Fania Lewando
Fania Lewando (yiddishez: פֿאַנני לעװאַנדאָ), jaiotzez Fiszelewicz, (Włocławek, 1888 – 1941) judu jatorriko poloniar-lituaniar sukaldari, nutrizionista eta sukaldaritzako liburuen egilea izan zen[1][2]. Dieto-Jarska Jadłodajnia jatetxe begetarianoa zuzendu zuen Vilniusen eta 1938an yiddishazko lehen errezeta-liburu begetarianoa idatzi zuen[3][4][5].
| Fania Lewando | |
|---|---|
.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Włocławek, 1888 |
| Herrialdea |  Polonia  Lituania |
| Heriotza | 1941 (52/53 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | cooking researcher (en)  |
Bizitza
aldatu
Haim Efraim Fiszelewicz arrain-saltzailearen eta Esther-Malakalah Stulzaften alaba, Fania Fiszelewicz Włocławeken jaio zen. Bere senide gehienek Ingalaterrara edo Estatu Batuetara emigratu zuten. Fania Lazar Lewando arrautza-saltzailearekin ezkondu zen. Errusiako Gerra Zibilean Vilniusera joan ziren bizitzera, eta Estatu Batuetara emigratzen saiatu ziren, baina bisa ukatu zieten[3].
Fania Lewando ezaguna egin zen Vilniusko Niemiecka kalean Dieto-Jarska Jadłodajnia jatetxe begetarianoa irekitzeagatik. Pertsona ospetsu ugari jatetxe hori bisitatu zuten, Marc Chagall margolariak eta Itzik Manger kantautoreak barne[1][3][6][7]. Sukaldaritza eskola bat ere ireki zuen jatetxetik gertu[1]. 1938an yiddishazko lehen errezeta-liburu begetarianoa argitaratu zuen: Ṿegeṭarish-dieṭisher kokhbukh: 400 shpayzn gemakht oysshlishlekh fun grinsn[3][8]. Dieta begetarianorako egokitutako errezeta judu ugari zituen, eta Ingalaterran eta Estatu Batuetan ere ezaguna egin zen. Egilea Heinz enpresari errezetak merkaturatzen saiatu zen[3].
Lewando senar-emazteak 1941ean hil ziren, Sobietar Batasuneko inbasio nazian[3]. 2017an Gunter Demnig alemaniar artistak Stolperstein bat ezarri zuen Vilniusen haien omenez[9].
Lanak
aldatu- װעגעטאריש דיעטישער קאכבוך: 400 שפייזן געמאכט אויסשליסלעך פון גרינסן (Ṿegeṭarish-dieṭisher kokhbukh: 400 shpayzn gemakht oysshlishlekh fun grinsn) (1938)
- Ingelesezko itzulpena: The Vilna Vegetarian Cookbook. Garden-Fresh Recipes Rediscovered and Adapted for Today's Kitchen (2015)
- Polonierazko itzulpena: Dietojarska kuchnia żydowska (2020)
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c (Ingelesez) Underwood, Nick. (2019). «Vegetarianism as Jewish Culture and Politics in Interwar Europe» in Labendz, Jacob Ari; Yanklowitz, Shmuly Jewish veganism and vegetarianism : studies and new directions. Albany: SUNY Press, 23-46 or. ISBN 9781438473628..
- ↑ (Ingelesez) Prever, Victoria. «Healthy eating from a different lifetime» The Jewish Chronicle 2016-03-10 (Noiz kontsultatua: 2024-07-11).
- ↑ a b c d e f (Ingelesez) Lewando, Fania; Jochnowitz, Eve; Sicher, Efraim. (2015). «Fania Lewando: A Lost Treasure from Jewish Vilna» The Vilna Vegetarian Cookbook. New York: Schocken Books, xxxiii–xxxvii or. ISBN 9780805243277..
- ↑ (Ingelesez) Aderet, Ofer. «Veggie Burgers in 1930s Vilna – a Jewish Chef Ahead of Her Time» Haaretz 2015-05-26 (Noiz kontsultatua: 2024-07-11).
- ↑ (Polonieraz)(Yiddishaz) «Fanni Levando: Vegetarish-dietisher kokhbukh : 400 shpayzn gemakht oysshlislekh fun grins» Biblioteka Narodowa (Noiz kontsultatua: 2024-07-11).
- ↑ (Ingelesez) Karpinowitz, Abraham; Mintz, Helen. (2016). Vilna my Vilna : stories. (1. argitaraldia) Syracuse, New York, xxiii or. ISBN 9780815653523..
- ↑ (Ingelesez) «Traces of Jewish Cuisine in Vilnius» Go Vilnius (Noiz kontsultatua: 2024-07-11).
- ↑ (Ingelesez) Di froyen : conference proceedings : women and Yiddish, tribute to the past, directions for the future. New York: National Council of Jewish Women, New York Section, Jewish Women's Resource Center, 55 or. ISBN 9781879742505..
- ↑ (Ingelesez) Beliauskas, Žilvinas. «Stolpersteine in Vilnius: a meeting with relatives of famous Lithuanian Jews» Vilnius Jewish Public Library jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2022-01-08) (Noiz kontsultatua: 2024-07-11).
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q55526740
Multimedia: Fania Lewando / Q55526740
