Euskaltzaleen Biltzarra

Euskaltzaleen Biltzarra euskara eta euskal kultura babestu eta bultzatzeko elkartea izan zen, 1901ean Martin Gilbeauk, bildu zituen 35 bat lagunen artean sortua. Barne ziren: Guilbeau, Zaldubi, Broussain, Aranzadi, Sabin Arana, Azkue, Kanpion, Urkixo eta Hiriart-Urruti... ^[1]

Batzuek, alabaina, frantses eta espainol politika gaiztoarengain emaiten zuten oroz lehen gure herriaren eta hizkuntzaren beherakada eta beraz abertzaletasunaren pizteari emaiten zioten lehentasuna. Hauek ziren adibidez, Sabin Arana Goiri bizkaitar gazteak sortu berri zuen Euzko Alderdi Jeltzalearen jarraitzaleak, Broussain, Constantin eta beste bizpahiru lagun gazteen salbuespenarekin, gutiz gehienak Hegoaldekoak. ^[1]

Beste batzuek, aldiz, Oihenart handiaren zuhur-hitz bat gogoratuz, errepikatzen zuten ”Burutik dela hasten arraina kirasten” eta alderdi politiko ezberdinetan ibilirik ere, Azkue, Kanpion eta Urkixo bezala Hegoaldean, Guilbeau, Hiriart-Urruti eta Zaldubi bezala Iparraldean, euskararen beraren lantzeari, ortografiaren finkatzeari, akademia baten eraikitzeari eta gero euskara eskoletan sartzeari emaiten zioten lehentasuna.^[1]

Euskal jaiak eta euskal literatur lehiaketak antolatu zituen eta eragin handia izan zuen mende-hasierako Euskal Pizkundeaten indartzean.^[2]

Manex Goihenetxeren azterketan (LES ORIGINES SOCIALES ET HISTORIQUES D'ESKUALZALEEN BILTZARRA. (1893 - 1913) ^[2], agertzen da politikoki asmo nostaljiko samarra zeukala,^[3] euskaldun fededunen arketipoa indartzen zuena hastapen hartan.

Mende bat geroago, 2003an, Piarres Xarritonek, Heletan, Etienne Salaberriren errana oroitaraziz: "Lehengoak ez ahantz ! Gerokoez oroit! eta beraz, Eskualzaleen Biltzarra izan dadiela , Eskual Herriaren adarra!" ...100 urtez hainbeste elkarte, erakunde eta talde sortu dira eta lanean ari, zein bere aldetik, hain aspaldian dirauen gure euskararen bataila irabazi beharrez... ba ote da oraino euskalzaleen biltzarraren beharrik?" Baietz erran zuen jendeak.^[1]