Pietraperzia
Pietraperzia (/pjɛtraperˈʦia/[1]; Pitra galo-italikoz eta Petrapirzìa in sizilianoz) Italiako udalerri bat da. Ennako probintzian kokatuta dago, Sizilia eskualdean. 6.303 biztanle ditu, 118,11 kilometro koadroko azaleran banatuta.
| Pietraperzia | |
|---|---|
| Italiako udalerria | |
| Administrazioa | |
| Estatu burujabe |  Italia |
| Eskualdea |  Sizilia |
| Free municipal consortium | Free Municipal Consortium of Enna |
| Posta kodea | 94016 |
| ISTAT kodea | 086015 |
| Herriburua | Pietraperzia |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 37°24′00″N 14°08′00″E / 37.4°N 14.1333°E |
 | |
.svg) | |
| Azalera | 118.11 km² |
| Altuera | 476 m |
| Mugakideak | Caltanissetta, Mazzarino, Riesi, Barrafranca, Enna eta Piazza Armerina |
| Demografia | |
| Biztanleria | 6.303 (2023ko urtarrilaren 1a) −514 (2018) |
| Dentsitatea | 53,37 bizt/km² |
| Informazio gehigarria | |
| Telefono aurrizkia | 0934 |
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 |
| Katastro kodea | G624 |
| Sailkapen sismikoa | 3 (Txikia) |
| Matrikula | EN |
| comune.pietraperzia.en.it | |
Mugakideak aldatu
Pietraperziak honako udalerri hauekin egiten du muga:
Etimología aldatu
Pietraperzìa toponimoa, i bokalean ahoskatua, beharbada frantsesezko pierre percée hitzetik dator. harri zulatua, aldi berean, izen arabiar baten molde bat, Idrisi geografoak frogatua eta harri zulatua esan nahi duena ere[2].
Historia aldatu
Jatorrian, Pietraperzian eta Himera hegoaldeko haran osoa (gaur egun Salso ibaia) sikanoak bizi ziren. Herria, muino batean kokatua eta Sabucina eta Capodarsori[3] begira zegoena, defendagarria eta estrategikoa zen alderdi askotan. Ondoren, sikuloak iritsi zirenean, K.a. II. milurtekoaren amaiera aldera, sikanoek Pietraperzia utzi eta hegoaldeko Himera ibaitik haratago joan behar izan zuten.
Sikuloak, K.a. XII-XI. mende inguruan, Italiako erdialdetik iritsi ziren Siziliara, Brutziatik barrena, eta sikanoak baino aurreratuago eta hobeto antolatuta zeuden. Iragan epiko eta loriatsu bat zuten, itsasoz, nekazaritzaz, gerraz eta hiriez osatua. Siziliarrek garia lantzen zuten eta uztaren jainkosatzat Demeter zuten.
Batzuen arabera, Pietraperzia, antzinako Petra izan zitekeen, Zizeronek Ad Verrem aipatutakoa, eta, gainera, dio bere izena erromatarrei zor diela.
Bere historia eta eboluzioagatik normandiarrak garrantzitsuak eta esanguratsuak izan ziren, Barresi familia nobleak gidatuak. Abbo Barresik, Barresi familiaren gurasoak, Pietraperziaren gaztelu normandiarra eraiki zuen.
1523an, Antonello Gagini eskultoreak, Barresi familiarentzat, marmolezko sarkofagoak sortu zituen, Pietraperziako Santa Maria Maggiore Elizaren ezkerreko habeartean kontserbatuak, eta, 1527an, gaztelurako oso preziatuak ziren marmolezko artelan batzuk ere, baina gaur egun degradazio prozesuan daude.
Gune arkeologikoak aldatu
5.000 urte baino gehiagoko giza kokalekuak agertu dira lurralde osoan sakabanaturik, eta historiaurreko 50 gune dokumentatu dira. Antzinatik datozen kokalekuen artean, Cuddaru d'Crastu (Tornabé-Mercato d'Arrigo), neurri batean harriz landutako gotorlekua, Castelluccio kulturaren zeramika duena. Berriki egindako ikerketen arabera, toki hau, antzinako Krastos hiriari dagokio.
Demografia aldatu
Erroldatutako biztanleak[4]
Iturria: ISTAT*
Ekonomia aldatu
Pietraperziaren ekonomia, behin nekazaritzan oinarritu zen. Hortik gari kopuru handiak, babak, almendrak, olibak, mahatsak, pikuak, pistatxoak, ardoa eta olioa lortzen eta merkaturatzen ziren, baita gaur egun ere. Pietraperziako lurraldea, hurbileko Barrafranca, Mazzarino, Riesi eta Enna eskualdeko beste herri batzuekin, Caltanissetta, Agrigentoko Libero udal partzuergoa eta Palermo hiri metropolitarra (Siziliako barnealdea osatzen dutenak), Italiako zereal-barruti nabarmena da, non gari gogorraren ekoizpena oraindik ere oso garrantzitsua den. Tamalez, gazteen enpleguaren etengabeko krisiak sendotu egin du horien emigratzearen ideia. Hala ere, tokiko nekazaritza-enpresaburu batzuk lortu dute nekazaritza-produktuen ekoizpen handia eta askotarikoa duten finkak sortzea. Hori dela eta, gazte askok erabaki dute ez emigratzea, ohiko produktuak eta tokiko gastronomia sustatuz. Klimaren eta paisaiaren testuingurua Siziliako osasuntsuenen eta abegitsuenen artean egon da beti, eta urteko edozein urtarotan landetan eta inguruko barrutietan ibilaldiak eta txangoak egiteko ideiak eskaintzen ditu.
Pietraperzian honako kreditu-erakunde hauek daude: Caltanissetta eta Pietraperziako San Michele Kreditu Banku Kooperatiboa. Enpresen artean aipatzekoak dira: adreiluak eta eraikuntzako beste produktu batzuk fabrikatzen dituztenak; inguruko eremuan ehotzeko plantak eta ardi-haztegiak. Azken horien ekoizpenetik, tokiko industriek eta artisautzako gozotegiek erabiltzen dute rikota egiteko, Siziliako produktu tipikoak egiteko. Artisautza ia erabat desagertu da, tapizatzaileak, burdinaren artisauak eta marmolaren artisauak izan ezik.
Bibliografia aldatu
- CARUSO,Gio Battista Caruso (1716): Memorie Istoriche" di quanto è accaduto in Sicilia dal tempo dei suoi primieri abitatori sino alla coronazione del re Vittorio Amedeo, Palermo.
- EMANUELE E GAETANI, Francesco Maria Emanuele e Gaetani (1754): Della Sicilia Nobile, Palermo .
- NICOLETTI, Rosario; LALOMIA,Antonio (1982): Storia del territorio di Pietraperzia dalle origini agli Aragonesi, Caltanissetta.
Kanpo estekak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ MAGLIORINI, Bruno Migliorini et al. (2007): Scheda sul lemma "Pietraperzia", in Dizionario d'ortografia e di pronunzia, Rai Eri, ISBN 978-88-397-1478-7.
- ↑ PELLEGRINI, Giovan Battista (1990): voce Pietraperzìa, in: Autori vari, Dizionario di toponomastica, Torino, UTET, ISBN 88-02-07228-0.
- ↑ Capodarso zubia (it)
- ↑ ISTAT 2020.08.26an kontsultaturik.
Datuak: Q56209
Multimedia: Pietraperzia / Q56209
