Wikipedia

Eguzkitako krema

(«Eguzki-krema» orritik birbideratua)

Eguzkitako krema aerosol, gel edo apar eran egon daitekeen lozioa da, eguzkiak igorritako erradiazio ultramorea xurgatzeko edo islatzeko balio duena. Eguzkiak eragin ditzakeen erreduretatik babesteko eta horrelakorik ez gertatzeko erabiltzen da. Eguzki-kremaren erabilera egokia egiten bada, azalean gertatzen diren zenbait joera atzeratu edo denboraldi baterako saihestu daitezke, hala nola, zimurren eta orbanen agerpena eta larruazalaren sendotasuna murriztea. Erabiltzen den moduaren arabera, eguzkitako kremak fisikoak edo krema kimikoak izan daitezke. Krema fisikoek eguzki-argia islatzen dute haien osaeran dituzten zink eta titanio oxidoen eraginez. Kimikoek, aldiz, izpi ultramoreak xurgatzeko funtzioa dute, eta, horretarako, iragazki organikoak dituzte haien konposizioan. Erakunde medikoek eguzki-krema erabiltzea aholkatzen dute. Izan ere, larruazalean zelula kartzinogenikoen[1] sorrera saihestu daiteke eguzkitako kremen bidez eta, kasu batzuetan, melanoma[2] pairatzeko arriskua ere murriztu daiteke. Nolanahi ere, kremek ez dute erradiazio ultramorea deusestatzen, erradiazio horren aurreko babesa eman baizik, eta egiaztatuta geratu da garrantzitsuak direla larruazaleko minbizia [3] ekiditeko.

Eguzkitako[Betiko hautsitako esteka] krema

Larruazaleko minbizia eta izpi ultramoreek eragin ditzaketen beste gaixotasun batzuk, adibidez, fitofotodermatitisa [4], eraginkortasun handiagoaz saihesteko, espektro zabaleko eguzkitako kremak (UVA/UVB) erabiltzea aholkatzen da.

Eguzkitako kremak eguzkiaren babes-faktorearen (SPF) arabera sailkatzen dira. Babes-faktoreak larruazalera heltzen diren eta erredurak eragin ditzaketen izpi ultramoreak neurtzen ditu. Adibidez, 15eko babes-faktorea duen eguzkitako krema erabiliz gero, erradiazioaren 1/15 soilik heltzen da larruazalera, beti ere erabiltzen den krema-geruzaren lodiera egokia denean.

Eguzkitako kremak, oro har, hiru urtez erabiltzeko diseinatu dira. Behin denbora hori igarota, zalantzagarria da haien eraginkortasuna; hori dela eta, batzuek iraupen data dute.[5]

Historia aldatu

Antzinako zibilizazioek zenbait landare-produktu erabiltzen zituzten beraien larruazala eguzkitik babesteko. Adibidez, Greziarrek oliba-olioa erabiltzen zuten helburu horrekin. Egiptoarrek ere landareetatik eratorritako jariakinak erabiltzen zituzten, arroz, jasmin eta lupino landareetakoak, hain zuzen. Egun, larruazalaren zainketarako, aipatutako jariakin horiek erabiltzen dira oraindik ere. [6]

Aipatutako baliabideez gain, milaka urtean zehar zink oxidozko pasta erabiltzen zen. [7] Filipina, Malasia eta Indonesia artean Sama-Bajau deritzon herri nomada dago, eta herri horretakoek algez, espeziaz eta arrozaz osaturiko pasta bat erabiltzen zuten antzina eguzkitik babesteko. Erabiltzaile gehienak emakumeak ziren, eta itsasoan zeudela aurpegia eta agerian zeuden azal zatiak babesteko erabiltzen zuten.  

Lehen eguzki-krema sintetikoak 1928. urtean erabili ziren [6], eta garrantzizko lehen produktua 1936. urtean merkaturatu zuen L’Oreal enpresak.

II. mundu-gerran AEBko militarrek erabili zuten, eguzki-krema modernoen artean lehena izan zena. Krema hori Benjamin Green hegazkinlariak eta farmazeutikoak ekoitzi zuen eta Pazifikoko Guduan erabili zuten eguzki-izpietatik babesteko. Produktuari Red Vet Pet izena jarri zioten , eta izpi ultramoreak blokeatzen zituen arren, haren eraginkortasuna nahiko mugatua zen. Hala ere, 50eko hamarkada hasieran, salmentak areagotu ziren AEBan Coppertone etxeak formula hobetu eta krema merkaturatu zuenean.

1946. urtean Franz Greiter Austriako kimikariak eraginkorra izan zitekeen lehen eguzki-krema aurkeztu zuen. Produktuaren izena Gletscher Crème (Glaziarrezko krema) zen, eta horri esker, Piz Buin izeneko konpainiaren oinarria finkatu zen. Egun, Piz Buin konpainia eguzkitik babesteko produktuen saltzailea izaten jarraitzen du. Greiterrek eguzki-erredura jaso zuen mendiaren izen bera du. [8][9]

1974. urtean Greiterrek Friedrich Ellinger eta Rudolf Schulzek egindako kalkuluak moldatu zituen, eta horren ondorioz, eguzkiaren babes-faktorea (SPF) aurkeztu zuen. Eguzkitako-faktorea eguzkitako kremen eraginkortasuna neurtzeko estandar mundiala bihurtu zen. [10][11]

1977. urtean urarekiko erresistentzia zuen eguzkitako lehen krema aurkeztu zen, eta gaur egun oraindik ere garapen-prozesuan daude urarekiko erresistentzia duten kremak. Lortu nahi dena da iraunkortasun handiagoa eta espektro handiagokoak izatea, baita erabilera erakargarriagoa izatea ere.

Osasunerako ondorioak aldatu

Nahiz eta osasun egokia edukitzeko beharrezkoak diren, beste edozein konposatuk bezala onurak eta arriskuak eduki ditzakete eguzkitako kremek.

Onurak aldatu

Eguzkitako kremek larruazaleko bi minbizi motari [12] aurre egiten laguntzen dute, melanomei [13][14][15] eta zelula ezkatatsuen kartzinomei [16]. 2013an egindako ikerketa batek ondorioztatu zuen egunero eguzkitako krema erabiltzeak zimurren garapena atzeratu edo aldi baterako prebenitu ditzakeela [17]. Ikerketa horretan, Australiako 900 pertsonek hartu zuten parte eta horietako batzuei lau urte eta erdiz egunero eguzkitako krema botatzea eskatu zitzaien. Ikusi zen pertsonek azal elastikoagoa eta leunagoa zutela. Izpi ultramoreen kaltea txikitzea bereziki garrantzitsua da haurrentzat eta azal argiko pertsonentzat, baita eguzkiarekiko sentikorrak direnentzat ere.

Arriskuak aldatu

2009an, Australiako Produktu Terapeutikoen Administrazioak eguzkitako kremei buruzko ikerketa bat egin zuen eta hauek izan ziren ateratako ondorioak: ‘’Eguzkitako kremek daramatzaten eta kontrako eraginak dituzten titanio dioxido (TiO2) eta zink oxido (ZnO) nanopartikulen potentzialak, batez ere, nanopartikulek larruazalaren zelula bideragarrietara iristeko duten gaitasunaren araberakoak dira.’’ [18]. Hau da, konposatu horien potentzialak, fase batetik alde egiteko joera moduan defini daitezkeenak, larruazalaren zeluletara heltzeko duten gaitasunaren araberakoak dira batez ere. Hainbat herrialdetako gobernu-erregulatzaileek eguzki-babesleen osagaien azterketa sakona egin ohi dute, eta segurtasun-arazo handiak dituzten osagaiak, PABAk esaterako, kontsumo-merkatutik kentzen dituzte [10].

D bitaminaren ekoizpena aldatu

Eguzkitako kremaren erabilera luzearen ondorioz sor daitekeen D bitaminaren gabeziari buruzko kezkak sortu dira. Eguzki-blokeatzailearen ohiko erabilerak ez du, normalean, D bitaminaren eskasia eragiten; hala ere, erabilera estentsiboak arazo hori ekar dezake [19]. Eguzkitako kremek uhin ultramoreak gure larruazalera heltzea eragozten dute, baina erabilera estentsiboak D bitaminaren eskasia eragin dezake. Hala ere, D bitaminaren kantitate egokiak sintetiza daitezke eguzki-babeslerik gabe 5-30 minutuko esposizioa eginez bi aldiz astean. Ezinezkoa da D bitaminaren gaindosia jasotzea izpi ultramoreen ondorioz, larruazalak oreka bat sortzen baitu sortzen den eta degradatzen den D bitaminaren artean. [20][13][21] Hipotesi hori 2019 urtean egiaztatu zen ikertzaileak konturatu zirenean babes-faktore handiagoa zuten eguzkitako kremek D bitaminaren sintesi handiagoa ahalbidetzen zutela. Gainera, pertsona batzuentzat arriskutsua izan daiteke krema erabiltzea, adibidez, alergikoak direnentzat.

Konposatu aktiboak aldatu

Krema hidratatzaileez eta bestelako osagai ez-aktiboez gain, eguzki-iragazkiek osagai aktibo kimiko edo mineral hauetakoren bat edukitzen dute:

  • Argi ultramorea (UM) xurgatzen duten konposatu kimiko organikoak.
  • UV argia islatzen, barreiatzen eta xurgatzen duten partikula inorganikoak, adibidez, titanio dioxidoa, zink oxidoa edo bien konbinazio bat.
  • Argi ultramore gehiena xurgatzen duten partikula organikoak. Konposatu kimiko organikoak dira, baina  kromoforo ugari dituzte. Argi zati bat partikula inorganiko gisa islatzen eta barreiatzen dute (adibidez, Tinosorb M).

Eguzkitako kremetan osagai aktibo nagusiak karbonilo taldea duten hidrokarburo aromatikoak  dira. Molekula horiek energia handiko izpi ultramoreak xurgatu eta energia baxuko izpi eran askatzen dituzte. Horrela, azala kaltetzeko arriskua saihesten da.

Beraz, argi ultramorearen eraginpean jartzen garenean, osagai gehienek, avobenzonaren salbuespen nabarmenarekin, ez dute aldaketa kimiko esanguratsurik jasaten, eta, horri esker, osagai horiek UV izpien xurgatze-ahalmenari eusten diote, giza osasunerako arrisku esanguratsurik eragin gabe.[22] Avobentzona duten eguzki-babesle batzuetan egonkortzaile kimiko bat sartzen da deskonposizioa murrizteko. Avobenzonaren egonkortasuna ere hobetu daiteke bemotrizinolarekin, okrokrilenoarekin eta beste fotoegonkortzaile batzuekin. Eguzki-kremen konposatu organiko gehienak poliki-poliki degradatzen dira, eta zenbait urteren buruan eraginkortasuna galtzen dute biltegiratuz gero. Produktuarentzat kalkulatutako iraungitze-datarekin bat dator eraginkortasun-galera.

Eguzki-babeserako agenteak ilea zaintzeko produktu batzuetan erabiltzen dira, hala nola, xanpuetan, ile-egonkortzaileetan eta orrazkera-agenteetan. Azken horiek, proteinen, degradazioaren eta kolore-galeraren aurka babesteko balio dute. Gaur egun, 4-bentzofenona eta etil hexil metoxikinamatoa dira ilean gehien erabiltzen diren bi eguzki-babesleak. Larruazalean erabiltzen diren eguzki-babesgarri arruntak oso gutxitan erabiltzen dira ile-produktuetarako, ehundura- eta pisu-efektuengatik.

Aplikazioak aldatu

 
Aplikazioaren[Betiko hautsitako esteka] eragina erakusten duten bi argazki. Eguzki-babesleak argi ikusgarrian eta UVA izpietan.

FDAren eguzki-babeseko probetan erabilitako dosia azalaren 2 mg/cm2-koa da. [51] 163 cm-ko batez besteko altuera eta 82 cm-ko zabalera duen 68 kg-ko pisua duen pertsona hartzen bada, suposatuz, iztaiaren eremua estaltzen duen bainujantzi bat daramala, gutxi gorabehera uniformeki aplikatu behar duen dosia 30 g-koa da (edo 30 mL-koa). Gorputzaren arabera, dosia handitu daiteke estali gabeko gorputzaren eremuan. Beraz, aurpegian eman beharreko kantitatea dosia totalaren ⅓ edo ¼ izango litzateke.

Gaur egun, egindako ikerketa batzuen arabera, SPFra heltzeko, hau da, eguzki-babes nominalaren faktorera heltzeko, eman beharreko dosiaren ½ edo ¼ soilik  botatzen dute erabiltzaileek. Horrek, SPFa erdira edo laurdenera murriztea eragiten du [23]. Geroago egindako ikerketa batek frogatu du SPFaren eta aplikatutako eguzki-babesle kantitatearen arteko erlazioa esponentzialki esanguratsua zela, eta emaitzak uste zena baino hurbilago daudela teorian estimatutako balioetatik.[24] Pilula itxurako substantziek eguzki-babesle gisa jardun dezaketela dioten baieztapenak ez dira egiazkoak, eta adibidez, AEBan ez daude baimenduta.

Ingurumenaren gaineko eragina aldatu

Eguzkitako krema batzuek hidrogeno peroxidoa sor dezakete uretan argi ultramorearen eraginez, eta horrek fitoplanktona kaltetzen du. [25]Komunikabideek eguzki-iragazkietan dagoen oxibentzona koralen dekolorazioarekin [26] lotzen dute, baina ingurumen-aditu batzuek baieztapen hori zalantzan jartzen dute. 2015ean argitaratutako ikerketek oxibentzona zelula-kultiboak erabiltzen dituzten esperimentuen efektuekin lotzen dute, baina azterketak ez du ingurumen-garrantzirik erakutsi.

Ikerketak aldatu

Kosmetika enpresak produktu berriak garatzen ari dira, hala nola nanopartikula bioitsaskorretan oinarritutako eguzki-babesleak. Babesle horiek, komertzialki erabiltzen diren UV iragazkiak kapsularatuz funtzionatzen dute. Estrategia honek izpi ultramoreek eragindako kalte primarioa inhibitzen du, baita bigarren mailako erradikal askeak ere. [27] Ester sinaptatuetan oinarritutako ultramore-iragazkiak ere aztertzen ari dira ikertzaileak.[28]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Ingelesez) «Skin Cancer | Skin Cancer Facts | Common Skin Cancer Types» www.cancer.org (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  2. ↑ Sunscreens and Photoprotection: Overview, Definitions, Active Sunscreen Ingredients. 2019-11-09 (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  3. ↑ Poon, Terence S. C.; Barnetson, Ross StC; Halliday, Gary M.. (2003-07). «Prevention of immunosuppression by sunscreens in humans is unrelated to protection from erythema and dependent on protection from ultraviolet a in the face of constant ultraviolet B protection» The Journal of Investigative Dermatology 121 (1): 184–190.  doi:10.1046/j.1523-1747.2003.12317.x. ISSN 0022-202X. PMID 12839580. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  4. ↑ Sarhane, Karim A. Ibrahim, Amir Fagan, Shawn P. Goverman, Jeremy. (2013-09-02). Phytophotodermatitis. Open Science Company, LLC PMC 861997617. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  5. ↑ Roberts, Lee K.; Learn, Douglas B.. (1997). «Sunscreen SPF Values and Immune Protection Levels Are Equivalent When Tests Are Conducted by Appropriate Methods and Procedures» Sunscreen Photobiology: Molecular, Cellular and Physiological Aspects (Springer Berlin Heidelberg): 127–155. ISBN 978-3-662-10137-7. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  6. ↑ a b Shaath, Nadim A., 1945-. (2005). Sunscreens : regulations and commercial development. Taylor & Francis ISBN 0-8493-9859-2. PMC 70221261. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  7. ↑ Wachter, R. F.; Briggs, G. P.; Pedersen, C. E.. (1975-11). «Precipitation of phase I antigen of Coxiella burnetii by sodium sulfite» Acta Virologica 19 (6): 500. ISSN 0001-723X. PMID 2000. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  8. ↑ Shaath, Nadim A., 1945-. (2005). Sunscreens : regulations and commercial development. Taylor & Francis ISBN 0-8493-9859-2. PMC 70221261. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  9. ↑ Eisiminger, Sterling. (1984). «Etymology Unknown: The Creme de la Creme de la Creme» American Speech 59 (1): 90.  doi:10.2307/455000. ISSN 0003-1283. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  10. ↑ a b «Quantum Leaps In Biochemistry» Quantum Leaps in Biochemistry (Elsevier): i. 1996 ISBN 978-0-7623-0077-8. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  11. ↑ (Ingelesez) Lim, Henry W.; Honigsmann, Herbert; Hawk, John L. M.. (2007-02-01). Photodermatology. CRC Press ISBN 978-1-4200-1996-4. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  12. ↑ Burnett, Mark E.; Wang, Steven Q.. (2011-03-10). «Current sunscreen controversies: a critical review» Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine 27 (2): 58–67.  doi:10.1111/j.1600-0781.2011.00557.x. ISSN 0905-4383. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  13. ↑ a b Rünger, Thomas M.. (2019). «Ultraviolet Radiation and Melanoma» Melanoma (Springer New York): 51–62. ISBN 978-1-4614-7148-6. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  14. ↑ Stewart, Bernard W. Wild, Cristopher P.. (2014). World cancer report 2014. International Agency for Research on Cancer ISBN 978-92-832-0429-9. PMC 894964719. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  15. ↑ Azoury, Saïd C.; Lange, Julie R.. (2014-10). «Epidemiology, Risk Factors, Prevention, and Early Detection of Melanoma» Surgical Clinics of North America 94 (5): 945–962.  doi:10.1016/j.suc.2014.07.013. ISSN 0039-6109. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  16. ↑ Kütting, Birgitta; Drexler, Hans. (2010-04-23). «UV-induced skin cancer at workplace and evidence-based prevention» International Archives of Occupational and Environmental Health 83 (8): 843–854.  doi:10.1007/s00420-010-0532-4. ISSN 0340-0131. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  17. ↑ «Sunscreen and Prevention of Skin Aging» Annals of Internal Medicine 158 (11): I. 2013-06-04  doi:10.7326/0003-4819-158-11-201306040-00001. ISSN 0003-4819. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  18. ↑ Smijs, Threes; Pavel. (2011-10). «Titanium dioxide and zinc oxide nanoparticles in sunscreens: focus on their safety and effectiveness» Nanotechnology, Science and Applications: 95.  doi:10.2147/nsa.s19419. ISSN 1177-8903. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  19. ↑ Norval, M.; Wulf, H.C.. (2009-10). «Does chronic sunscreen use reduce vitamin D production to insufficient levels?» British Journal of Dermatology 161 (4): 732–736.  doi:10.1111/j.1365-2133.2009.09332.x. ISSN 0007-0963. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  20. ↑ Holick, Michael F.. (2002-02). «Vitamin D: the underappreciated D-lightful hormone that is important for skeletal and cellular health» Current Opinion in Endocrinology & Diabetes 9 (1): 87–98.  doi:10.1097/00060793-200202000-00011. ISSN 1068-3097. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  21. ↑ Lerner, Vladimir. Miodownik, Chanoch.. (2012). Vitamin D deficiency. Nova Science Publishers ISBN 978-1-61470-964-0. PMC 926262399. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  22. ↑ Draelos, Zoe Diana. (2001-01). «A dermatologist's perspective on the final sunscreen monograph» Journal of the American Academy of Dermatology 44 (1): 109–110.  doi:10.1067/mjd.2001.110654. ISSN 0190-9622. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  23. ↑ Thiers, B.H.. (2008-01). «The relation between sun protection factor and amount of sunscreen applied in vivo» Yearbook of Dermatology and Dermatologic Surgery 2008: 200.  doi:10.1016/s0093-3619(08)70831-1. ISSN 0093-3619. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  24. ↑ Schalka, Sergio; dos Reis, Vitor Manoel Silva; Cucé, Luis Carlos. (2009-08). «The influence of the amount of sunscreen applied and its sun protection factor (SPF): evaluation of two sunscreens including the same ingredients at different concentrations» Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine 25 (4): 175–180.  doi:10.1111/j.1600-0781.2009.00408.x. ISSN 0905-4383. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  25. ↑ Sánchez-Quiles, David; Tovar-Sánchez, Antonio. (2014-08). «Sunscreens as a Source of Hydrogen Peroxide Production in Coastal Waters» Environmental Science & Technology 48 (16): 9037–9042.  doi:10.1021/es5020696. ISSN 0013-936X. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  26. ↑ «Sunscreen ban to protect coral reefs» New Scientist 240 (3203): 4. 2018-11  doi:10.1016/s0262-4079(18)32058-x. ISSN 0262-4079. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  27. ↑ Deng, Yang; Ediriwickrema, Asiri; Yang, Fan; Lewis, Julia; Girardi, Michael; Saltzman, W. Mark. (2015-09-28). «A sunblock based on bioadhesive nanoparticles» Nature Materials 14 (12): 1278–1285.  doi:10.1038/nmat4422. ISSN 1476-1122. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).
  28. ↑ Horbury, Michael D.; Holt, Emily L.; Mouterde, Louis M. M.; Balaguer, Patrick; Cebrián, Juan; Blasco, Laurent; Allais, Florent; Stavros, Vasilios G.. (2019-10-18). «Towards symmetry driven and nature inspired UV filter design» Nature Communications 10 (1)  doi:10.1038/s41467-019-12719-z. ISSN 2041-1723. (Noiz kontsultatua: 2019-12-12).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Eguzkitako_krema&oldid=8965694"(e)tik eskuratuta