Latirismoaaixkolen edo horien deribatuen gehiegizko kontsumoak eragindako intoxikazio kronikoa da, leguminoso horretan substantzia toxiko batzuk – zenbait aminoazido – daudelako, batez ere nerbio-sistemari eragiten diotenak.
Intoxikazioa aixkolak (lathyrus sativus) maiz kontsumitzearen ondorio da (batzuetan ia bakarrik); izan ere, landare horien haziek efektu toxikoa duten aminoazido batzuk dituzte gizakiengan eta beste animalia batzuengan (azken horien artean bereziki ekidoengan).
Gaur egun, latirismo hitzarekin bi sindrome ezberdin deskribatzen dira: bata, nerbio-sistema zentralaren alterazioetatik eratortzen diren efektuak dituena eta neurolatirismoa deitzen dena, eta bestea, hezurrak eta beste ehun konektibo batzuk berariaz inplikatzen dituena, osteolatirismoa izenekoa.
Neurolatirismoa aixkolean beta-N-oxalyl-L-alpha-beta-diaminoproponikoa (ODAP siglengatik ere ezaguna), kimikoki glutamatoaren antzekoa, egoteak eragiten du.
Bangladesh, Etiopia, India eta Nepalen gaixotasun tradizionala da.[1] Emakumeak baino gizonak dira kaltetuenak, batez ere 25 eta 40 urte artekoak.[2]
Espainiako Gerra Zibilaren osteko gose-garaian gaixotasun hedatua izan zen.[3] Espainian, 1940 eta 1941ean Ley eta Oliver de la Riva medikuek aixkol-ahi kontsumoaren eta latirismoaren arteko harremana ezarri zuten arren, bere kontsumo-debekua ez zen 1967ra arte iritsi, frankismo betean.[4][5]
↑(Ingelesez)Spencer P. S.; Ludolph A. C.; Kisby G. E.. (1993ko uztaila). «Neurologic diseases associated with use of plant components with toxic potential» Environmental Research 62 (1): 106–113. doi:10.1006/enrs.1993.1095. PMID8325256..
.jpg)
Datuak: Q1239242