Denbora sideral

Udaberriko ekinokzioak une eta toki jakin bakoitzean duen ordu-angelua

Denbora sideral, denbora sidereoa ere deitua, udaberriko ekinokzioko itxurazko eguneko higidurak neurtzen duen denbora da (1. irud.), izarren higidurara hurbiltzen dena baina berdina izan gabe. Udaberriko ekinokzioaren prezesioan, izarrekiko desberdina da.

1. IRUDIA. Perspektiba geozentrikoan Eguzkiak ekliptikan zehar egiten duen itxurazko urteko mugimendua erakusten du. Eguzkia ekuatore-planoaren hegoaldetik iparraldera pasatzen den puntua udaberriko ekinozioa edo Aries-en lehen puntua da .

Zehatzago esanda, denbora siderala udaberriko ekinokzioaren ordu-angelu bezala definitzen da. Udaberriko ekinokzioa tokiko meridianoan amaitzen denean, tokiko denbora siderala 00:00 da.

Denbora sideralaren eta eguzki orduaren arteko aldeak aldatu

 
2. IRUDIA. Lurra B-n dagoela, Eguzkia eta urrutiko izar bat, aldi berean, tokiko meridianoan amaitzen dira. Lurra C-ra iristen denean, izarra berriro gailurra da, eta ez Eguzkia. Izarrak Eguzkia aurreratzen du. Eguzkiaren atzerapena (DCA) Lurrak bere orbitan duen aurrerapenaren (BAC) berdina da.

Eguzki-denbora Eguzkiaren itxurazko eguneko higiduraren arabera neurtzen da, eta tokiko eguerdia Eguzkia bere zenitean dagoen denbora bezala definitzen da (iparraldeko itzalak, zehazki, ipar hemisferioan iparralderantz eta hego hemisferioan hegoalderantz seinalatzen du)[1]. Definizioz, Eguzkiak bere puntu gorenera itzultzeko behar duen denbora, batez beste, 24 ordukoa da.

Hala ere, izarrek itxurazko higidura apur bat desberdina dute. Egun batean zehar, Lurra pixka bat mugituko da Eguzkiaren inguruko bere orbitan; beraz, distantzia angeluar pixka bat gehiago biratu behar du Eguzkia bere puntu gorenera iritsi baino lehen. Izarrak hain urrun daude, ezen Lurrak bere orbitan zehar egiten duen mugimenduak itxurazko norabidearekiko diferentzia, apenas nabarmena, sortzen duela (ikus, nolanahi ere, paralajea); beraz, 24 ordu edo eguzki eguna baino gutxiagotan itzultzen dira puntu gorenera. Batez besteko egun sideral batek 23 h 56 min inguru irauten du (eguzki eguna baino ia 4 minutu laburragoa da). Lurraren biraketa-abiaduraren aldaketen ondorioz, erloju sideral ideal baten abiadura erloju zibilaren edozein multiplo soiletatik aldentzen da. Praktikan UTC−UT1 aldearekin kontabilizatzen da, irrati-teleskopioen bidez neurtzen dena, eta IERS eta Estatu Batuetako Itsas Behatokiaren bidez gordetzen, eta publikoaren eskura jartzen da.

2. IRUDIAN ikusten den bezala, ondoz ondoko gailurren arteko denbora ez da bera Eguzkiarentzat edo urrun dauden izarrentzat. Lurra B-tik C-ra mugitzen denean, izarra berriro gailurrera iristen da, baina Eguzkia ez, eta DCA angelua atzeratzen duela esaten da, eta horixe da falta zaiona bere gailurra errepikatzeko. BC arkuari dagokion denbora da denbora siderala.

Erreferentziak aldatu

  1. Gune beroan —Cancer eta Kaprikornio tropikoen artean— iparralde edo hegoalderantz zuzenduko da, edo ez da existituko, latitudearen eta urteko garaiaren arabera. Esaterako, Ekuatorean 0º-ko latitudean gnomonaren itzalak hegoaldea markatuko du uztailean, eta iparraldea urtarrilean (solstizioen garaia), martxoaren 20 eta 23an, berriz, irailaren 20an (ekinozioen garaiak) ez da itzalik izango. Hau da, Eguzkia, bere itxurazko urteko mugimenduan, gune bero horretan zenitera iristen delako, tropiko batetik bestera mugituz.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

  • Ikusi ere KStars webgunea (ingelesez)
  • Mahaigainerako Sidereal Clock-ari buruzko informazio gehiago hemen (ingelesez)
  • Itxurazko Tokiko Sideral Denboraren kalkulua (US Naval Observatory).  AEB) [1]
  • Neurketa-sistema honi eta Ordu-angeluari buruzko azalpenak dituen bideoa