Balea-bizar
Balea-bizarra egiazko baleen goiko masailezurrari atxikitako adarkizko plaka da.[1]
| Balea-bizar | |
|---|---|
 | |
| Xehetasunak | |
| Terminologia anatomikoa |
Deskribapena
aldatuMistizetoek (odontozetoek ez bezala) ez dute hortzik, eta, horren ordez, «bizar» izeneko xafla-ilarak dituzte goiko masailezurrean. Leunak dira, malguak, ertz zarpiatuak dituzte, bi ilara paralelotan jarriak, orrazi handien antzekoak. Bizarrak keratinaz osatuta daude, ileak, adarrak, azazkalak edo lumak osatzen dituen substantzia berberaz.
Mistizeto espeziearen arabera, bizar batek 30 zentimetro baino gutxiago izan ditzake zere txikiaren kasuan, 4,5 metroko luzera Groenlandiar balean. Balea grisaren 150 eta xibartaren edo balea urdinaren 400 arteko kopurua du.[2]
Bitxia bada ere, mistizetoek hortz txikiak izaten dituzte fetu-fasean, baina garatzen diren bitartean desagertzen dira, eta jaio aurretik bizar iraunkorrak edukitzen dituzte haien ordez.[2]
Iragazki bidezko elikadura
aldatuBale-bizarrek "iragazki bidezko elikadura" deritzon elikatze-prozesuan paper garrantzitsuena betetzen dute: barailak irekitzen dituzte igeri egiten duten bitartean, gero itxi egiten dituzte, eztarria eta mihia erabiltzen dituzte ura ahotik atera dadin bizarretan zehar, eta, horri esker, ura atera egiten da bizarren puntetako ile finen artean harrapakinak (arrain txikiak, kopepodoak, krilla...) harrapatzen dituzten bitartean.[3] Mistizetoak dira elikatze-metodo hori erabiltzen duten ornodun talde bakarra (flamenkoek eta karramarro-fokek antzeko metodoak erabiltzen dituzte, baina ez dute bizarrik), eta sistema horrekin garatu egin dira tamaina itzeletara iritsi arte.
Industriarako erabilerak
aldatuBizarren ehuna luzetarako zuntzez osatuta dago, eta oso gorputz elastikoa da, malgua, erresistentzia ustelezina eta iraupen mugagabea dituena.[4] Horregatik, plastikoa eta beste material sintetiko batzuk asmatu aurretik erabiltzen ziren objektu ugari fabrikatzeko, hala nola, venenciak eta beste batzuk, baina, batez ere, kortseterian (gaur egun ere «baleak» aipatzen dira jantzietan, kortseetan...) eta euritakoen hagaxkak (baleak ere esaten zaie) egiteko, haien sendotasuna, arintasuna eta elastikotasuna dela eta.[4][5]
Erreferentziak
aldatu- ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2005]
- ↑ a b (Ingelesez) Tinker, Spencer Wilkie. (1988). Whales of the World. Brill Archive, 58-59 or. ISBN 0935848479..
- ↑ Ballenas, preguntas más frecuentes. in: My Animal Island. International Fund for Animal Welfare.
- ↑ a b «489. Uso de las barbas de ballena» (PDF) Semanario pintoresco español (Biblioteca Digital del Instituto de Historia del CSIC) III (102) 1838-3-11.
- ↑ (Gaztelaniaz) Walton, Stuart. (200?). Atlas ilustrado de los vinos del mundo. Susaeta Ediciones, 146 or. ISBN 843055694X..
