella MAC, Interart-en parte hartzea.
  • 1999: Luis de Ajuria aretoan banaketa, Vitorian.
  • 2000: La Brocha galerian banaketa, Bilbao.[34] "La Isla" banaketa, Clérigos Galeria, Lugo.[35] Errepresaliatuekin solidarioa den erakusketa.[36] Xerea galerian banaketa, Valentián.
  • 2001: Uribitarte kolektiboan parte hartzea, Bilbao.[37]
  • 2002: "Kajikas" banaketa Zuloa Irudia-n, Vitorian.[38] Epelde Mardaras-en banaketa.[39]
  • 2005: Zuloa Irudia-n banaketa.[40] Camí del Mar galerian banaketa, Manacor.
  • 2007: Byzance galerian Serge Van de Put eskultorearekin, Parisen banaketa.
  • 2008: Caja Vital Fundazioaren kolektiboan parte hartzea.[41]
  • 2017: "Ke usted lo pase bien" banaketa Artium Museoan, Vitorian.[42]
  • 2018: Zuloa Espazioan "Suite Menut" Santos Iñurrieta, Patxi Aldunate, Benito Herreruela [43]

Museoetan eta bildumetan aldatu

Santos Iñurrieta de la Fuente lanak hainbat aipagarri eta museotan daude, bere lanaren garrantzia eta lanari emandako balioa erakusten dutenak. Horien artean daude:

  • Bilboko Arte Ederren Museoa, euskal eta espainiako artearen bilduma garrantzitsua daukana, Iñurrietaren lanak barne.
  • Espainiako Abstrakzioaren Arte Museoa, Kuenkan kokatua, espainiar abstrakzioaren lan handiko bilduma izanik, horietako pieza batzuk Iñurrieta.
  • Arabako Museoa, Gasteizen, eskualdearen ondare artistikoa irudikatzen duten lan zabalaren bilduma bat dauka, Iñurrieta-enak barne.
  • San Telmo Museoa, Donostian, euskal arte eta kultura bilduma aberatsa dauka, horien artean Iñurrieta-ren lanak.
  • Bilbao Kutxaren bilduma, artisten lanak barne hartzen dituena, horietako batzuk Iñurrieta-rena.[44]
  • Bizkaia Kutxaren bilduma, kultura eta artearekin konpromisoa duena, Iñurrieta-ren lanak barne.[45]
  • Bankunión, beren bilduma artean Iñurrieta-ren lanak barne hartzen dituena, instituzio finantzarioen interesa erakusiz.
  • Caja Laboralean, euskal kultura eta arteari laguntzen diona, Iñurrieta-ren lanak barne.

Hauek museo eta bildumetan dagoen lanak Iñurrieta-ren garrantzia artistikoa eta kultura bidean egin duen ekarpena nabarmendu egiten dute.

  1. ↑ https://www.elcorreo.com/alava/araba/muere-anos-pintor-vitoriano-santos-inurrieta-20231210204716-nt.html
  2. ↑ Santos Iñurrieta. .
  3. ↑ Arte contemporáneo entre tuneras. .
  4. ↑ Txantiloi:Cita noticia
  5. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos - Auñamendi Eusko Entziklopedia. .
  6. ↑ Santos Iñurrieta. Ke usted lo pase bien. .
  7. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos. .
  8. ↑ El universo de Santos Iñurrieta en el ARTIUM de Vitoria. .
  9. ↑ Ipar Gaceta, 1973ko urtarrilaren 10a.
  10. ↑ Santos Iñurrieta. .
  11. ↑ https://datoeconomico.com/2018/11/27/zuloa-inaugura-suite-menut
  12. ↑ La Gaceta del Norte, 27-4-71 / Norte Express, 24-4-71.
  13. ↑ Norte Express, 8-12-71.
  14. ↑ Diario de Navarra, 7-2-73.
  15. ↑ La Voz de España, 24-3-73.
  16. ↑ El Correo, 6-11-73.
  17. ↑ La Voz de España, 9-3-74.
  18. ↑ La Voz de España, 13-9-74 / El Pensamiento Navarro, 27-11-74.
  19. ↑ La Voz de España, 7-2-75 / Norte Express, 6-2-75 / La Gaceta del Norte, 7-2-75.
  20. ↑ El Diario Vasco, 13-2-77.
  21. ↑ Norte Express, 10-1-79.
  22. ↑ El Correo Español, 4-5-84.
  23. ↑ El Correo Español, 11-6-87.
  24. ↑ Deia, 7-3-90.
  25. ↑ El Correo Español, 21-1-91 / Egin, 26-1-91 / El Punto, 6-2-91.
  26. ↑ Egin, 14-5-91 / Deia, 5-5-91.
  27. ↑ El Mundo, 26-2-92.
  28. ↑ Gazette Van Antwerpen, 20-10-94.
  29. ↑ Baleares, 29-4-96.
  30. ↑ Diario de Noticias, 6-12-96 / Diario de Navarra, 6-12-96.
  31. ↑ El Correo, 23-1-97 / El Correo, 18-1-97.
  32. ↑ Levante, El Mercantil Valenciano, 7-11-97.
  33. ↑ El Mundo, 30-4-98 / Paris Match, 11-5-98.
  34. ↑ El País, 31-1-2000 / El Mundo, 16-1-00.
  35. ↑ El Progreso, 4-3-00 / La Voz de Lugo, 4-3-00.
  36. ↑ Gara, maiatza 00.
  37. ↑ El Correo, 18-3-01.
  38. ↑ Deia, 8-2-02 / El País, 8-2-02 / El País, 14-2-02 / Gara, 8-2-02.
  39. ↑ Gara, 30-10-02 / El País, 31-10-02.
  40. ↑ El Correo, 6-5-05.
  41. ↑ El Correo, 29-2-08.
  42. ↑ Noticias de Álava, 15-9-17 / Diario, 14-9-17 / Diario de Noticias de Álava
  43. ↑ Gaur8 6-10-18/Diario 27-9-18/El correo 27-9.18
  44. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos | Colección. .
  45. ↑ Iñurrieta de la Fuente, Santos | Colección. .
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Santos_Iñurrieta&oldid=9668191"(e)tik eskuratuta