Matronae
Matronae edo Matres izen latinoak antzinako erromatar inperioko Europako hainbat probintzietan gurtzen zen jainkosa hirukote bat da. Latinez, Matres (ama[1]) da eta Matrones (emaginak[1]). Gurtza horren aztarnak K.a. I. mendetik V. mendera bitartekoak dira, hau da, jainko-jainkosen idazkunak eta eskulturak egiteko erromatar ohitura lehenago izan ez zuten beste herrien artean zabaldu zenean.
.jpg)
Jainkosen irudiak zituzten botozko objektu eta aldaretan irudikatzen ziren. Irudi horiek, normalean, gorputz osokoak ziren hiruko taldetan, eta inskripzioak eransten zituzten (gutxi gorabehera, kontserbatutakoen erdiak izen zeltak dituzte, eta beste erdiak germaniar izenak); gurtu egin zituzten Germaniako eskualdeetan, Ekialdeko Galian eta Italiako eta Hispania iparraldean[2].
Matresekin zerikusia duten praktika erlijiosoei buruzko informazioa haien irudikapenak eta inskripzioak dauden harrietan agert diren aztarnetara mugatuta dago, ez baitira testu klasikoetan aipatzen; horietatik 1.100 ale inguru aurkitu dira[2].
Matres germanikoak Dísir delakoekin, Walkiriekin eta Nornekin (horiek ere germaniarrak ziren) lotuta zeuden, . mendeko iturrietan ondo lotuta[1]. Batzuetan, Merkurio zeltarekin batera irudikatzen ziren[3].
Armada erromatarrak okupatutako beste eremu batzuetako botozko erliebetan eta inskripziotan ere agertzen dira. Matreak, besteak beste, Galiako hego-ekialdean usu agertzen dira, hala nola Bibracten eta Panoniako kultura erromano-zeltan. Nutrices Augustae-ri eskainitako antzeko erliebetan eta idazkunetan agertzen dira erromatar inperioaren aztarnak dituzten hainbat lekutan, hala nola Estiria Beherean dagoen Ptujen[4].
Arrazoiak aldatu
Matronae-ak amatasunaren irudikapenak ziren, askotan emankortasunaren sinboloen ondoan jarriak, hala nola fruitu eta ogi oparotasunaren saski edo adarrak, edo haurtxoak. Normalean, soineko luzeak eta bularra agerian zutela irudikatzen ziren. Tokian tokiko herrietan, emankortasuna eta amatasunaz kanpo beste eremu batzuekin ere lotuta egon bide ziren. Ama-jainkosa orokor baten eta tokiko jainkosa baten arteko lerroa oso lausoa da, eta antzinako zeltek joera zuten izaki jainkotasun baten izaera edo esfera tokiko tradizioetara egokitzeko.
Kultua aldatu
Matresen gurtza bereziki hedatuta zegoen eskualde zeltikoetan, eta Britainia probintzian hainbat eskultura eta horiekin lotutako inskripzioak aurkitu dira: Galia, Germania, Italia iparraldea eta zeltiberoaren lurraldetan[5]. Kultuak praktikante-eremu zabala izan zuen heinean, Matronae-en identitateak dibertsifikatu egin ziren. Leku batetik bestera alde handia egin zuten, izen edo izenorde askorekin, eta batzuek herri bateko "patroitzat" hartu zituzten: Deae Matres (edo Matrones), Suleviae[oh 1], Alaferhuiae, Matronae Aufaniae, Cartovallensiae, Rumaneheihae, Domesticae, Comedovae, Vatviae eta beste asko. Sain Remy de Provencetik hegoaldera egon zen Glanum hirian, Glanicae deitu zituzten. Hirukotearen tradizio zeltikoaren eragina kontuan izanda, seguruenik hiru izan ziren.
Era berean, banakako jainkosa "matronal" daude Europako iparraldean, eta oso zaila da jainkosa hirukoitzetatik bereiztea (maiz, banakakotik hirukotera alda zitekeen edo alderantziz), nahiz eta bertsio hirukoitza, lotuta dagoen mitologia grekoaren moirekin, mitologia erromatarraren Furiekin, eta Iparraldeko mitologiako nornekin. Garai modernoetan hirukotearen irudiak jarraitzen du, eta horrela irudikatzen ditu Shakespearek bere Macbetheko hiru sorginetan.
Oharrak aldatu
- ↑ Ikerlari batzuek ez dituzte Matres Sulaviae-ak Matres orokorren multzoan sartzen.
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c Lindow, John (2002). Norse Mythology: A Guide to Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-983969-8.
- ↑ a b Simek, Rudolf (1996). Dictionary of Northern Mythology. D.S. Brewer. ISBN 978-0-85991-513-7.
- ↑ Takacs, Sarolta A. (2008) Vestal Virgins, Sybils and Matrons: Women in Roman Religion. Texas University Press. 118. or.
- ↑ K. Wigand, "Die Nutrices Augustae von Poeticio" Jahreshrift Österreiches Archäologisches Institut 18 (1915), pp 118-218, illus., noted by Susan Scheinberg, "The Bee Maidens of the Homeric Hymn to Hermes" Harvard Studies in Classical Philology 83 (1979), p 2.
- ↑ Martin Henig and Paul Cannon, "A Sceptre-Head for the Matres Cult and Other Objects from West Berkshire" Britannia 31 (2000:358-362); Micklegate, Yorken, topatu zen I. mendeko aldare erromatar baten aurkikuntza jakinarazi zitzaion, Royal Society-ri 1753-54an (Francis Drake eta John Ward, "An Account of a Roman Altar, with an Inscription upon It..." Philosophical Transactions 48, (1753-54:33-41), JSTOR-en.
