Mary Corinna Putnam Jacobi
Mary Corinna Putnam (Mary Putnam bezala ere ezaguna; Londres,1842ko abuztuaren 31a – New York, 1906ko ekainaren 10a) mediku, idazle eta sufragista estatubatuarra izan zen.[1] Ikerketa klinikoak eta laborategikoak medikuntzan integratzearen alde borrokatu zuen. Ebidentzia anekdotikoak eta dogma tradizionalak mespretxatuz, ikerketa zientifikoa exijitu zuen mediku praktikaren gai guztietan. Lider feminista gisa, uko egin zien emakumeen ahultasunari buruzko sinesmen tradizionalei.[2] Erreformistekin eta sufragistekin egindako lanari esker, emakumeen osasunaren bozeramaile nagusietako bat izan zen aurrerakoien garaian.[3]
| Mary Corinna Putnam Jacobi | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Londres, 1842ko abuztuaren 31 |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | New York, 1906ko ekainaren 10a (63 urte) |
| Hobiratze lekua | Green-Wood hilerria |
| Heriotza modua | berezko heriotza: meningioma |
| Familia | |
| Aita | George Palmer Putnam |
| Ezkontidea(k) | Abraham Jacobi (1873 - ezezaguna) |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Haurrideak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Parisko Medikuntza Eskola 1871) Woman's Medical College of Pennsylvania (en)  1864) Columbia University College of Pharmaceutical Sciences (en) 1862) |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | medikua, farmazialaria, idazlea eta sufragista |
| Lantokia(k) | New York |
| Enplegatzailea(k) | Woman's Medical College of the New York Infirmary (en) |
| Jasotako sariak | ikusi
|
  | |
Biografia
aldatuGeorge Palmer Putnam eta Victorine Haven Putnamen alaba, Londresen jaio zen, non bere aita 1841etik bizi izan zen New Yorkeko Wiley & Putnam argitaletxearen sukurtsal bat ezartzen zuen bitartean. Hamaika anai-arrebetan zaharrena zen.[4][5]
Familia 1848an itzuli zen Estatu Batuetara, eta Maryk New Yorken eman zituen haurtzaroa eta nerabezaroa. Lehen hezkuntzaren zatirik handiena bere etxean jaso zuen, eta neskentzako eskola publiko berri batean bi urtetako eskolekin osatu zuen, non 1859an graduatu zen. "Found and Lost" ("Aurkitua eta Galdua") izeneko lehen kontakizuna argitaratu zuen 1860ko apirilean Atlantic Monthlyn, eta bigarren kontakizuna urtebete geroago. 1859an graduatu ondoren, greziera, zientziak eta medikuntza modu pribatuan ikasi zituen Elizabeth Blackwellekin eta beste irakasle batzuekin. Aitak medikuntza lanbide "higuingarria" zela uste zuen, baina azkenean bere ahaleginaren alde egin zuen.[3]
AEBetako Gerra Zibilean mediku aholkulari izan zen. 1863an New Yorkeko Unibertsitateko Farmazia Fakultatean graduatu zen eta "Female (later Women 's) Medical College of Pennsylvania"-n medikuntzako titulua lortu zuen 1864an.[6] "New England Hospital for Women and Children" zentroan egindako egonaldi labur batek medikuntza praktikatu aurretik ikasten jarraitzeko beharra erakutsi zion. Parisera abiatu zen Charles Adolphe Wurtz kimikari ospetsuak zuzendutako Parisko Unibertsitateko École de Médecine-n ikastera.[5] Negoziazio askoren ondoren eta Benjamin Ball psikiatraren laguntzari esker, medikuntzako eskolan onartu zuten lehen emakume ikasle gisa. 1871ko uztailean graduatu zen, bertan egin zuen bigarren emakumea izan zen, eta tesiagatik bigarren saria jaso zuen.[7]
Parisen egin zituen ikasketak Frantziako eta Prusiako gerrarekin bat egin zuten. 1871ko abuztuan, "Scribner 's Monthly" liburuan gerraren ondorengo frantziar lidergo politiko berriari buruzko azterketa bat argitaratu zuen.
1871ko Parisko gertakarien ondoren Estatu Batuetara itzuli ondoren, mediku-kontsulta bat ezarri zuen New Yorken, eta New Yorkeko Konderriko Mediku Elkarteko bigarren emakumea izan zen. Elkarte Mediko Amerikarrean onartua izan zen, eta New Yorkeko Infirmary eta Mount Sinai Ospitaleko Emakumeen Medikuntzako Kolegio berrian irakasle izan zen.[5] 1872an New York Hiriko Emakumeen Mediku Elkartea antolatu zuen eta bere lehendakaria izan zen 1874tik 1903ra. Koherentziaz egin zuen kanpaina, Johns Hopkins bezalako eskola mediko nagusiek emakumezko ikasleak onar zitzaten. Medikuntza Unibertsitatean zuen irakaskuntza-maila altua bere ikasleek asimilatzeko prestatuta zeudenaren oso gainetik zegoen, eta horrek 1888an dimititzera eraman zuen.
Harvardeko Unibertsitatearen Boylston Saria jaso zuen 1876an, "The Question of Rest for Women during Menstruation" (Hilekoan zehar emakumeen atsedenaren kontua) izeneko saiakera original bategatik.[3] Horrek hankaz gora jarri zuen menstruazioan sexu-jarduera eteten ez zuten emakumeek ugalketa-organoak kaltetzen zituztela zioen teoria errotua.[5] 1891n, Estatu Batuetako emakume medikuen historian lagundu zuen artikulu batekin, Amerikako Emakumeen Lanari eskainitako liburukian (Women 's Work in America). Mediku estatubatuarrek idatzitako artikuluen bibliografia eman zuen, bere lan propioetako berrogei baino gehiagoren erreferentziak barne.[8]
1873an, Abraham Jacobirekin ezkondu zen, eta askotan "Amerikako pediatriaren aita" gisa aipatzen dute. Hiru seme-alaba izan zituzten, baina alaba bakarra bizi izan zen helduarora arte, Marjorie Jacobi McAneny. Jacobik bere hezkuntza teorien arabera hezi zuen alaba.
100 artikulu mediko baino gehiago idatzi zituen. 1871n utzi zion kontakizunak idazteari. 1894an, "Common Sense Applied to Women 's Suffrage" (Sen ona emakumeen sufragioari aplikatuta) idatzi zuen, ondoren berriz inprimatua eta Estatu Batuetako emakumeen sufragio mugimendua bultzatzeko erabilia.[9]
Elizabeth Blackwell (1821-1910) bere aholkulariak medikuntza erreforma sozial eta moralerako bitarteko gisa ikusi zuen bitartean, Jacobi gazteagoa izanik gaixotasunen sendaketan zentratu zen. Desadostasun maila sakonago batean, Blackwellek emakumeek medikuntzan arrakasta izango zutela beren giza balio femeninoengatik sentitzen zuen, eta Jacobik, berriz, emakumeek gizonekiko berdintasunean parte hartu behar zutela espezialitate mediko guztietan uste zuen.[10]
Garuneko tumore bat diagnostikatu zitzaionean, bere sintomak dokumentatu zituen eta horri buruzko artikulu bat argitaratu zuen: "Descriptions of the Early Symptoms of the Meningeal Tumor Compressing the Cerebellum" (Zerebeloa konprimatzen duen meningeal tumore baten sintoma goiztiarren deskribapena).[3] New Yorken hil zen 1906ko ekainaren 10ean. Green-Wood Cemeteryn lurperatuta dago, Brooklyngo Green-Wood hilerrian, New Yorken.[4]
Lanak
aldatu- De la graisse neutre et de les acides gras (Paris thesis, 1871).[11]
- The Question of Rest for Women during Menstruation (1876).[12]
- Acute Fatty Degeneration of New Born (1878).
- The Value of Life (New York, 1879).
- Cold Pack and Anæmia (1880).
- The Prophylaxis of Insanity (1881).
- "Studies in Endometritis" American Journal of Obstetrics-en (1885).
- "Infantile Paralysis" eta "Pseudo-Muscular Hypertrophy" buruzko artikuluak Pepper's Archives of Medicine-en (1888).
- Hysteria, and other Essays (1888).
- Physiological Notes on Primary Education and the Study of Language (1889).
- "Common Sense" Emakumeen sufragioari aplikatua (1894) Hau Albanyko konbentzio konstituzional baten aurrean urte horretan bertan egin zuen helbide batean zabaldu egin zen. 1915ean berrinprimatu zen eta emakumeen sufragioaren azken bultzadari lagundu zion.
- Found and Lost (1894).[13]
- From Massachusetts to Turkey (1896).
Sariak eta aintzatespenak
aldatu- Harvardeko Unibertsitatearen Boylston Saria jaso zuen 1876an.[2]
- 1993an National Women's Hall of Fame-n sartu zuten.[14]
Erreferentziak
aldatu- ↑ Denise Grady. (2013). "Honoring Female Pioneers in Science". New York Times..
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2014-08-31). «Mary Corinna Putnam, médica» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ a b c d Swaby, Rachel. (2015). Headstrong: 52 Women Who Changed Science- and the World. Broadway Books, 3-6 or. ISBN 9780553446791...
- ↑ a b "Dr. Mary Putnam Jacobi". .
- ↑ a b c d (Ingelesez) «Women Working, 1800-1930» CURIOSity Digital Collections (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ (Ingelesez) Foster, Kathleen. (2018-05-10). «Happy Mother’s Day to Women Pioneers in Pharmacy» Digital Pharmacist (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ «"Jacobi, Mary Putnam, 1842-1906. Papers of Mary Putnam Jacobi, 1851-1974: A Finding Aid"» web.archive.org (oasis.lib.harvard.edu.) 2018-04-25 (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Meyer, Annie Nathan. «Woman's work in America» library.si.edu (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Bowman, John, ed.. (2011). "Mary Corinna Putnam Jacobi (1842-1906)". Cambridge Dictionary of American Biography ISBN 9780521402583...
- ↑ Morantz, Regina Markell. (1982). «Feminism, Professionalism, and Germs: The Thought of Mary Putnam Jacobi and Elizabeth Blackwell» American Quarterly 34 (5): 459–478. doi:. ISSN 0003-0678. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Txantiloi:French Putnam Jacobi, Mary. (1871). De la graisse neutre et des acides gras.. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ Jacobi, Mary Putnam. (1877). The question of rest for women during menstruation. New York : (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ (Ingelesez) Mary Putnam Jacobi. (1894). Found and Lost. G.P. Putnam's Sons (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
- ↑ (Ingelesez) Jacobi, Mary Putnam | Women of the Hall. (Noiz kontsultatua: 2024-04-09).
Bibliografia
aldatu- Bittel, Carla Jean. (2005). «Science, suffrage, and experimentation: Mary Putnam Jacobi and the controversy over vivisection in late nineteenth-century America» Bulletin of the history of medicine 79 (4): 664–94. doi:. PMID 16327083..
- Gartner, C B. (mayo de 1996). «Fussell's folly: academic standards and the case of Mary Putnam Jacobi» Academic Medicine 71 (5): 470–7. doi:. PMID 9125974..
- Harvey, J. (1994). «La Visite: Mary Putnam Jacobi and the Paris Medical Clinics» Clio medica (Amsterdam, Netherlands) 25: 350–71. PMID 7517812..
- Ross, M M. (1992). «Women's struggles to enter medicine: two nineteenth-century women physicians in America» The Pharos of Alpha Omega Alpha-Honor Medical Society. Alpha Omega Alpha 55 (1): 33–6. PMID 1565681..
- Farley, F. (1984). «Two generations of women physicians: the New York Infirmary, 1870–1899» Journal of the American Medical Women's Association (1972) 39 (6): 189–91. PMID 6392396..
- Davis, P J. (noviembre de 1965). «Mary Putnam Jacobi» New England Journal of Medicine 273 (19): 1037–1038. doi:. PMID 5320889..
- La graisse neutre et des acides gras. Thesis (Doctorate en Médecine)--Faculté de médecine de Paris, 1871.
- Appletons. Jacobi, Abraham (1892)
- Americana. Jacobi, Mary Putnam (1920)
- NIE. Jacobi, Mary Putnam (1905)
- Mary Bronson Hartt (1932). "Jacobi, Mary Corinna Putnam". Dictionary of American Biography. New York: Charles Scribner's Sons.
- Carol B. Gartner (1999). "Jacobi, Mary Corinna Putnam". American National Biography. New York: Oxford University Press.
Kanpo estekak
aldatu- Medikuntza eta emakumeak
- Mary Putnam Jacobi Papers. Artxibatua 2012ko maiatzaren 9an, Wayback Machinen. Radcliffe Institute, Harvard Unibertsitatea.
- Changing the Face of medicine: Celebrating America´s Women Phycisians - Dr. Mary Corinna Putnam Jacobi Estatu Batuetako Medikuntza Liburutegi Nazionalaren, Osasun Institutu Nazionalaren proiektu bat.
Datuak: Q1992420
Multimedia: Mary Corinna Putnam Jacobi / Q1992420
