Txikipedia:Diptera

Dipteroak, askotan euli izenarekin ezagunak, (Diptera, grezieratik: di = bi, eta pteron = hego) soilik bi hego dituzten intsektuen ordena bat dira. Multzo honetakoak dira etxe-euliak, eltxoak eta ezparak. 120.000 espezie deskribatu dira, baina 240.000 baino gehiago direla kalkulatu da.

Ezaugarriak

Euliek hiru eskualdeetan banatutako gorputza dute: burua, toraxa eta sabelaldea.

• Begi gorriak dituzte, eta milaka alderdiz osatuta daude, argiarekiko sentikorrak direnak, hanketako frotearekin behin eta berriz garbitzen dituzten arren.

Eulien ezaugarria argi ikusten den argazkia.

Erleen forma berdina dute gorputzean, nahiz eta fisikoki desberdinak izan.

• Bere ikusizko organoak ez du lente zentralik, baina alderdi edo unitate hartzaile horiek mugimendu guztiak berehala detektatzeko aukera ematen diote.

• Buruak ahoko piezak ere baditu, eta horiek miazkatzeko, xurgatzeko, zulatzeko edo hozka egiteko erabiltzen ditu. Espezie batzuek ziztatu eta odola zurrupatu diezaiekete gizakiei.

• Hegalak ditu, hegan egiteko balio diotenak, eta beste hegal txikiago batzuk, desplazamendua egonkortzen dutenak.

• Euli bat ilez eta zeta sentsorial ugariz estalia dago, dastatzeko, sentitzeko eta usaintzeko aukera ematen diotenak.

• Bere hanketan burko itsatsi txiki batzuk ditu, gainazal lauetan ibiltzeko aukera eskaintzen diotenak.Euli helduek 5 eta 8 milimetro arteko luzera izan ohi dute. Emeak arrak baino handiagoak izan ohi dira, eta bi begiek bereizketa handiagoa izaten dute.

Taxonomia

Erresuma: animalia

Filuma: Arthropoda

Klasea: intsektua

Ordena: Diptera

Familia: Muscidae

Generoa: Musca

Espeziea: Euli domestikoa

Habitat-a

Eulia gizakiaren presentzia dagoen ia leku guztietan dabil.

Izan ere, planetako tenperatura gehienetara egokitzen da.

Arrain eta haragi usainak erakartzen du. Hondakinez elikatzen da. Horregatik, janaria, zaborra eta hondakinak dauden lekuan ikusten da. Gorozkiez, fruta deskonposatuz eta, oro har, edozein hondakinez ere elikatzen da. Ez dute murtxikatzen, baizik eta jariakinak xurgatu eta erregurgiatzen dituzte.

Gorputzean bakterioak garraiatzen ditu, eta, beraz, oso arriskutsua da osasunerako.

Hildako animaliek euliak erakartzen dituzte hil eta ordu gutxira. Euli gehienak egunekoak dira. Euliak usteltzen ari den janariaren, haragi deskonposatuaren eta animalien materia fekalaren inguruan bizi dira.

Eulien ugalketa eta bizitza

Animalia honen bizi-zikloa lau fase morfologikok osatzen dute: arrautza, kresa edo larba, pupa eta heldua.

1. Eme bakoitzak zortzi mila arrautza zuri jar ditzake, 1,2 milimetro inguruko luzerakoak. Hurrengo 24 orduetan, larbak oso elikagarriak diren hondakin organikoak eklosionatzen eta irensten hasten dira.
2. Elikatu ondoren, pupa bihurtzen dira, kolore marroi edo gorrikoak, zortzi milimetro inguruko luzerarekin.
3. Behin metamorfosia amaitzen denean, euli helduak modu zirkularrean apurtzen du puparen zati bat, eta hegaldia hasten du aparkatu eta bere bizi-zikloa amaitu ahal izateko jaioberrien bila.

Eulien ugalketa

Euli guztiek ez dituzte arrautzak jartzen. Espezie batzuk biparoak dira, hau da, arrautzek amaren barruan eklosionatzen dute, eta, ondorioz, kumeak larba moduan ateratzen dira kanpora.

Ohikoena 15 eta 25 egun bitartean bizitzea da. Euli espezie batzuek egun gutxitan osa ditzakete ziklo guztiak, eta beste batzuek hilabete batean edo bitan.

Ikerketa zientifikoen arabera, euli baten arrautza guztiak bizirik aterako balira, kumeak bezala, urtean mila milioi euli baino gehiagoko komunitatea sortuko litzateke.

Bitxikeria - Ihes egiteko trebetasuna

   Ba al dakizu   

Euli batek atzean duena ikus dezakeela?

Guk ez bezala, euliak begi konposatuak ditu, eta horiei esker 360º-ko ikuseremua du. .

2008an Michael Dickinson Bioingeniaritza irakaslea batek, ikerlari talde batekin argitaratu zuen intsektu hauek defentsa sistema sofistikatu bati esker ihes egiteko trebetasuna dutela, erasotzailearen mugimenduei aurrea hartu eta mugimendu "oso azkarrekin, 200 milisegundo ingurukoa", erantzuteko.

Abiadura handiko eta bereizmen handiko bideoen bidez, zientzialari hauek euli bat bere atzeko hankak mugitzeko gai dela ikusi dute, ihes egiteko hegaldiari ekiteko posizio egokian jarriz.

- Animalia hauen elikadura mota askotakoa izan daiteke: fitofagoak, haragijaleak, parasitoak edo saprofagoak izan ahal dira.

Euliaren onurak eta desabantailak

ONURAK:

• Materia fekala eraldatzeko ahalmena dute.
• Kontrol biologiko gisa erabiltzen dira, zomorro espezie batzuk parasitatzen baitituzte.
• Beste animalia batzuen harrapakin gisa balio dute, hala nola karraskari txikien eta hegaztien harrapakin gisa, eta, beraz, elikatze-katearen funtsezko zati bat dira.
• Intsektu horietako batzuk polinizatzaile aktiboak dira, bereziki landare kruziferoak eta kolak.

DESABANTAILAK:

• Deskonposatzen ari den haragiak eta materia fekalak erakartzen dituztenez, gaixotasun infekziosoen (kolera, disenteria eta sukar tifoidea) transmisio-foku bat izaten dira.
• Lotura dute epizootien transmisioarekin eta loaren gaixotasunarekin.

Erreferentziak

https://www.animales.website/mosca/

https://es.wikipedia.org/wiki/Mosca

https://www.expertoanimal.com/ciclo-de-vida-de-las-moscas-24691.html

Français