Wikipedia

Fernanda de Utrera

sevillar flamenko-kantaria

Fernanda Jiménez Peña, ezaguna Fernanda de Utrera izenez (Utrera, Sevilla, 1923ko otsailaren 9a - ibidem, 2006ko abuztuaren 24a) andaluziar flamenko-kantaria izan zen.

Fernanda de Utrera

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakFernanda Jiménez Peña
JaiotzaUtrera, 1923ko otsailaren 9a
Herrialdea Espainia
Lehen hizkuntzagaztelania
HeriotzaUtrera, 2004ko abuztuaren 24a (81 urte)
Familia
AmaInés Peña Vargas
Anai-arrebak
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakabeslaria eta zinema aktorea
Izengoitia(k)Fernanda de Utrera
Genero artistikoaflamenkoa
Musika instrumentuaahotsa
IMDB: nm0212002 Musicbrainz: 49eb9894-af91-49a5-afff-257943507d9c Discogs: 430767 Edit the value on Wikidata

Biografia aldatu

Fernanda Jiménez Peña jaio zen. Gurasoak José (Aurorarena) eta Chacha Ines ziren. Pinini flamenko kantariaren biloba zen, zeinek nahiz eta kantari profesionala izan ez, ospea zuen Utreran.[1] Bere ahizpa Bernardak zioenez ahizpa biak jaiotzako kantariak ziren, haurtzarotik jaso zuten beren inguruaren eragin artistikoa, ijito jaio baitziren. Txikitatik, artista ijito flamenko asko joaten ziren Jiménez Peña familiaren etxera neskatoak entzutera.

Ibilbide artistikoa aldatu

Fernandaren karrera artistikoa estu lotuta dago bere ahizpa Bernardarekin, zeinarekin berrogeita hamar urtez kartelak eta grabazioak partekatu baitzituen. Bi ahizpek 1957an ekin zioten lanari Antonio Mairenaren eskutik, eta Madrilera eraman zituen Zambra, El Corral de la Morería, Torres Bermejas eta Las Brujas tablao delakoetan aritzeko.

Estiloa aldatu

Fernanda garai guztietako soleareetako flamenko-kantari onena izan dela uste dute askok,hori frogatzea zaila den arren, ez baita gordetzen iraganeko artisten soinu-erregistrorik. Aditu guztiak bat datoz XX. mende osoko flamenko-makila horretako kantaririk onena dela adieraztean, XIX. mendeko La Serneta (Mercedes Fernández Vargas 1840-1912), flamenko-kantariarekin soilik aldera baitaiteke, baina ez dago azken honen grabaziorik.[2][3] Ahots zakarrak, hautsiak eta haren modulazioak estilo propioa ematen zion, flamenkoaren panoraman bakarra.

Soleáez gain, flamenkoaren beste makila batzuetan ere maistratasuna aitortzen zaio, hala nola bulerian, cantiñan edo fandangoan.[4]

Fandangera bezala, ohikoa zen. Izan ere, berak esan bezala, bihotza jarri behar da: "Nik fandango grabao bat daukat, A mis niños no me los abandones... Izan ere, nire ahizpa bat hil zenetik, hori ezin dut nik kantatu, ahizparekin gogoratzen bainaiz, seme-alabak bakarrik utzi zituela. Jendeak eskatzen dit, eta kantua behartuta kantatu egiten dut; baina atzera egiten dit, gorputz-deskonposizio bat ... ezin dut, ezin dut".

Soleareak gogoangarriak izan zitezkeen kantatzeko egoera onean zegoenean, eta hori ez zen beti gertatzen, batez ere azken urteetan, Alzheimer gaixotasunarengatik. Baina garai onenetan, ahots ilun eta hautsia, ia beti eskasa, baina iratxoz eta misterioz betea, entzuleari emozioa eta hotzikara transmititzen zion tresna zen. Ricardo Molinak zioenez, Fernandaren soleareak "magia puru eta abismatikoa" ziren; Caballero Bonaldek "bere adierazpen zintzo, negargarri eta sakonaz" hitz egiten zuen; Jiménez Díazek zioenez, soleá-kantako hitz bakoitza "flamenko-iturburu bat" zen; Felix Grande "emakume-ahots bihozgabe eta lotsagabeaz" hitz egiten zuen.[5]

Soleari aurre egiten zion aldiro, bere kantuko iturburu ijitoa jaiotzen zen txoko ilunetan borroka dramatikoa askatzen zen. Izan ere, Fernandak, ahots opaku eta hautsiarekin, dena arriskatzen zuen bere kantuetan, herenak borrokatzen zituen bere ahalbideak agortu arte, berriro bilatzen zuen, zimeltzen zuen, iratxoen atzetik ibiltzen zen larriki, etsita. Hainbeste arriskatzen zuen, ezen flamenko-kantaria babesgabe geratzen baitzen koplaren aurrean, eta lortu nahi zen lorpenera iristen ez bazen, hautsi samar ikusten zen, borrokaldian garaitua; baina, lorpena iristen bazen, pribilegioa izaten zen —gero eta bitxiagoa baita zaleen artean—, beti harlandu bat den mirariaren pribilegioa. "Nik Fernanda nirekin eraman nuen -esan zuen Manuela Vargasek -, niri kantatuz soleá zer den transmititzen uzten zidan".[5]

Eritasuna eta omenaldiak aldatu

2003ko martxoaren 11n eta 15ean, Fernanda Alzheimer gaitzaren menpe zegoela, omenaldia egin zitzaion bere pertsonari eta bere ibilbideari Madrilen eta Sevillan, eta uneko flamenkoaren pertsonaia garrantzitsuenak bildu zituen.

2006ko abuztuaren 24an, Fernanda Utreran hil zen, bihotzekoak jota.[6]

Azkenik, Manolo Bohórquez kritikariak hari buruz hauxe idatzi zuen:

"Mendi arrosa txiki-txikiez osatutako pielago gisa jarri zitzaigun dermisa... Entzutea ez da plazera: flagelazioa da, sufritu egiten da, inpotentziaz inguratuta ikusten da eszenatokiaren gainean; mindu egiten gaitu aurpegi zahartuaren beltzak, min ematen digu gure haragietan, soinekoari itsasten dion torlojuak, Juaniquiren apaizari gutxieneko duintasun artistikoarekin koroatzen lagunduko dion aire-ahokada baten bila. Zaila egiten zaigu jakitea Fernandak oilo batek baino arnasa gutxiago duela. Gurtzen jarraitzen dugu, erabat sinetsita baikaude ijitoei geratzen zaizkien egia bakarretakoa dela. Fernanda de Utrera bezala kantatzea ezinezkoa da; haren ahots-oihartzuna, lurraren hondotik azaleratzen den naturaz gaindiko indar hori eta bere aurpegiaren emozioa, harekin joango dira eta ez dira sekula itzuliko".[5]

2005eko maiatzaren 7an, Utrerako Udalak Fernanda eta Bernardaren monumentua inauguratu zuen Ximénez de Sandoval plazan, bien izena daraman kalearen inguruan.[7][8] Monumentu horrek ahizpak abesten irudikatzen ditu flamenko soinekoak jantzita.

Filmografia aldatu

Aktore ez izan arren, Fernandak ekoizpen zinematografiko batzuetan parte hartu zuen:[9]

  • Duende y misterio del Flamenco, de Edgar Neville (1952)
  • La novicia rebelde, de Luis Lucía (1971)
  • Flamenco, de Carlos Saura (1995)

Sariak eta aintzatespenak aldatu

  • Kordobako Arte Flamenkoaren Lehiaketa Nazionala (1957) - Soleareak eta buleriak
  • Mairena del Alcor lehiaketako saria (1966)
  • Jerez de la Fronterako Cante Sari Nazionala (1967)
  • Utrerako XII. Ijito Potajearen eskaintza (1968)
  • El Compás del Cante 1989 saria, Cruz Campo Fundazioak emana.[10]
  • Utreraren alaba kuttuna (1994)
  • Andaluziako Zilarrezko Domina (1994)[11]
  • Laneko Merezimenduaren Zilarrezko Domina (2003)
  • Merituaren Urrezko Dominak Arte Ederretan (2005)
  • Utrera herrien Bernarda eta Fernandaren monumentua plazan (2005)
  • Sevillako alaba kuttuna (2006)

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ A palo seco - Bernarda de Utrera "La Nieta de Pinini".
  2. ↑ Apaloseco.com - Fernanda de Utrera.
  3. ↑ Horizonte Flamenco - Soleares (III)
  4. ↑ Andalucía Comunidad Cultural - Perfiles flamencos: Fernanda de Utrera.
  5. ↑ a b c País, Ediciones El. (25 de agosto de 2006). Fernanda de Utrera, cantaora de flamenco. ISSN 1134-6582..
  6. ↑ Diario El País - La cantaora Fernanda de Utrera fallece a los 83 años por un paro cardiaco.
  7. ↑ Flamenco News - Homenaje a las dos maestras del flamenco de Utrera.
  8. ↑ De Flamenco - Se inaugura el monumento a Fernanda y Bernarda en Utrera.
  9. ↑ Nuestrocine.com - Filmografía de Fernanda de Utrera.
  10. ↑ «Premios Fundación Cruzcampo | Fundación Cruzcampo» fundacioncruzcampo.com.
  11. ↑ Andalucía Comunidad Cultural - Fernanda y Bernarda de Utrera. Medalla de Plata de Andalucía.

Kanpo estekak aldatu

  • Fernanda de Utrera, 2009ko uztailaren 28an "Gure flamenkoa" Irrati Klasikoa, José María Veláz-Gaztelurekin: Granadako gitarristen artean dagoen granainari buruz, eta Fernanda de Utrerari buruz. 

Cante grande de mujer diskoa aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Fernanda_de_Utrera&oldid=9316806"(e)tik eskuratuta