Inés Amor

Inés Amor
Bizitza
Jaiotza	Mexiko Hiria, 1912
Herrialdea	Mexiko
Heriotza	1980 (67/68 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	eduki-editorea

Inés Amor (Mexiko Hiria, Mexiko, 1912 – 1980) Mexikoko Arte Modernoaren sustatzailea eta galerista izan zen.^[1] Iraultzaren osteko Mexikotik aurrera hasi zen nabaritzen kultura-giroan eta artearen merkatuan, 1935ean Mexikoko Arte Galeriaren (GAM) sortzailea izan baitzen.^[2]

Biografia aldatu

Lehen urteak aldatu

Inés Amorrek osteomielitisa izeneko gaixotasuna izan zuen txikitatik (5 urtetik 16 urtera), eta, beraz, ezin zuen jarduera fisiko handirik egin. Denbora emateko, aitak Europako artelan handien irudiak erakusten zizkion, hala nola Michelangelo, Leonardo da Vinci, Giotto di Bondone eta abar. Amak pintura-klaseetara eraman zuen. Inés Amorren beraren iritziz izatez ez zen ona, baina klase haiei etekin handia atera zien, batez ere koloreak ulertzeko orduan.

Bere familia beti egon zen artearen munduarekin lotuta. Amona Gertrudis García Teruel de Schmidtlein pintorea izan zen, eta harreman handiz zuen garaiko pintore mexikarrekin, hala nola José María Velascorekin, zeinen mezenas zen.

Lan ibilbidea aldatu

Eskolaz Kanpoko Hezkuntzaren eta Estetikaren Zuzendaritza Nagusiko zuzendariorde zen Carlos Pellicer idazleak, paisajista lanari eta nazioarteko kudeatzaile gisa zuen gaitasunari esker, Inés Amor izendatu zuen Velascoren erakusketa kudeatzeko Filadelfiako Arte Museoan 1944an eta Brooklyngo museoan.

Inés Amorrek esan zuen Diego Rivera izan zela Mexikoko artearen egoera ulertzeko lehen irudi garrantzitsuetako bat; hala ere, ohartarazi zuen, nolabait, GAMen erakutsi behar zenaz zuen ikuspegian eragiteko egin zuela.Francisco Díaz de León izan zen GAMeko arduradun gisa lehen urteetan eragina izan zuen beste pertsonaietako bat. Grabatuaren munduan sartu baitzuen, eta une hartan ia ezezagunak ziren José Guadalupe Posada eta Julio Ruelas artisten irudiak erakutsi zizkion.

Inés Amorren beraren arabera, GAMen artista-taldeak biltzen ziren egunero, eta haiek modu bikainean laguntzen zioten bai teknikan bai artelanen alderdi teoriko-plastikoetan.

GAMen lehen urteak zailak izan ziren, dirusarrera ekonomikoa lortu behar izan baitzuen, hrregatik Inés Amorrek hainbat lan egin behar izan zituen aldi berean, hala nola Excélsior egunkariko gai sozialen orria idatzi zuen eta haurrei ingeleseko eskolak ematen aritu zen.

Mexikoko Arte Galeria aldatu

1935eko martxoan inauguratu zen, eta barne-merkataritzarako eta Mexikoko arte sortu berriaren erakusketa-espazioak zabaltzeko balio izan zuen. Lanak leku ez-ofizialetan erakusteko beharra ezarri zen, eta artistak herri-soilak eskainitako lanen mende ez egoteko, bereziki PSEren mende.

Hasiera batean, Arte Ederren Jauregiko aldi baterako erakusketa-areto bat desagerpenagatik egin zen, eta, horren ondorioz, Carolina Amor Schimidtlein-ek estudio zahar bat jarri zuen bere familia-etxean (Abraham González 66, Juárez kolonia). Lekuaren egokitzapena Juan O ‘Gorman-ek atondu zuen eta Gabriel Fernández Ledesmak diseinatutako propaganda eta gonbidapenak egin zituen.^[3]

Saldu zen lehenengo lana Angelina Beloffen “Niña con rebozo azul” izeneko akuarela bat izen zen eta Carlos Prieto enpresaburuak erosi zuen. Inaugurazio-egunean, Rivera, Beloff, Antonio Ruiz “el Corcita” eta Julio Castellanosen lanak aurkeztu ziren, eta, besteak beste, bigarren erakusketa bat egin zen 1935ean bertan, Ledesmaren tutoretzapean. Erakusketa horretan grabatuak baino ez ziren erakutsi, besteak beste María Izquierdo, Tamayo, Orozco eta Siqueiros-en obrak egon ziren.

Urte erdi baino gutxiagoan, Inés Amor gazteak (23 urte) Carolina Amorren lekua hartu zuen, eta Arte Galeriaz arduratu zen. Gero, Diego Riverak eskatuta, Galeria de Arte Mexicano deitu zen.

GAMen beste hainbat helbide-aldaketa izan zituen, lehena Prim jeneral kaleko 104 zenbakira eraman zen, non André Bretonek 1937an hitzaldi-zikloa eman baitzuen. Hirugarren leku-aldaketa 1939an izan zen, Milan kaleko 18 zenbakira. Diego Riverak lortu zuen Hotel Reformas hoteletik kendu zituzten muralak (kritikagatik eta Callejasen gobernuari iseka egiteagatik) erakustea, eta 1940an hantxe egin zen surrealismoaren erakusketa handia. Gero, Arte Modernoko Galeria gobernadorearen kalean Rafael Rebollar #43, Colonia San Miguel Chapultepec Alejandra R. de Yturbe eta Mariana Pérez Amorren gidaritzapean egon zen.^[2]

Arte Mexikarreko Galeria artisten proiekzio-leku gisa ezarri zen, ez bakarrik Pintura Eskola Mexikarrarena, baita sortu berriak ziren beste propposamen plastikoena ere, hala nola Leonora Carrington, Remedios Varo, Wolfgang Paalen edo Alice Rahon surrealistak. Era berean, La Ruptura izeneko belaunaldia osatu zuen, eta, artista garaikideak elkartu ziren, besteak beste, Flor Garduño, Carlos García Noriega eta Stefan Brüguemann.^[2]

GAMen (Mexikoko Arte Galeriaren) garrantzia honako honetan datza: artista mexikarren erakusketarako leku garrantzitsuenetako gisa finkatu zen, gobernu-esparruetatik kanpo erakusketa-espaziorik ez zegoen testuinguruan, eta horiek txikiak ziren (Arte Ederren Jauregia eta San Carlos Akademia baino ez); artista mexikarren lanak nazioarteko merkatu batean finkatzen eta esportatzen lagundu zuen, batez ere Ameriketako Estatu Batuetara. Gainera, Mexikok Mexikoko Pintura Eskolatik harantzago zuen bizitasuna erakusten lagundu zuen, surrealismoa bezalako mugimenduek protagonismo handia izan baitzuten Mexikoko lurretan. Bere historia luzean, arte-topagune gisa, 1.500 erakusketa baino gehiago egin dira, eta erakusketa horiek artistei bat egiten lagundu diete.^[4]

GAMen alderdi garrantzitsuetako bat da lanen, erakusketen eta artisten erregistroei esker osatu den artxiboa, ikerketarako espazio garrantzitsua baita. Artxiboan gutunak, argazkiak, lan-fitxak, katalogoak, gonbidatuen zerrendak, liburuak eta prentsa-ebakinak dituzte, eta XX. mendeko arte mexikarrean eta garaikidean interesa duten ikertzaileei eta ikasleei irekita daude.^[4]

1940ko Erakusketa Surrealista aldatu

Mexikoko artearentzat garrantzi handia izan zuen gertakari bat, GAMek bultzatua, Nazioarteko Erakusketa Surrealista izan zen 1940ko urtarrilaren 17an, Milan kaleko 18 zenbakian Mexiko Hiriko Colonia Juárezen.^[5] Inés Amor izan zen arduradunetako bat, nazioarteko surrealismoaren irudietako bat izan zen Wolfang Paalenekin batera.

Surrealismoaren aitatzat hartua den André Bretonek gomendatuta, Londresekoaren pareko erakusketa bat egin zen. Magritte, Tanguy, Kurt Seligman, Paalen, Brauner, Remedios Varo eta Max Ernst bezalako nazioarteko artisten lanak egon ziren erakusketan. Margolari mexikarren artean, Frida Kahlo, Agustín Lazo, Antonio Ruiz “el corcita”, Carlos Mérida, Roberto Montenegro, Diego Rivera eta abar zeuden.^[6]

Erakusketa horren garrantzia Mexikon Mexikoko Pintura Eskolakoak ez ziren beste mugimendu batzuei garrantzia ematea izan zen, eta Mexiko abangoardia surrealistaren mundu-panoramara katapultatzea.

Aintzatespenak aldatu

2020ko maiatzean, UNAMeko Kultura Zabaltzeko Koordinazioaren Unitate Akademikoaren Kultura Kudeaketako Inés Amor Nazioarteko Katedra sortu zen. Katedra horren helburua da kultura-kudeaketari, haren helburuei, ereduei eta ikuspegiei buruz hausnartzea, eta praktika eta tresna garaikideak ezagutaraztea, kultura-kudeaketa eztabaidatzeko eta ikertzeko gune bat irekiz.^[7]

Erreferentziak aldatu

↑ Analizarán contribuciones de las coleccionistas y curadoras en los museos. 1 de mayo de 2017.^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ ^a ^b ^c Galería de Arte Mexicano. .
↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman :2 izeneko erreferentziarako
↑ ^a ^b Ávila, Sonia. (11 de febrero de 2015). Galería de Arte Mexicano festeja su 80 aniversario. .
↑ Vargas, Rafael. (18 de julio de 2012). Repaso para mirar la exposición del surrealismo. .
↑ Fernández, Justino. «Anales: Catalogo de Exposiciones» Anales Instituto de Investigaciones Estéticas UNAM.
↑ La gestión cultural en la época del COVID-19, tema de la primera actividad de la Cátedra Internacional Inés Amor en Gestión Cultural. .

Bibliografia aldatu

Avila, Sonia. Mexikoko Arte Galeriak 80. urteurrena ospatzen du. Mexiko Hiria, 2015.
Bez, Eréndira. ‘Una Mujer Clave para el Arte Mexikano. Inés Amor eta La Galería de Arte Mexicano’ (Tesia Arte Ikasketen Maisutza gradua lortzeko, Mexiko, Unibertsitate Iberoamerikarra, 2020).
Fernández, Justino. Anales de expocisiones. UNAM Ikerketa Estetikoen Institutua, S.F.
GAM (http://www.galeriadeartemexicano.com/)
Garduño, Ana. El poder del coleccionismo de arte: Alvar Carrillo Gil/ Arte-bildumazaletasunaren boterea: Alvar Carrillo Gil. Mexiko Hiria: UNAM, 2009.
Garduño, Ana. Inés Amor: "Galeria neu naiz". Kd. Mexiko: INBA, 2013.
Manrique, Jorge Alberto. Inés Améren memoriak. Mexiko Hiria: Ikerketa Estetikoen Institutua UNAM, 1987..

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q30099205

[1] Analizarán contribuciones de las coleccionistas y curadoras en los museos. 1 de mayo de 2017.^{[Betiko hautsitako esteka]}

[:0-2] Galería de Arte Mexicano. .

[:2-3] Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman :2 izeneko erreferentziarako

[:3-4] Ávila, Sonia. (11 de febrero de 2015). Galería de Arte Mexicano festeja su 80 aniversario. .

[5] Vargas, Rafael. (18 de julio de 2012). Repaso para mirar la exposición del surrealismo. .

[6] Fernández, Justino. «Anales: Catalogo de Exposiciones» Anales Instituto de Investigaciones Estéticas UNAM.

[7] La gestión cultural en la época del COVID-19, tema de la primera actividad de la Cátedra Internacional Inés Amor en Gestión Cultural. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]