Wikipedia

Ilaje

Ilajea animalia batzuei, bereziki ugaztunei, larruazala (maiz, horren zati handiena) estaltzen dien ile-estaldura da, azala eta gorputza hotzetik eta hezetasunetik babestu eta harrapakari eta harrapakinengandik ezkutatzea helburu duena. Gizakiak maiz baliatu zuen Historiaurrean animalien ilajea eta larruazala hotzetik babesteko. Gerora, animalien ilajea apaingarri gisa erabili izan da; egun, erabilera hori gogor salatzen dute animalien babeserako elkarteek eta talde ekologistek.

Artikulu hau animalien ilea buruzkoa da; gizakiena gaitzat duena beste hau da: «Adats»

Artikulu edo atal hau ez dator bat formatu hitzarmenekin.
Zure esku dago artikulu hau egokituz Wikipediari laguntzea.


Ugaztunen ilajeak erabilera asko ditu: babesa, helburu sentsorialak, iragazgaiztea eta kamuflajea. Erabilera nagusia termoerregulazioa da.[1]

Ilearen luzera ez dago termorregulazioarekin lotuta; izan ere, ugaztun tropikal batzuek, hala nola nagiek, Artikoko ugaztun batzuen ilaje luzera bera dute, baina isolamendu txikiagoa; eta, alderantziz, ile motza duten beste ugaztun tropikal batzuek Artikoko ugaztunen balio isolatzaile bera dute. Ilajearen dentsitateak animalia baten balio isolatzailea areagotu dezake, eta Artikoko ugaztunek bereziki ilaje trinkoa dute; adibidez, idi musketariak 30 cm neurtzen duten zain-ileak ditu, bai eta barruko azal trinko bat ere, ilaje hermetiko bat osatzen duena, eta, horri esker, bizirik iraun dezakete 40°C-ko tenperaturan.[2] Basamortuko ugaztun batzuek, gameluek adibidez, ilaje trinkoa dute eguzki-beroa larruazalera irits ez dadin, eta horrek fresko mantentzeko aukera ematen dio animaliari; gameluen ilajea 70°C-tara irits daiteke udan, baina larruazala 40ºC-tan mantentzen da.[2] Uretako ugaztunek, aldiz, airea harrapatzen dute ilajean, larruazala lehor mantenduz beroa kontserbatzeko.[2]

Ugaztunen ilajearen kolorazioa anitza da, eta urteetan zehar, eboluzioa dela eta, eraldatzen joan da. Eragile nagusienak kamuflajea, hautespen sexuala, komunikazioa eta prozesu fisiologikoak dira, hala nola tenperaturaren erregulazioa. Kamuflajea ugaztun askorentzat garrantzi handi du, banakoa harraparietatik zein harrapakinetatik ezkutatzen laguntzen duelako.[3] Aposematismoa, harrapari posibleez ohartarazten duena, defendatzeko gai diren ugaztun askoren ilaje zuri-beltzaren azalpenik gertagarriena da, hala nola azeri kirastuna eta mieleko azkonar ahaltsu eta oldarkorra.[4] Ugaztun artiko eta subartikoetan, hala nola azeri artikoan (Alopex lagopus), lepoko lemmingean (Dicrostonyx groenlandicus), armiñoan (Mustela ermine) eta erbi amerikarrean (Lepus americanus), udan marroiaren eta neguan zuriaren arteko urtaro-kolorearen aldaketa kamuflajari zor zaio hein handi batean.[5] Emeen eta arren ilajearen kolorean dauden aldeek nutrizioa eta maila hormonalak adieraz ditzakete, eta horiek garrantzitsuak dira bikoteak aukeratzeko.[6] Zuhaitz-ugaztun batzuek, bereziki primateek eta martsupialek, larruazal morearen, berdearen edo urdinaren tonuak dituzte beren gorputzen zatietan, eta horrek abantaila argia adierazten du beren habitatean, batez ere zuhaitzen bilakaera konbergentearen ondorioz.[7]Nagien kolore berdea, ordea, algekin duten erlazio sinbiotikoaren emaitza da.[8] Ilajearen kolorea batzuetan sexualki dimorfikoa da, primate-espezie askotan bezala.[9] Ilajearen koloreak eragina izan dezake beroari eusteko ahalmenean, islatzen den argi-kantitatearen arabera. Kolore ilunagoko ilajea duten ugaztunek eguzki-erradiaziotik bero gehiago xurgatu eta beroago iraun dezakete; ugaztun txikiago batzuek, kanpai-joleek adibidez, ilaje ilunagoa dute neguan. Artikoko ugaztunen ilaje zuriak eta pigmenturik gabeak, hala nola hartz polarrak, eguzki-erradiazio handiagoa isla dezake zuzenean larruazalean.[1] [2]

Ilaje komertzialki baliotsua duen animalia bat larru-eramaile gisa ezagutzen da ilearen industrian.[10] Larruak janzkera edo dekorazio gisa erabiltzea eztabaidagarria da; animalien ongizatearen defendatzaileak animalia basatiak harrapatzearen eta hiltzearen aurka daude, eta animaliak larru-haztegietan sartu eta hiltzearen aurka. Horren ondorioz, aplikazio horietako askotan larru sintetikoek ordezkatu dituzte.

Konposizioa aldatu

Ilajeak hiru geruza izan ditzake, bakoitza ile mota desberdin batekin.

Barruko ilea aldatu

Barruko ilea (barruko ilea, lumatxa edo azpilea ere esaten zaio) barruko geruza da, ile uhinduz edo kizkurrez osatua, segmentu zuzenik eta punta zorrotzik gabe. Barruko ileak ere lauak dira, eta motzenak eta ugarienak izaten dira ilajean. Termoerregulazioa lumatxaren funtzio nagusia da, aire lehorreko geruza bat isolatzen baitu larruazalaren ondoan.

Bizar ilea edo ile zurruna aldatu

Bizar ileak edo ile zurrunak ile babesleen antzera hazten hasten dira, baina luzera osoaren erdia baino gutxiagora, mehe eta uhinduak hazten dira, ile soltea bezala. Bizar ilearen hurbileko zatiak termorregulazioan laguntzen du, eta zati distalak, berriz, ura isuri dezake (ile babesleak bezala). Bizar ileen oinarrizko zati finak ez du uzten babes-ile zurrunek egin dezaketen piloerekzioa gertatzea.

Ile babeslea aldatu

Ile babeslea ilajearen goiko edo kanpoko geruza da. Babes-ileak luzeagoak dira, normalean lodiagoak, eta zurtoinak ia zuzenak dituzte, ile leunagoko geruzatik irteten direnak. Ile babeslearen mutur distala ugaztunen ilaje gehienen ageriko geruza da. Geruza horrek pigmentazioa eta distira markatuak ditu, eta kamuflatzeko edo erakusteko egokitzen diren ilaje-markak dira. Ile babesleak ura uxatzen du eta eguzki-argia blokeatzen du, barneko geruza eta azala habitat heze edo urtarretan eta eguzkiaren erradiazio ultramoretik babestuz. Babes-ileek larruazaleko ebakien edo urraduren larritasuna ere murriztu dezakete. Ugaztun askok, hala nola txakurrak eta etxeko katuak, erreflexu pilomotor bat dute, eta horrek guardiaren ileak altxatzen ditu, astintzen denean mehatxu-erakustaldi baten parte gisa.

Melanismoa, leuzismoa eta albinismoa aldatu

Ugaztunen taldean, kolorazioaren fenotipoak askotan polimorfikoak dira (aldaerak) eta baldintza ekologiko aldakorretarako egokitzapenak adieraz ditzakete.[3] Bere kolorea melaninak baldintzatzen du, larruazalean, ilean eta begietan kokatutako pigmentuak. Kolorazioaren aniztasuna bi melanina moten ondorio da: feomelanina, gorriaren eta horiaren arteko kolorea sortzen duena, eta eumelanina, beltzaren eta marroiaren arteko kolorazioa eragiten duena. [11] [12][13] Melaninaren gehiegikeriak edo urritasunak kolore atipikoak sor ditzake, hala nola melanismoa, albinismoa eta leuzismoa. Espezie horiek ez dute jarraitutasun handirik, baina ornodunen espezie askotan ikusten dira.[12] [14]

Melanismoa pigmentazio iluna da, ilajean melanina gehiegi dagoela adierazten duena, eta hainbat ugaztun-taldetan ikusi da.[15] [16] Felinoetan nahiko arrunta da; izan ere, dauden 37 espezieetatik 13k dute melanismorako polimorfismoa, eta "pantera beltzak" izenez ezagutzen dira. [17] [18]

Bestalde, ilaje zuriaren kolorazioa bi eratara dei daiteke: albinismoa eta leuzismoa, eta askotan nahasiak dira.[19]Lehenengoa sortzetiko nahasmendua da, eta larruazalean eta begietan pigmenturik ez izatea du ezaugarri (arrosak edo urdin argia). Bigarrena, berriz, gene atzerakor batek eragindako berezitasun genetiko bat da, ilajeari kolore zuria ematen diona, baina azalaren eta begien kolorea normal mantentzen da.[20] Bi kasuetan, kolore zuria melanina-gabeziaren ondorio da.

Albinismoa etxeko katuetan agertzen da (Felis catus), eta tirosinasaren kodifikazioaren arduradun den TYR genearen 2. exoiaren 975 posizioko gozamenarekin lotuta dago.[20] [21]Katu siamdarraren fenotipoa albinismoaren forma bat da, pigmentua gorputzaren gorputz-adarretan bakarrik sortzen duena, aurpegian, hanketan eta isatsean "maskara" ilun bat sortuz. Albinismo mota hau apuntatu edo himalaia bezala ezagutzen da.[22]

Leuzismoa alelo errezesibo bikoitz baten emaitza da, lehoi zuriaren kasuan bezala, fenotipo arraro bat edo Afrikako lehoiaren kolorearen aldaera bat bezala hartzen dena (Panthera leo), baina begi horiak, urdinak edo berdeak izan ditzake.[23] Tigre zuriak, bere aldetik, marroi ilun koloreko marrak ditu, baina bere ilajea zuria da, eta, beraz, Bengalako tigrearen aldaera arrarotzat hartzen da (Panthera tigris tigris), baina begietan eta marren ilajean eumelanina egotea leuzismoa duen felino baten ezaugarria da. [24] [19]

Mutazio horiek kaltegarriak dira; izan ere, ilaje zuria eta begi urdinak dituzten felinoek barne-belarriaren endekapen handiagoa izaten dute, eta horrek gorreria felinoa eragiten du.[25] [26]  Halaber, zelula ezkatadunen kartzinoma garatzeko joera handiagoa dute (azaleko minbizia), batez ere aurikular pabiloian eta sudurrean agertzen dena. Katu siamdarretan estrabismoa (burua altxatzean begi-globoaren ezohiko egoera) eta nistagmoa (begien mugimendu jarraitua eta lineala) gertatzen dira. Gainera, erretinako proiekzioek anomaliak erakusten dituzte. [27] [28]

Ilaje gutxiko ugaztunak aldatu

Ilea da ugaztunen ezaugarri bereizgarrietako bat; hala ere, espezie edo arraza batzuek ilaje kantitate nahiko txikiak dituzte. Hauek askotan "biluzik" edo "ilerik gabe" deitzen dira.

Hautespen naturala aldatu

Ugaztun batzuek ilearen kantitatea murriztu dute. Uretako edo erdi uretako ugaztun batzuk, zetazeoak, pinipedoak eta hipopotamoak esaterako, ilerik gabe eboluzionatu dute, ustez uraren bidezko erresistentzia murrizteko. Arratoi sator biluziak ilerik gabe eboluzionatu du, agian bere lurpeko bizimodurako egokitzapen gisa. Dauden lurreko ugaztunik handienetako bi, elefantea eta errinozerontea, ile kantitate oso txikia dute. Ilerik gabeko saguzarra Gehienetan ez du ilerik, baina ile motz eta tenteak ditu lepoaren inguruan, oinetako aurreko behatzetan eta eztarriko zakuaren inguruan, ile finekin batera buruko mintzean eta isatsean. Ilerik gabeko animalia gehienak ezin dira eguzkitan egon denbora luzez edo denbora luzeegian hotzean egon.[29]

Gizakiak dira ilea nabarmen galdu duen primate espezie bakarra. KRTHAP1 pseudogenean (keratina ekoizten laguntzen duena)[30] funtzionaltasuna galtzeak eragin dezake gizakien burusoiltzea. HR genearen mutazioek ilea erabat galtzea eragin dezakete, baina hori ez da ohikoa gizakietan.

Animalia batzuen ilajea nahiko ezberdina da, adibidez, ardi-ilea.  Artilea bezala ezagutzen da, ilajearen ordez.[31]

Hautaketa artifiziala aldatu

Batzuetan, ilerik gabeko etxe-animalia aurkitzen denean, normalean mutazio genetiko natural baten ondorioz sortua da. Gizakiek nahita gurutza ditzakete ilerik gabeko banako horiek, eta, hainbat belaunaldiren ondoren, ilerik gabeko arrazak era artifizialean sor ditzakete. Ilerik gabeko katu arraza bat baino gehiago dago, beharbada ezagunena Sphynx katua da. Era berean, badira ilerik gabeko txakur arraza batzuk. Animalia mota hauen beste adibide batzuk ilerik gabeko indietako untxia, sagu biluzia eta ilerik gabeko arratoia dira.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b Dawson, Terence J.; Webster, Koa N.; Maloney, Shane K.. (2014-02). «The fur of mammals in exposed environments; do crypsis and thermal needs necessarily conflict? The polar bear and marsupial koala compared» Journal of Comparative Physiology. B, Biochemical, Systemic, and Environmental Physiology 184 (2): 273–284.  doi:10.1007/s00360-013-0794-8. ISSN 1432-136X. PMID 24366474. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  2. ↑ a b c d (Ingelesez) Feldhamer, George A. Feldhamer. (2007). Mammalogy : adaptation, diversity, ecology. Johns Hopkins University Press, 162-188 or. ISBN 978-0-8018-8695-9..
  3. ↑ a b (Ingelesez) Caro, Tim. (2005). «The Adaptive Significance of Coloration in Mammals» BioScience 55 (2): 125.  doi:10.1641/0006-3568(2005)055[0125:TASOCI]2.0.CO;2. ISSN 0006-3568. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  4. ↑ Caro, Tim. (2009-02-27). «Contrasting coloration in terrestrial mammals» Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 364 (1516): 537–548.  doi:10.1098/rstb.2008.0221. ISSN 1471-2970. PMID 18990666. PMC 2674080. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  5. ↑ Mills, L. Scott; Zimova, Marketa; Oyler, Jared; Running, Steven; Abatzoglou, John T.; Lukacs, Paul M.. (2013-04-30). «Camouflage mismatch in seasonal coat color due to decreased snow duration» Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 110 (18): 7360–7365.  doi:10.1073/pnas.1222724110. ISSN 1091-6490. PMID 23589881. PMC 3645584. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  6. ↑ (Ingelesez) Bradley, Brenda J.; Gerald, Melissa S.; Widdig, Anja; Mundy, Nicholas I.. (2013-09). «Coat Color Variation and Pigmentation Gene Expression in Rhesus Macaques (Macaca mulatta)» Journal of Mammalian Evolution 20 (3): 263–270.  doi:10.1007/s10914-012-9212-3. ISSN 1064-7554. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  7. ↑ Prum, Richard O.; Torres, Rodolfo H.. (2004-05). «Structural colouration of mammalian skin: convergent evolution of coherently scattering dermal collagen arrays» The Journal of Experimental Biology 207 (Pt 12): 2157–2172.  doi:10.1242/jeb.00989. ISSN 0022-0949. PMID 15143148. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  8. ↑ Suutari, Milla; Majaneva, Markus; Fewer, David P.; Voirin, Bryson; Aiello, Annette; Friedl, Thomas; Chiarello, Adriano G.; Blomster, Jaanika. (2010-03-30). «Molecular evidence for a diverse green algal community growing in the hair of sloths and a specific association with Trichophilus welckeri (Chlorophyta, Ulvophyceae)» BMC evolutionary biology 10: 86.  doi:10.1186/1471-2148-10-86. ISSN 1471-2148. PMID 20353556. PMC 2858742. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  9. ↑ Plavcan, J. M.. (2001). «Sexual dimorphism in primate evolution» American Journal of Physical Anthropology Suppl 33: 25–53.  doi:10.1002/ajpa.10011.abs. ISSN 1096-8644. PMID 11786990. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  10. ↑ (Ingelesez) Peterson, Judy Monroe. (2011). Varmint Hunting. The Rosen Publishing Group ISBN 9781448823666..
  11. ↑ Hofreiter, Michael; Schöneberg, Torsten. (2010-08). «The genetic and evolutionary basis of colour variation in vertebrates» Cellular and molecular life sciences: CMLS 67 (15): 2591–2603.  doi:10.1007/s00018-010-0333-7. ISSN 1420-9071. PMID 20229234. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  12. ↑ a b Leucismo en Eptesicus furinalis (d’Orbigny y Gervais, 1847) (Chiroptera:Vespertilionidae) en la provincia de Corrientes, Argentina. , 985-988 or..
  13. ↑ Peterschmitt, M.; Grain, F.; Arnaud, B.; Deléage, G.; Lambert, V.. (2009-08). «Mutation in the melanocortin 1 receptor is associated with amber colour in the Norwegian Forest Cat» Animal Genetics 40 (4): 547–552.  doi:10.1111/j.1365-2052.2009.01864.x. ISSN 1365-2052. PMID 19422360. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  14. ↑ Bried, Helder. (2005). First two cases of melanism in Cory’s Shearwater Calonectris diomedea. Marine Ornithology. , 19-22 or..
  15. ↑ Majerus, Michael E. N.; Mundy, Nicholas I.. (2003-11). «Mammalian melanism: natural selection in black and white» Trends in genetics: TIG 19 (11): 585–588.  doi:10.1016/j.tig.2003.09.003. ISSN 0168-9525. PMID 14585605. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  16. ↑ Schneider, Alexsandra; David, Victor A.; Johnson, Warren E.; O'Brien, Stephen J.; Barsh, Gregory S.; Menotti-Raymond, Marilyn; Eizirik, Eduardo. (2012). «How the leopard hides its spots: ASIP mutations and melanism in wild cats» PloS One 7 (12): e50386.  doi:10.1371/journal.pone.0050386. ISSN 1932-6203. PMID 23251368. PMC 3520955. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  17. ↑ Rubio Gutiérrez, Itzel Citlalli; Guevara Chumacero, Luis Manuel. (2017-08-31). «Variación en la coloración y los patrones del pelaje en los felinos» Investigación y Ciencia de la Universidad Autónoma de Aguascalientes (71): 94–101.  doi:10.33064/iycuaa201771611. ISSN 2521-9758. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  18. ↑ Gershony, L. C.; Penedo, M. C. T.; Davis, B. W.; Murphy, W. J.; Helps, C. R.; Lyons, L. A.. (2014-12). «Who's behind that mask and cape? The Asian leopard cat's Agouti (ASIP) allele likely affects coat colour phenotype in the Bengal cat breed» Animal Genetics 45 (6): 893–897.  doi:10.1111/age.12206. ISSN 1365-2052. PMID 25143047. PMC 4211939. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  19. ↑ a b Xu, Xiao; Dong, Gui-Xin; Hu, Xue-Song; Miao, Lin; Zhang, Xue-Li; Zhang, De-Lu; Yang, Han-Dong; Zhang, Tian-You et al.. (2013-06-03). «The genetic basis of white tigers» Current biology: CB 23 (11): 1031–1035.  doi:10.1016/j.cub.2013.04.054. ISSN 1879-0445. PMID 23707431. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  20. ↑ a b Imes, D. L.; Geary, L. A.; Grahn, R. A.; Lyons, L. A.. (2006-04). «Albinism in the domestic cat (Felis catus) is associated with a tyrosinase (TYR) mutation» Animal Genetics 37 (2): 175–178.  doi:10.1111/j.1365-2052.2005.01409.x. ISSN 0268-9146. PMID 16573534. PMC 1464423. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  21. ↑ Schmidt-Küntzel, A.; Eizirik, E.; O'Brien, S. J.; Menotti-Raymond, M.. (2005). «Tyrosinase and tyrosinase related protein 1 alleles specify domestic cat coat color phenotypes of the albino and brown loci» The Journal of Heredity 96 (4): 289–301.  doi:10.1093/jhered/esi066. ISSN 0022-1503. PMID 15858157. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  22. ↑ Lyons, L. A.; Imes, D. L.; Rah, H. C.; Grahn, R. A.. (2005-04). «Tyrosinase mutations associated with Siamese and Burmese patterns in the domestic cat (Felis catus)» Animal Genetics 36 (2): 119–126.  doi:10.1111/j.1365-2052.2005.01253.x. ISSN 0268-9146. PMID 15771720. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  23. ↑ (Ingelesez) Turner, Jason A.; Dunston-Clarke, Emma J.; Fabris-Rotelli, Inger; de Iongh, Hans. (2022-01). «Home Range and Movement Patterns of Reintroduced White Lions (Panthera leo melanochaita) in the Kruger to Canyons Biosphere Reserve, South Africa» Animals 12 (15): 2003.  doi:10.3390/ani12152003. ISSN 2076-2615. PMID 35953993. PMC PMC9367277. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  24. ↑ Larkin, E. (2012). Larkin, E. (2012). Investigation of genes associated with the white coat color in tigers (Undergraduate Research Thesis). College Station, TX: Texas A & M University.. College Station, TX: Texas A & M University.
  25. ↑ Ryugo, David K.; Menotti-Raymond, Marilyn. (2012-11). «Feline deafness» The Veterinary Clinics of North America. Small Animal Practice 42 (6): 1179–1207.  doi:10.1016/j.cvsm.2012.08.008. ISSN 1878-1306. PMID 23122176. PMC 3490225. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  26. ↑ Strain, George M.. (2007-05). «Deafness in blue-eyed white cats: the uphill road to solving polygenic disorders» Veterinary Journal (London, England: 1997) 173 (3): 471–472.  doi:10.1016/j.tvjl.2006.01.015. ISSN 1090-0233. PMID 17317244. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  27. ↑ Berman, N.; Cynader, M.. (1972-07). «Comparison of receptive-field organization of the superior colliculus in Siamese and normal cats» The Journal of Physiology 224 (2): 363–389.  doi:10.1113/jphysiol.1972.sp009900. ISSN 0022-3751. PMID 5071401. PMC 1331495. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  28. ↑ Webb, Aubrey A.; Cullen, Cheryl L.. (2010-06). «Coat color and coat color pattern-related neurologic and neuro-ophthalmic diseases» The Canadian Veterinary Journal = La Revue Veterinaire Canadienne 51 (6): 653–657. ISSN 0008-5286. PMID 20808581. PMC 2871368. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  29. ↑ (Ingelesez) Thomson, Paul. (2002). Cheiromeles torquatus. Animal Diversity Web.
  30. ↑ Winter, H.; Langbein, L.; Krawczak, M.; Cooper, D. N.; Jave-Suarez, L. F.; Rogers, M. A.; Praetzel, S.; Heidt, P. J. et al.. (2001-01). «Human type I hair keratin pseudogene phihHaA has functional orthologs in the chimpanzee and gorilla: evidence for recent inactivation of the human gene after the Pan-Homo divergence» Human Genetics 108 (1): 37–42.  doi:10.1007/s004390000439. ISSN 0340-6717. PMID 11214905. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).
  31. ↑ (Ingelesez) Abbasi, Amir Ali. (2011-07-06). «Molecular evolution of HR, a gene that regulates the postnatal cycle of the hair follicle» Scientific Reports 1 (1): 32.  doi:10.1038/srep00032. ISSN 2045-2322. PMID 22355551. PMC PMC3216519. (Noiz kontsultatua: 2023-05-12).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ilaje&oldid=9356470"(e)tik eskuratuta