Alice Domon

Alice Domon (Charquemont, Doubs, Frantzia, 1937ko irailaren 23a – Argentinako itsasoa, Ozeano Atlantikoa, 1977ko abenduaren 18a (edo 17a)), Argentinako Berrantolaketa Nazionaleko Prozesua (1976-1983) izeneko diktadura militarrean atxilotutako eta desagertutako moja katoliko frantziarra izan zen. Alice Domon desagertu eta hiltzearen kasua Léonie Duquet kongregazio-lagunarenarekin lotuta dago, eta bien kasua mundu osoan «moja frantziar»ena izenarekin ezagutzen da.

Alice Domon
Alice Domon (ezkerrean) eta Léonie Duquet (eskuinean) ESMAn atxilotuak
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Alice Anne-Marie Jeanne Domon
Jaiotza	Charquemont, 1937ko irailaren 23a
Herrialdea	Frantzia
Heriotza	Ozeano Atlantikoa, 1977ko abendua (40 urte)
Hobiratze lekua	Iglesia Santa Cruz, Buenos Aires (en)
Heriotza modua	giza hilketa
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	religious sister (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa

Bizitza

Alice Domon Charquemont-en jaio zen, Doubs eskualdean, Frantzian. Gaztetatik Parisko Misio Atzerritarren Kongregaziora sartu zen (Société des missions etrangères), eta 1967an Argentinara bidali zuen. Hurlingham eta Moronen kokatu zen, Buenos Aireseko industria-lerroan, eta premia bereziak zituzten pertsonei katekesia ematen aritu zen.

Ismael Calcagno apaizak, Jorge Rafael Videlaren lehengusu politikoa zenak, zuzendutako taldeko kide izan zen Domon. Bahitu eta hil zuten unean Diktadore zegoen. Léonie Duquet ere hantxe zegoen esleituta, eta harekin adiskidetasun sakona ezarri zuen. Paradoxikoki, Léonie Duquetek eta Alice Domonek Videla ezagutu zuten, Alexandro semearentzako laguntza eske jo baitzuen. Alexandro Alice eta Léonie ahizpek Morongo Karitatearen Etxean zaindu, erakutsi eta katekizatu zuten haur ezindua izan zen.

Alice Domonek miseria-hiribilduetako biztanleekin lan egin zuen, etxebizitza prekarioen konplexu informal handiekin. 1971n Corrientesera joan zen Nekazari Ligak antolatzen laguntzeko, kotoi-ekoizle txikiak antolatuz.

1976ko martxoaren 24ko kolpe militarra gertatu eta estatu-terrorismoan oinarritutako erregimen bat ezarri zenean, Alicek giza eskubideen erakundeetan aktiboki parte hartzeko erabakia hartu zuen. Handik itzuli zenean, Léonie Duquetek eman zion ostatu etxean.

1977ko abenduan, Alice eta Léonie ahizpek, Maiatzeko Plazako Amekin eta giza eskubideen aldeko beste ekintzaile batzuekin, desagertutakoen izenarekin eskaera bat prestatu zuten, eta Gobernuari desagertutakoen berri emateko eskatu zioten. Eskatutakoa La Nación egunkarian argitaratu zen 1977ko abenduaren 10ean, hura desagertu zen egunean bertan. Sinatzaileen artean 'Gustavo Niño' izena dago, izen faltsua, Itsas Armadako Alfredo Astiz kapitainak Maiatzeko Plazako Amen taldean sartzeko erabili zuen izena baitzen.

Desagerpena, bahiketa, tortura eta hilketa

ESMA.

1977ko abenduaren 8tik (osteguna) abenduaren 10era (larunbata), Alfredo Astizen agindupeko militar-talde batek Maiatzeko plazako amekin lotutako 12 pertsonako talde bat bahitu zuen. Besteak beste, Alice Domon, kide zuen Léonie Duquet moja frantziarra eta Azucena Villaflor, Maiatzaren Plazako Amen fundatzailea, eta giza eskubideen aldeko ekintzaile argentinarra.

Gehienak, Alice Domon bezala, Buenos Aires hiriko San Kristobal auzoko Santa Cruz elizan bahitu zituzten.

Alice ahizpa zuzenean eraman zuten Armadaren Mekanika Eskolan (ESMA) zegoen atxiloketa-zentro klandestinora, Itsas Argentinarraren kontrolpean, eta han Capucha izeneko sektorean sartu zuten. Hamar bat egun egon zen han, eta etengabe torturatu egin zuten. Nunca Más txostenean, Maggio eta Cubas lekukoek, ESMAko bizirik atera zirenek, Aliceri buruz zekitena kontatu zuten:

Gauza bera gertatu zen Alice Domon eta Leonie Renée Duquet frantziar erlijiosoekin. Alice ahizparekin hitz egiteko aukera izan nuen, Renée ahizparekin batera ESMAko Ofizialen Kasinoko hirugarren solairura eraman baitzuten, eta han nengoen gatibu. Abenduaren 11n edo 12an gertatu zen hori. Eliza batean bahitu zutela esan zidan, desagertutakoen senideekin batera. Gero jakin nuen 13 pertsona zirela; ahizpak oso kolpatuta eta ahulduta zeuden, Alice ahizpa komunera eramateko bi guardiak eutsi behar baitzuten. Torturatu zuten galdetu nion eta baietz erantzun zidan: ohe bati lotu zioten biluzik eta pikana gorputz osoan aplikatu zioten; gainera, gero Kongregazioko Superiorari gutun bat idaztera behartu zutela esan zuen, frantsesez idatzi zuela tortura etengabean, eta gero argazki bat atera zietela biei, mahai baten ondoan eserita. Argazkiak torturatu zituzten leku berean atera zitzaizkien: Casino del Oficiosen zorupean. Ahizpak hamar bat egun egon ziren ESMAn, torturatuta eta galdezka. Gero, beste hamaika lagunekin batera «lekualdatu» zituzten. Barne-zurrumurruek, pertsona horiei handik azkar ateratzeak, haien hilketa adierazten zuen. (Horacio Domingo Maggio-ren testigantza, Legajo 4450 zk.)

10 edo 12 senide inguru erori ziren, besteak beste, Alice Domon ahizpa frantsesa. Geroago, Rennée Duquet ahizpa ere ESMAra eraman zuten, Alice ahizparen Kongregazio erlijioso berekoa. Renée ahizpa Capuchitan hartu zuen ostatu. Alice eta Renée ahizpak bortizki torturatu zituzten, lehenengoa bereziki. Haien jokabidea miresgarria izan zen. Bere min-unerik txarrenetan ere, "Capucha"-n zebilen Arreba Alicek bere kideen zorteaz eta ironiaren gailurrean galdetu zuen, bereziki, 'mutiko ilehoria' zela-eta. Mutiko ile hori, Fragata Astiz tenientea zen (desagertutako baten senidea zela esanez taldean infiltratu zena)... Pistolaz inguratuta, Alice ahizpak eskutitz bat idatzi behar izan zuen... Parodia hori koroatzeko, argazkiak atera zitzaizkien (bi ahizpei) ESMAren argazki-laborategian bertan, non mahai aurrean agertzen baitziren. Alice eta Renée ahizpak «lekualdatu» egin zituzten, eta haiekin batera, egoera berean bahitutako senideak. (Lisandro Raúl Cubasen testigantza, Legajo 6974 zk.) 

Léonie Duquet eta Alice Domon ahizpen nazionalitate frantsesak nazioarteko eskandalua sortu zuen, bereziki Frantziarekin. Horregatik, armadako buru eta Batzorde Militarreko kide zen Emilio Masserak bi mojak Montoneros gerrillarien erakundeak bahitu zituela simulatzeko agindu zuen. Horretarako, Domonek, torturatuta, gutun bat idatzi behar izan zion kongregazioko nagusiari. Gutun hori frantsesez idatzi zen, eta bertan Jorge Rafael Videlaren gobernuaren aurkako talde batek bahitu zituela esan zuen. Gero, orrialde horretan dagoen argazkia atera zieten: bi mojak Montonerosko bandera baten aurrean eserita zeuden, La Nación egunkariko ale bat erakusten zutela. Argazkia ESMAko Ofizialen Kasinoko zorupean atera zen, eta bi erlijiosoak torturatu izanaren zantzu nabarmenekin agertu ziren. Frantziako prentsara bidali zuten argazkia.

1977ko abenduaren 15ean, La Nación egunkariak EFE agentziaren berri bat argitaratu zuen, «Vivas y con buena salud (Bizirik eta osasuntsu)» izenekoa. Han zera esaten zen, Kongregazioko Ama Gaindiezinak Frantziatik zioela Léonie eta Alice ahizpak atxilotu eta «bizirik eta osasuntsu» zeudela. Argentinako Nuntzio-aren informazioa zela ere adierazi zen.

Seguru asko, 1977ko abenduaren 17an edo 18an, bi ahizpak eta gainerako taldekideak Buenos Airesko Aireportuaren hegoaldeko muturrean dagoen aireportu militarrera eraman zituzten, Itsas Armadako hegazkin batera igo, Santa Teresitako kostaldearen parean itsasora bota eta uraren kontra talka egitean hil.

Umorezko adibide batean, estatu-terrorismoan errepresioari lotutako marinelak garai hartan "moja hegalariak" aipatzen zituzten.

1990ean, Alfredo Astiz kapitaina betiko kartzela-zigorrera kondenatu zuen Parisko Apelazio Gorteak, Léonie Duquet eta Alice Domon ahizpen heriotzaren errudun gisa.

Gorpuen bilaketa

1977ko abenduaren 20an itsasotik zetozen gorpuak agertu ziren Buenos Aireseko hondartzetan, Santa Teresita eta Tuyu Itsaso bainuetxearen parean. Gorpuak aztertu zituzten eta polizia-medikuek erregistratu zuten heriotzaren arrazoia «objektu gogorren kontrako talka, altuera handitik» izan zen, heriotzaren aurretik gertatutako hezur-haustura egiaztatuek adierazten zuen bezala. Besterik jakin gabe, herriko agintariek berehala erabaki zuten gorpuak 'NN' gisa ehorztea Lavalle General hiriko hilerrian.

Demokrazia berrezarri ondoren, 1984an, CONADEPen eta Batzarrentzako Judizioaren ikerketaren esparruan, indusketak egin ziren Lavalle General hiriko hilerrian, eta hezur-hondakin ugari aurkitu ziren San Bernardo eta Lucila del Mar-eko hondartzetan aurkitutako hilotzetatik. Hondar horiek Batzarren aurkako epaiketan erabili eta gero 16 poltsatan gorde ziren.

Handik aurrera, desagertuei buruzko arrazoiak metatzen hasi zen Horacio Cattani epailea. Ikerketak geldiarazi zituzten Punto Final eta Obediencia debida legeak gorabehera, Cattanik 40 metro karratuko artxibo bat egitea lortu zuen 1995ean, proba horiek guztiak gordetzeko.

2003an, Lavalle General hiriko intendenteak jakinarazi zuen NN-hilobi berriak aurkitu zirela hiriko hilerrian. Cattani epaileak Argentinako Auzitegiko Antropologia Taldearekin (EAAF) indusketa berriak egiteko agindu zuen, eta bi hilobi-lerro aurkitu zituen, bata bestearen gainean. Hala, zortzi eskeleto aurkitu ziren, bost emakumezkoei zegozkienak, bi gizonezkoei zegozkienak eta bat, GL-17 gisa sailkatua, eta «seguruenik gizonezko» definitu zen.

Azterketa horien ondorioz, 1977ko abenduaren 8tik 10era bitartean bahitutako taldeko bost emakumeren gorpuzkiak aurkitu eta banatu ziren: Azucena Villaflor, María Ponce, Esther Ballestrino, Angela Auad eta Léonie Duquet ahizpa. Guztiak Santa Cruz elizaren lorategian lurperatu ziren.

Oraindik ez da aurkitu Alice Domonen gorpua.

Estatu Batuetako gobernua ezagutzea

Estatu Batuetako gobernuaren dokumentu sekretuek, 2002an desklasifikatu zirenek, AEBetako gobernuak bazekiela frogatzen dute, 1978az geroztik, Alice Domon eta Léonie Duquet moja frantsesen eta Azucena Villaflor, Esther Ballestrino eta María Ponce Maiatzeko Plazako Amen gorpuak Bonairako hondartzetan aurkitu zituztela. Informazio hori isilpean gorde zen, eta inoiz ez zitzaion jakinarazi Argentinako gobernu demokratikoari. Datu hori Raúl Castrok, Argentinan Estatu Batuetako enbajadore zegoenak, 1978ko martxoaren 30ean Estatu Batuetako Idazkariari zuzendu zion 1978-BUENOS-02346 zk. Informe sobre monjas muertas izeneko txostena. Hitzez hitz hauxe dio dokumentuak:

1. LH Martxoak 28 Parisen bildutako historiak dioenez, abenduaren erdialdean bahitu zituzten bi moja frantsesen gorpuak (Alicia Doman eta Renee Duguet) giza eskubideen aldeko beste hamaika ekintzailerekin identifikatu zituzten Bahía Blancatik hurbil zeuden gorpuen artean. 2. Buenos Airesen duela hilabete hasi zen zurrumurruz betetzen, Rio de la Platako ahotik gertu 300-350 milia inguru Bahia Blancatik iparraldera, itsaso atlantikoan zehar ohiz kanpoko haize bortitzek hondartzara eramandako gorpuen aurkikuntzaren konstantziei buruz. (Ikus Buenos Aires 1919 kontrolerako) 3. (Ezabatuta dago atala) Zurrumurru horiek arakatzen saiatu zen. Informazio konfidentziala du: mojak Argentinako segurtasun-agenteek bahitu zituztela eta, uneren batean, Buenos Airesetik 150 milia mendebaldera dagoen Junin herrira eraman zituztela. 4. Argentinako gobernuaren iturri (babestua) baten bidez lortutako informazio konfidentziala ere badu enbaxadak: duela aste batzuk zazpi gorpu aurkitu zituzten Atlantiko hondartzan, Mar del Platatik gertu. Iturri horren arabera, gorputzak bi mojenak eta bost amarenak ziren, 1977ko abenduaren 8tik 10era desagertu zirenak. Gure iturriak berresten du segurtasun-indarretako kideek bahitu zituztela gizabanako horiek, eta terroristen eta subertsiboen aurka jardun zutela beren agintaldi zabalean. Iturriak, gainera, adierazi zuen GOAn gutxi zeudela informazio horren jakinaren gainean. 5. Iturri horrek iraganean egiazko informazioa eman du, eta arrazoiak ditugu uste izateko badakiela desagerketak zer diren. Enbaxadak bere txostena babesteko eskatu du, galdutako edo desagertutako gizabanakoei buruzko informazioa emateko baliagarria izan dela frogatu duen iturri bat arriskuan ez jartzeko. CASTRO.

Memoria

Abenduaren 8an, San Kristobaleko Santa Cruz elizan, Léonie Duquet eta Alice Domon moja frantziarren eta giza eskubideen aldeko Maiatzeko Plazako Amen taldeko aktibisten desagertu zireneko urteurrena gogoratzen da.

Aintzatespenak

• 2000. urtean, 397. Legearen bidez, Buenos Aires hiriko Legegintzaldiak "Ahizpa Alice Domon eta Ahizpa Leonie Duquet" izena eman zion Moreto, Medina eta Cajaravilla kaleen arteko bidegurutzean zegoen plazatxoari.

• 2000. urtean, Alberto Marquardt zinema-zuzendariak bere bizitzari buruzko film dokumental bat egin zuen: Yo, Sor Alice, produkzio argentinar-frantsesekoa.
• Parisen Alice Domon eta Leonie Duquet kalea dago.

Iruditegia

• 
  Alice Domon eta Léonie Duquet kaleko plaka, Paris
• 
  Alice Domon eta Léonie Duquet kalea, Paris

Bibliografia

• Goñi, Uki: El Infiltrado: La verdad de Alfredo Astiz, Editorial Sudamericana, Buenos Aires, 1996.

Ikus gainera

• Leonie Duquet
• Azucena Villaflor
• María Ponce
• Esther Ballestrino
• Angela Auad
• Berrantolaketa nazionaleko prozesua

Kanpo estekak

• Léonie eta Alice: moja frantsesak, Olga Wornaten eskutik, Mujeres de Dios

• Datuak: Q2278089