Pirripio
Pirripioa[1] (Lullula arborea) alaudidae familiako hegazti paseriformea da, Europan, Ekialde Ertainean, Asian eta Iparraldeko Afrikako mendietan bizi dena[2]. Lullula bere generoko espezie bakarra da.
| Pirripio | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Aves |
| Ordena | Passeriformes |
| Familia | Alaudidae |
| Generoa | Lullula (en) 
|
| Espeziea | Lullula arborea Linnaeus, 1758
|
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Zabalera | 29 cm |
| Kumaldiaren tamaina | 3,5 |
| Eguneko zikloa | eguneko |
| Errute denbora | 14 egun |
15 cm inguru luzea, itxuraz hegatxabalaren oso antzekoa, hark baino isats laburragoa duen arren. Kolorez arre beltzarana eta papo zurixkakoa da, baina lurrean denbora asko ematen duen beste hainbat txorik bezala, bizi den lekuetara egokitzen da pirripioa ere. Belar artean edo lurreko sakonune txikietan egiten du habia. Intsektuak eta belar hazia jaten ditu batez ere. Europa guztian, Asia Txikian eta Afrikako iparraldean bizi da.
Deskribapena
aldatuMaiz entzuten den pirripioaren dei nahastezina “tute-lí” gozo eta musikatua da bere identifikazio markarik onena. Beste alaudidoengatik itxuragatik bereiztea ere ez da zaila.
Hegatxabalaren antza du, baina askoz txikiagoa da. Hegaldian, berehala nabaritzen da buztan laburragoa, eta horrek itxura potoloagoa ematen dio siluetari eta bere senidean garbi ikusten diren ertz zuriak falta zaizkio.
Gandor txiki biribildua du, altxatzen ez bada ia nabaritzen ez dena. Gainetik arre-gorrixka da marra ilunagokoekin. Azpitik okre argia, bularrean, lepoaren alboetan eta alboetan orban beltzaxkekin. Begien gainean, bi bekain zuri nabarmentzen dira argi eta garbi, lepoan batu arte luzatzen direnak. Hegoetan orban ilun pare bat ditu, “eskumuturren” mailan, hegaldian ikusten direnak. Moko mehea eta iluna du eta hanka argiak, horixkak.[3]
Biologia eta ohiturak
aldatuEz da batere soziala, normalean bakarrik edo binaka bizi da, neguan ere gehienez talde txikitan. Hemen sedentarioa da, baina udazkenean iparralderago ugaltzen diren banakoen mugimendu jakin bat dago.
Lurrean bizi da, bertan jan eta ugaltzen da, baina hau da zuhaitzetan eta sastraka handietan gehien pausatzen den alaudidoa. Beraien elikadura intsektuek, araknidoek, aleek eta haziek osatzen dute, antza denez, animalia-jatorriko elikagaiak nagusitzen dira.
Ugalketa goiz hasten da normalean. Otsailean bezain goiz entzuten da kantuan, bai egunsentian bai egunaren erdian. Hegan, zuhaitz batetik edo lurrean kantatzen du. Normalean isilik altxatzen da, espiralean hegan eginez, bere ugaltze-lurraldearen gainean kantatzen denbora batez egoteko, gero berriro lurrerantz jaisten da.
Emeak lurrean eraikitzen du habia, belar, goroldio eta likenekin, zaldi-ileekin eta bestelako materialekin. Normalean bi errunaldi hazten ditu, baina batzuetan hirugarren bat hazi dezake. Orban ilunak dituzten 4-5 arrautza zurixkak erruten ditu, 12-14 egunez inkubatzen dituenak. Txitak nidikolak dira, lumatxarekin ametzekin eta erkametzekin, muinoekin, larreetako sastrakekin, eta harizti eta artadi degradatuekin, lurrean itsatsiz ezkutatzen dakite, geldirik, kamuflajea eta jarrera ikusita aurkitzeko zailak dira. Beste 15 egun zaindu ondoren, gurasoek lurraldetik kanporatu egiten dituzte eta errute berri bat prestatzen hazten dira. Udazkenera arte familia taldeak ikus daitezke, bigarren habiako kumeak.
Banaketa, habitata eta egoera
aldatuKlima epeleko eta mediterraneoko espeziea da, Europan, mendebaldean, Afrikan eta Ekialde Hurbilean banatuta. Europan Uraletaraino iristen da eta, iparraldean, Suediako hegoalderaino. Iberia osoan zehar sakabanatuta dago eta ez ugari.
Euskal Herrian Araban ondo banatuta agertzen da, uren isurialdeko mendien hegoaldeko mendi-hegalen artean eta Toloño-Kantabria-Kodes lerrokaduran. Gaur egun ez omen dago Kantauri eremu osoan non, oso gutxi, mendietako belardi garaietan ugaldu ohi izan den, gaur egun okupatzen ez duen habitata, Arabako Errioxan eta Ebro haraneko laborantza eremuan ere ez dago, Kantabriako mendilerroan hegoaldeko muino eta maldetan agertzen den arren.
Beraz, badirudi nahiago duela Kantauri aldeko klima epel samarra eta euri jasa ertaina, Ebroko bero eta idorra edo Atlantikoko zerrenda hezea baino.
Espazio irekietako hegaztia da, baina ez zuhaitzik gabeko estepa handietakoa, baizik eta soilguneak eta basoen ertzak, zuhaitz bakanak eta larre bihurtu diren mendi degradatuak, zuhaixka garaiekin eta zuhaitz sakabanatuekin daudenetakoa, hobe belar estaldura ona duten eremuetan lur erdi biluzietan baino.
Gure lurraldean aurkitzen da, mendiko pagadien ertzetatik 1000 metrotik gora, ametz eta erkametzak dituzten magaletara, larre sastrakadun muinoetara eta artadi eta harizti degradatuetan.
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskal Batzorde Ornitologikoa. (2025). «Pirripio» Munduko hegaztien izen arruntak euskaraz (Txoriak.eus).
- ↑ BirdLife International (2004). Lullula arborea. 2006. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006
- ↑ (Gaztelaniaz) Administracion de la Comunidad Autonoma de Euskadi. (1989). Euskal Autonomiu Elkarteko Ornodunak. Graficas Santamaria S.A., 219 or. ISBN 84-7542-639-5..
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q26969
Multimedia: Lullula arborea / Q26969
Espezieak: Lullula arborea
|
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |