Tanatosi

Tanatosia animalia batzuek erabiltzen duten biziraupen estrategia bat da, non hilik daudela erakusten duten harrapariak jan ez ditzan^[1]. Hainbat animaliak erabiltzen du estrategia hau, hala nola intsektuek (fasmidoek, koleopteroek edo inurriek), narrastiek (suge eta sugandilek), anfibioek, ugaztunek eta hegaztiek^[2].

Gizakiak eragindako paralisia denean animalia hipnosia esaten zaio^[3].

Izena aldatu

Grekerazko θανάτωσις (Thanátosis) hitzetik dator eta bi hitz elkartzen ditu; Thanatos (heriotza) eta -sis atzizkia (ekintza). Horrela "hildakoarena egin" esan nahi du kontzeptu honek^[4].

Prozesua aldatu

Zientzilari askok "mugiezintasun toniko" gisa definitzen dute tanatosia. Arriskua ikusten duenean kanpoko estimuluekiko erantzuna nabarmen murrizten du animaliak eta arriskua pasatzen denean jatorrizko egoera fisiologikoa berreskuratzen du^[2].

Arnasketa-tasa eta bihotzaren jarduera jeisten dute, muskuluak zurruntzen dituzte, kinadarik egin gabe egoten dira denbora tarte batez, mihia atera eta begiak zabal zabalik mantentzen dituzte eta anfibioen kasuan gorputz-adarrak luzatzen dituzte. Suge gorbatadunarena (Natrix natrix) da adibide esanguratsuenetako bat^[2]. Tripa airez betetzen du usteltzean sortzen diren gasek egiten duten antzera, miztoa atera eta zintzilika uzten du, begiak okertu egiten ditu eta odol tanta batzuk isurtzen ditu ahotik^[1].

Funtzioak aldatu

Babes funtzioa aldatu

Didelphis virginiana tanatosia egiten.

Harrapari gehienek bizirik dauden animaliak ehizatzen dituzte eta errezelo handia izaten dute hilik aurkitutakoaz elikatzeko, gaixotasunak ekar ditzakeelako^[5]. Heterodon platirhinos sugeak esate baterako hildakoaren itxurak egiteaz gain usain desatsegina jariatzen du eta harrapariak usteltzen dagoen animalia dela pentsatzen du.

Ugaztunen artean aipagarriena Didelphis virginiana martsupiala da. Bere burua mehatxatua ikusten duenean tanatosia egiten du^[6]. Mugimendu ezari beste hainbat ezaugarri ere gehitzen dizkio; oka egiten du, hortzen artean bitsa agertzen du eta pixarekin eta gorotzarekin usain txarreko sustantzia kimiko bat jariatzen du^[2]. Tarteka gertatzen da errepide bat gurutzatzerakoan trafikoa ikusi eta tanatosia egitea eta gehienetan autoek harrapatu egiten dute^[7].

Hainbat harraparik mugimenduan dagoen harrapakina soilik ikusten dute. Bestalde harrapari ugarik harrapakin osoa irensten dute eta tanatosi egoeran dagoen animalia irensteko zailtasunak izan ditzakeela iruditzen bazaie baztertu egiten dute^[2].

Armiarma espezie batzuetan kopula garaian emeak arra jaten du eta hori ekiditeko arrek ugaldu ondoren tanatosia burutzen dute eta emeak hilda dagoela pentsatzen duenez ez du jaten^[1].

Harraparitza aldatu

Afrikako Malawi aintziran bizi den Nimbochromis generoko arrainak hilda dagoen itxurak egiten ditu. Geldi geldi egoten da albo batera etzanda eta kolorea apaltzen du hilda dagoenaren plantak eginez^[1]. Berau jatera datozen sarraskijaleak hurbiltzen direnean eraso azkarra eginaz harrapatzen ditu^[8].

Erreferentziak aldatu

↑ ^a ^b ^c ^d «Hitzak: Tanatosia» Zientzia.eus 2013-01-31 (Noiz kontsultatua: 2021-06-20).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e «Tanatosia, bizirauteko hildakoaren plantak egitea» Zientzia Kaiera 2021-06-15 (Noiz kontsultatua: 2021-06-20).
↑ «APA PsycNet» doi.apa.org doi:10.1037/h0053659. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
↑ (Gaztelaniaz) «TANATOSIS, radicación» Etimologías de Chile - Diccionario que explica el origen de las palabras (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
↑ Pasteur, G. (1982-11-01). «A Classificatory Review of Mimicry Systems» Annual Review of Ecology and Systematics 13 (1): 169–199. doi:10.1146/annurev.es.13.110182.001125. ISSN 0066-4162. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
↑ Francq, Edward N.. (1969). «Behavioral Aspects of Feigned Death in the Opossum Didelphis marsupialis» The American Midland Naturalist 81 (2): 556–568. doi:10.2307/2423988. ISSN 0003-0031. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
↑ «Living With Wildlife | Mass Audubon» web.archive.org 2010-12-29 (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
↑ (Ingelesez) McKaye, Kenneth Robert. (1981-11-01). «Field observation on death feigning: a unique hunting behavior by the predatory cichlid, Haplochromis livingstoni, of Lake Malawi» Environmental Biology of Fishes 6 (3): 361–365. doi:10.1007/BF00005766. ISSN 1573-5133. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q2098451
Multimedia: Apparent death / Q2098451

[:1-1] «Hitzak: Tanatosia» Zientzia.eus 2013-01-31 (Noiz kontsultatua: 2021-06-20).

[:0-2] «Tanatosia, bizirauteko hildakoaren plantak egitea» Zientzia Kaiera 2021-06-15 (Noiz kontsultatua: 2021-06-20).

[3] «APA PsycNet» doi.apa.org doi:10.1037/h0053659. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

[4] (Gaztelaniaz) «TANATOSIS, radicación» Etimologías de Chile - Diccionario que explica el origen de las palabras (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

[5] Pasteur, G. (1982-11-01). «A Classificatory Review of Mimicry Systems» Annual Review of Ecology and Systematics 13 (1): 169–199. doi:10.1146/annurev.es.13.110182.001125. ISSN 0066-4162. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

[6] Francq, Edward N.. (1969). «Behavioral Aspects of Feigned Death in the Opossum Didelphis marsupialis» The American Midland Naturalist 81 (2): 556–568. doi:10.2307/2423988. ISSN 0003-0031. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

[7] «Living With Wildlife | Mass Audubon» web.archive.org 2010-12-29 (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

[8] (Ingelesez) McKaye, Kenneth Robert. (1981-11-01). «Field observation on death feigning: a unique hunting behavior by the predatory cichlid, Haplochromis livingstoni, of Lake Malawi» Environmental Biology of Fishes 6 (3): 361–365. doi:10.1007/BF00005766. ISSN 1573-5133. (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]