Udalerri Autonomo Matxino Zapatistak

Udalerri Autonomo Matxino Zapatistak (gaztelaniaz: Municipios Autónomos Rebeldes Zapatistas, MAREZ) Mexikoko Chiapas estatuko lurralde txiki batzuk dira, zapatistek kontrolatuak, 1994ko abenduan deklaratuak. EZLNk, egitura militarra den aldetik, adierazi du ez duela parte hartzen autogobernuzko eremu horietan, beren printzipioetan ez baitago boterea hartzea, eta, beraz, Batzorde Indigena Klandestino Iraultzaileko ezein agintari edo kidek ezin duela eremu horietan aginte edo gobernu kargurik bete.

Seinale bat, EZLNren eragin eremu bateko sarreran.

Lurralde horiek udalerri ofizialen barruan daude; lurralde horietako batzuk, baita udalerri berberaren barruan ere, hala nola San Andres Larrainzar eta Ocosingo. Udalerri Autonomo Matxino Zapatistak kontseilu autonomoen bidez koordinatzen dira, eta helburu nagusi dute beren lurraldeetan hezkuntza eta osasuna sustatzea. Lantzen dituzten beste arlo batzuk: lurreko, laneko eta merkataritzako arazoak; etxebizitzaren eta elikagaien gaiak; kultura sustatzea (batez ere hizkuntza eta tradizioak) eta justizia administratzea.

Aurrekariak

Gehien-gehienbat Mexikoko hegoaldeko Chiapasko indigenek osatutako talde armatu bat 1994an matxinatu zen, neurri batean Mexikoko Gobernuak NAFTA edo Ipar Amerikako Merkataritza Askeko Ituna sinatu izanari erantzunez, beren lurrak aldarrikatzeko, Nazio Askapenerako Armada Zapatistaren ahanzturaren aurkako gerra deitu zuten horretan. Horrela, hainbat herri matxinatu ezarri zituzten, itxuraz Mexikoko legetik kanpo funtzionatzen dutenak eta komunitateen arteko tokiko garapena xede dutenak.

Banaketa

2003az geroztik, Udalerri Autonomo Matxino Zapatistak caracoles izeneko talde txikiagoetan koordinatu dira. Caracol horiek ezarri baino lehenago, neozapatistek aguascalientes deitura erabiltzen zuten 1994ko abuztuaren 8an EZLNk deitutako Konbentzio Demokratiko Nazionala egin zen lekua izendatzeko; deitura horren bidez, aipamena egin zioten 1914an Emiliano Zapataren eta Francisco Villaren armaden aliantza gertatu zen lekuari.

Udalerri Autonomo Matxino Zapatista	Caracol delakoa	Aurreko izena (Aguascalientes)	Talde indigenak	Kokatuta dauden gunea eta udalerriak
General Emiliano Zapata San Pedro de Michoacán Libertad de los Pueblos Mayas Tierra y Libertad	Gure ametsen itsasoko barakuiluen ama	La Realidad	tojolabalak, tzeltalak eta mameak	Mugako oihana. Ocosingo, Marques de Comillas.
17 de noviembre Primero de Enero Ernesto Ché Guevara Olga Isabel Lucio Cabañas Miguel Hidalgo Vicente Guerrero	Gure hitzen zurrunbiloa	Morelia	tzeltalak, tzotzilak eta tojolabalak	Tzots Choj Altamirano, Comitan
Francisco Gomez San Manuel Francisco Villa Ricardo Flores Magon	Egunsenti berri bateranzko erresistentzia	La Garrucha	tzeltalak	Tzeltal oihana. Ocosingo, Altamirano.
Vicente Guerrero Del Trabajo La Montaña San José en Rebeldía La Paz Benito Juárez Francisco Villa	Guztientzat hitz egiten duena	Roberto Barrios	cholak, zoqueak eta tzeltalak	Chiapasko iparraldeko zona: San Andres Larrainzar, El Bosque, Simojovel de Allende
San Andrés Sacamch’en de los Pobres San Juan de la Libertad San Pedro Polhó Santa Catarina Magdalena de la Paz 16 de Febrero San Juan Apóstol Cancuc	Erresistentzia eta matxinada gizateriaren alde	Oventic	tzotzilak eta tzeltalak	Altos de Chiapas, San Andres Larrainzar, Teopisca
Iturria: Hidalgo, Onésimo eta Castro Soto, Gustavo. Cambios en el EZLN. CIEPAC, 2003.

Funtzionamendua

Mugimenduaren aldekoek diotenez, Udalerri Autonomo Matxino Zapatistetako lege edo arauak ez dituzte agintariek onartzen, komunitateetako ordezkariak koordinatuz gobernu parte hartzailea osatzen saiatzen diren Gobernu Oneko Batzordeek baizik. Hainbat komunitatetan, batzar orokorrak egiten dira astebetez, komunitatearen hainbat gai erabakitzeko. Batzarrak guztientzat zabalik daude, burokrazia formalik gabe. Komunitateek hartutako erabakiak, ondoren, hautetsiei pasatzen zaizkie, eta horien lana da erabakia ordezkari batzorde bati ematea, informaziotzat. Ordezkariak ezezta daitezke, eta txandaka aritzen dira. Horrela lortu nahi da jende asko izatea bere ikuspuntuak adierazteko gai.

Afiliazio politikoa

Neozapatistek ezkerrekoak direla aldarrikatzen dute, beste ezein ideologia politiko zehatzi atxiki gabe. Hala ere, Udalerri Autonomo Matxino Zapatisten funtzionamenduak baditu ezker tradizionalarekiko desberdintasun programatiko batzuk: zapatismoan eta magonismoan inspiratutako indigenismoa aldarrikatzen dute, sozialismo autogestionatuaren, marxismo autonomoaren eta anarkismoaren ekarpenekin.

Ikus, gainera

• Nazio Askapenerako Armada Zapatista
• Neozapatismoa
• Rojava

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) Bordiga, Amadeo. «Los Municipios Autónomos Zapatistas» Vigo: Cantón Libre Asociado bloga 2005-02-18. Artikuluaren izenburuaren euskarazko itzulpena: «Udal Autonomo Zapatistak».
• (Gaztelaniaz) Villarreal, Ginna. «Atención a la salud organizada desde abajo: la experiencia zapatista» The Narco News Bulletin 2007-03-12. Artikuluaren izenburuaren euskarazko itzulpena: «Antolatutako osasun arreta, behetik: esperientzia zapatista».
• (Gaztelaniaz) Coppin, Murielle. «El comercio es de todos y nace de todos» The Narco News Bulletin 2007-01-16. Artikuluaren izenburuaren euskarazko itzulpena: «Merkataritza denona da eta guztiongandik sortzen da».
• (Gaztelaniaz) Howard, Amber. «Los zapatistas muestran al país y al mundo su sistema de escuelas autónomas» The Narco News Bulletin 2007-02-27. Artikuluaren izenburuaren euskarazko itzulpena: «Zapatistek herrialdeari eta munduari erakusten diete beren eskola sistema autonomoa».

• Datuak: Q9046610
• Multimedia: Municipios Autónomos Zapatistas / Q9046610