Leonardo da Vinci: berrikuspenen arteko aldeak

'''Leonardo da Vinci'''<ref>{{EuskaltzArauErref|arau-zk=185|arau-izenb=Errenazimentuko pertsona-izenak}}</ref> ('''Leonardo di ser Piero da Vinci''') ([[Vinci]], [[Toscana|Toskana]], [[1452|1452ko]] [[Apirilaren 15|apirilaren 15a]] – [[1519|1519ko]] [[Maiatzaren 2|maiatzaren 2a]]) Italiako [[Pizkundea|Pizkunde]] garaiko [[Polimatia|polímata]] florentziarra izan zen.  Aldi berean, [[Margolaritza|margolari]], [[Anatomia|anatomista]], [[Arkitekto|arkitekto]], [[Paleontologia|paleontologo]],<ref>{{erreferentzia|izena=Stephen Jay.|abizena=Gould|urtea=1998|izenburua=Leonardo's Mountain of Clams and the Diet of Worms.|argitaletxea=N.Y.: Harmony Books.|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-84-7423-991-1|hizkuntza=En}}</ref> [[artista]], [[Botanika|botanikari]], [[zientzialari]], [[idazle]], [[eskultore]], [[filosofo]], [[ingeniari]], [[asmatzaile]], [[Musika|musikari]], [[poeta]] eta [[hirigile]]a izan zen. [[Francesco Melzi]]ren<nowiki/>Melziren<ref>{{erreferentzia|izena=Silvana|abizena=Levi Orban|urtea=1980|izenburua=El fin del mundo|argitaletxea=Verona, Italia: Edizioni Futuro.|orrialdea=|orrialdeak=pp. 70-72.|ISBN=84-226-1462-6.|hizkuntza=ErEs}}</ref> alboan hil zen, eta hari eman zizkion bere proiektuak, diseinuak eta pinturak. Haurtzaroa bere jaioterrian igaro ondoren, [[Andrea del Verrocchio|Andrea de Verrocchio]] florentziar margolariarekin ikasi zuen. Bere lehen lan garrantzitsuak [[Milan]]en<nowiki/> sortu zituen, Ludovico Sforza dukearen zerbitzura. Ondoren, [[Erroma]]n,<nowiki/> [[Bolonia]]n<nowiki/> eta [[Venezia]]n<nowiki/> lan egin zuen, eta azken urteak [[Frantzia]]n<nowiki/> igaro zituen, [[Frantzisko I.a Frantziakoa|Frantzisko I]].a erregearen gonbidapenean.<ref>{{erreferentzia|izena=Mariangela|abizena=Mazzocchi Doglio|urtea=1983|izenburua=Leonardo e gli spettacoli del suo tempo|argitaletxea=Electa|orrialdea=|orrialdeak=pp. 14-20|ISBN=88-435-0956-X.|hizkuntza=It}}</ref>

Leonardo di ser Piero da Vinci [[1452]]ko [[apirilaren 15]]ean jaio zen, Anciano herrian, Vinci hiritik gertu, [[Florentzia]]tik mendebaldera. Leonardo, italiar nobleen familia aberats baten ondorengoa,sasiko semea zen: bere aita, Piero Fruosino di Antonio mezularia (notarioa, [[Florentziako Errepublika]]ko<nowiki/> kantzilerra eta enbaxadorea) nekazari familia bateko emakume Caterina umila haurdun utzi zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1967|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=Leonardo da Vinci: Renaissance Man|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=En}}</ref> Neska, [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbil]]eko<nowiki/> esklabo bat izan zitekeela susmatzen da.<ref>{{erreferentzia|izena=Marta|abizena=Falconi|urtea=December 2006|izenburua=Experts Reconstruct Leonardo Fingerprint|argitaletxea=Associated Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Martin Kemp, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitat]]eko<nowiki/> Arte Historiako irakasle emeritua, [[Toscana|Toskana]]ko<nowiki/> artxiboetan ikertu ondoren, jaiotako data baieztatuko zuten dokumentuak aurkitu zituen, eta Vincitik kilometro batera zegoen bere aitaren landetxean izan zela. Bere ama hamabost urteko Caterina di Meo Lippi tokiko nekazaria zela baieztatu zuen. Piero dagoeneko senargaia zen, eta haurra aitonari entregatu zion, Antonio da Vinciri. Ziurrenik, honek amari dote bat eman zion ezkondu zedin. 1457ko zerga aitorpenetan, Antoniok adierazi zuen biloba berarekin bizi zela, eta Caterina baserritar batekin ezkonduta agertzen dela, Antonio di Piero Buti.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2017ko uztailak 21|izenburua=El nacimiento documentado de Leonardo y la sífilis de 'Mona Lisa'»|argitaletxea=El Mundo|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=ErEs}}</ref>

Leonardo da Vincik jaio zen herrixkan bertan eman zituen aurreneko urteak, inguruko larreetan bizi ziren [[sugandila]], [[kilker]], [[ipurtargi]] eta bestelako animaliekin jolastuz, haurtzarotik aberatsa zuen irudimena are gehiago landuz. Ez da garai hartako Leonardoren deskribapenik gure garaietaraino iritsi, baina haren lana aztertu zuten aurreneko autoreen ustez, horien artean [[Giorgio Vasari]] XVI. mendeko artista eta biografoak, gazte galai gisara aurkezten dute, ingurukoen begirunea bereganatzen zuen hizlari atsegin bezala.<ref>{{erreferentzia|izena=Walter|abizena=Isaacson|urtea=2017|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=New York: Simon & Schuster|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-1-5011-3915-4|hizkuntza=En}}</ref> Legenda asko sortu dira haren figuraren inguruan, eta horietako bat izan liteke [[Clark Kenneth]]ekKennethek bere ''Leonardo da Vinci'' lanean kontatzen duen bezala, Leonardo gazteak merkatuan txoriak erosten zituela gero, aurrez kendu zitzaien askatasunera itzultzeko.

Aitaldeko amonak, Lucia di Ser Piero di Zoso, [[zeramika]]ria<nowiki/> zen eta ziurrenik Leonardo artelanetan sartu zuen pertsona izan zen. Pasadizo ezagun batek dioenez, zerutik etorri zen miru batek bere sehaska gainetik hegan egin zuen, buztanarekin aurpegia ukituz.<ref>{{erreferentzia|izena=Liana|abizena=Bortolon|urtea=1967|izenburua=The Life and Times of Leonardo|argitaletxea=Paul Hamlyn, London|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 060003142X / 13: 9780600031420|hizkuntza=En}}</ref> [[Giorgio Vasari]], XVI. mendeko margolari errenazentisten biografoak, ''[[Le Vite]]''-n (1568) istorio bat kontatzen du, non bertako nekazari batek Ser Pierori eskatu zion bere seme talentudunak irudi bat margotzeko plaka batan. Orduan, Leonardok suak botatzen zuen herensugearen irudikapena margotu zuen. Hain ondo zegoelako, Ser Pierok arte florentziarreko merkatari bati saldu zion, eta honek berriz Milango dukeari. Salmentari ateratako irabaziekin, Ser Pierok gezi batez zeharkatutako bihotz batez apaindutako plaka bat erosi zuen, eta nekazariari eman zion.<ref>{{erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Vasari|urtea=2015|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books Ltd, United Kingdom 4|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0141397764 / 13: 9780141397764|hizkuntza=En}}</ref>

Leonardo gaztea naturaren maitale zen, jakin-min handiz behatzen zuena. [[Karikatura]]k<nowiki/> marrazten zituen, eta [[ispilu idazkera]] landu zuen dialekto [[toskaniera]]ztoskanieraz. Vasarik anekdota bat kontatzen du artistaren ibilbidean egindako lehen urratsen inguruan: «egun batean, Ser Pierok bere marrazki batzuk hartu eta [[Andrea del Verrocchio]] lagunari erakutsi zizkion, eta behin eta berriz galdetu zion ea Leonardok marrazteari dedikatu al ote zen, eta gai horretan ezer lor zezakeen. Andrea oso harrituta geratu zen Leonardoren aparteko dohainak zituela ikusita eta Pierori gomendatu zion lanbide hori aukeratzen uzteko. Horrela, Ser Piero-k erabaki zuen Leonardo Verrocchioren lantegira joango zela. Leonardok berehala onartu zuen, eta lanbideko horretako eginbeharrak betetzeaz gain, marrazteko artearekin zerikusia zuen guztia egin zuen ». Hala, 1469az geroztik, Leonardo aprendiz aritu zen arte tailer ospetsuenetako baten Andrea del Verrocchiorekin. Berari zor dio diziplina anitzetako prestakuntzaren zati bat. Eta [[Sandro Botticelli]], [[Il Perugino|Perugino]] eta [[Domenico Ghirlandaio]] bezalako beste artista batzuetara ere hurbildu.

Verrocchio ospe handiko artista zen, eta oso eklektikoa. Formakuntzaz urregilea eta [[Errementari|errementaria]] zen, baina ere berean [[Margolaritza|margolaria]], [[Eskultore|eskultorea]] eta [[urtzaile]]a<nowiki/>urtzailea ere bazen. Batez ere [[Lorenzo Medici|Lorenzo de Médici]] ahaltsuarentzat lan egin zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=J. R.|abizena=Hale|urtea=1971|izenburua=Renaissance Europe, 1480-1520|argitaletxea=Fontana|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Leonardok Antonio Pollaiuolorekin ere lan egin zuen, lantegia Verrocchio-netik oso gertu zuen eta.

Ez da ezagutzen Leonardok Verrocchiorekin lan egin zuen garaiko artelanik. Vasariren arabera, soilik ''[[Kristoren Bataioa]]'' (1472-1475) margoan hartu zuen parte. Bestalde, kondairaren arabera, Verrocchiok lana amaitzea alde batera utzi zuen Leonardo gaztearen kalitateaz gaindituta sentitu zenean. Aingeru txiki baten utzi zuen bere maisu-eskua. Halaber, aprendiza modeloa ere izan behar zelaren tradizioari jarraituz, Leonardo da Verrocchioren ''[[David_(Verrocchio)|David]]'' brontzezko estatua. Era berean, Verrocchioren Tobias eta aingerua lanean ageri den [[Rafael (goiangerua)|Rafael goiangerua]] Leonardoren erretratua dela suposatzen da.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1967|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref>

1472an, hogei urte zituela, [[Guilda_de_San_Lucas|San Lukasen kofradiako]] liburu gorrian bere izena ageri zen. Garai horretakoa da ezagutzen den bere lehenetako lan bat: Arno ibarreko paisaia edo Santa Maria della neve paisaia (1473), lumaz eta tintaz egindako marrazkia da.<ref>{{erreferentzia|izena=A. E.|abizena=Popham|urtea=1947|izenburua=Les dessins de Léonard de Vinci|argitaletxea=Éditions de la Connaissance, Bruxelles|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Fr}}</ref> Horrela hasi zuen margolari gisa bere ibilbidea, dagoeneko [[Deikundea]] (1472–1475), bezalako margolan aipagarriekin. Eta [[Esfumatura|sfumatoaren]] teknika hobetu zuen, inoiz lortutako hobetze punturaino.

1476an Verrocchioren laguntzaile gisa agertzen zen aipatua beti, eta aitak bere lantegia izaten lagundu zionean ere, irakaslearekin kolaboratzen jarraitu zuen berarentzako afektu handia zuelako. Garai hartan, enkargu pertsonalak jaso zituen eta bere lehenen koadroa margotu zuen, [[Madonna del garofano|krabelinaren Ama Birjina]] (1476). Urte bereko espediente judizial baten datuetan ageri denez, bera eta beste hiru gizonei [[sodomia]] kasu bat egotzi zieten. Garai hartan legez kanpoko praktika zen Florentzian, baina guztiak absolbituak izan ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=A Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítulo 2: «Dans la Florence des Médicis»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=En}}</ref> Dokumentu horrek, salaketa anonimo batean oinarrituta, ez zuen Leonardo homosexuala zela kategorikoki adierazten.

Florentzian Leonardoren lanak ez ziren oharkabean pasatu. Lorenzo de Medicik jakin zuen Leonardok zilarrezko lira bat sortu zuela zaldiaren buruaren itxurarekin. Lanaren kalitatearekin harrituta, Leonardo berarekin bidali zuen Milanera mezulari florentziar gisa, eta halaber Milango mezenas eta dukea zen [[Ludovico Sforza]]rekin<nowiki/> lan egitera. Lorenzoren helburua Milango jaunekin harreman onak mantentzea zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Paolo|abizena=Rossi|urtea=2001|izenburua=The Birth of Modern Science|argitaletxea=Blackwell Publishing|orrialdea=p. 33|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Fr}}</ref> Halaber, eskutitz bat idatzi zion dukeari, [[Codex Atlanticus]]an<nowiki/>Atlanticusan dagoena, eta bertan Leonardoren ingeniaritza alorreko jakituria aparta deskribatzen zuen, eta bidenabar, margolaria ere bazela jakinarazten zion.<ref>{{erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Arasse|urtea=2002|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Dumont Buchverlag Gmbh|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 3832171509 / 13: 9783832171506|hizkuntza=It}}</ref> Hori horrela, ondorengo Leonardoren lanbide nagusia ingeniaritza izan zen. Sforza ingeniarien zerrendan agertzen zen, eta 1493an [[Pavia]]ra<nowiki/> bidali zutenean, «''ingéniarius ducalis''» izenburupean ageri zen. Sforzak hainbat zeregin egiteko agindu zion, eta margolari handientzat bakarrik gordetako aitorpena zen «''Apelles florentino''»  titulua ere eman zion.<ref>{{erreferentzia|izena=Leonardo|abizena=Davinci|urtea=2011|izenburua=The Notebooks of Leonardo Da Vinci|argitaletxea=Lulu|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-1-105-31016-4|hizkuntza=En}}</ref> Modu horretan, «jaiak eta ikuskizunak apaingarri aberatsekin» antolatzen eta publikoa txundituta uzten zituzten [[tramoia]]k<nowiki/> asmatzen aritu zen, hala nola, [[Ludovico Sforza]]ren<nowiki/> eta Beatriz de Esteren ezkontzan eta baita [[Ana Sforza]]ren<nowiki/>Sforzaren eta [[Alfontso I.a Estekoa]]reneanEstekoarenean. Milango gorteko hainbat erretratu ere margotu zituen. Milango elite ilustratuekin izandako harremanak, zuen heziketaren hutsuneak antzemateko balio izan zion.<ref>{{erreferentzia|izena=Bertrand|abizena=Gille|urtea=1964|izenburua=Les ingénieurs de la Renaissance|argitaletxea=Hermann|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ASIN: B00A3BT0OI|hizkuntza=Fr}}</ref>

1490. urtean arkitektoen eta ingeniarien kongresu moduko batean parte hartu zuen, Milango katedralaren kupularen akaberaren zenbait alderdi eztabaidatzeko. Bertan, Francesco di Giorgio Martini ospe handiko ingeniaria ezagutu zuen, eta honek [[Parma]]ra<nowiki/> joatea gomendatu zion [[Giovanni Antonio Amadeo]] eta Luca Fancelli  kontsultatzera, eraikuntzaren zenbait alderdi argitzeko. Garai horretan, Leonardok proiektu tekniko eta militarrei buruz egin zuen lan.

Erlojuak hobetu zituen, ehungailua, garabiak eta beste tresna asko. Hirigintza ere aztertu zuen, eta [[hiri ideal]]etarakoidealetarako planoak proposatu zituen. Antolamendu hidraulikoaz interesatu zen, eta 1498ko dokumentu batek ibaien eta ubideen ingeniari lanez arduratzen zela dio. 1495ean, hileta batekin lotutako gastuen zerrenda zehatz batek bere ama Caterinaren heriotza iradokitzen du.

1490 inguruan bere izena zeraman akademia bat sortu zuen. Bertan, urte batzuetanz bere ezagutzak irakatsi zituen, eta ikerketa guztiak tratatu txikietan idatzi zituen. [[Jesusen Azken Afaria|Azken Afaria]] (1494–1498) freskoa margotu zuen [[Santa Maria delle Grazie]] dominikar komenturako. 1496an [[Luca Pacioli]] Milanera iritsi zen, eta Leonardoren adiskide handia egin zen. Bere La Divina proportione lanean grabatutako taulak Leonardok egin zizkion. Geroago, 1498an, [[Castello Sforzesco|Sforzesco gazteluaren]] sabaia eraiki zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1966|izenburua=Leonardo de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítulo 3: «À Milan au temps des Sforza»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=Fr}}</ref>

Luis XII.ak Azken Afaria Frantziara eramateko harresia mozteko aukera planteatu zuen, [[Napoleon Bonaparte]]k<nowiki/> ere mende batzuk geroago pentsatu zuen bezala. Sforzatarrak erori zirenean, Leonardo Ligny kondearen zerbitzura geratu ze<ref>{{erreferentzia|izena=Ludwig|abizena=Goldscheider|urtea=1953|izenburua=Michelangelo|argitaletxea=Phaidon|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>n, eta  Luxenburgoko Luisek Toskanako defentsa militarraren egoerari buruzko txostena prestatzeko eskatu zion.<ref>{{erreferentzia|izena=Bertrand|abizena=Gille|urtea=1964|izenburua=Les ingénieurs de la Renaissance|argitaletxea=Hermann|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ASIN: B00A3BT0OI|hizkuntza=Fr}}</ref> Ludovico Sforzaren ustekabeko itzulerak planak aldatu zituen, eta Milanera alde egin zuen [[Salai]] laguntzailearekin eta [[Luca Pacioli]] matematikariarekin.

1499ko martxoan, Leonardok [[arkitekto]] eta [[ingeniari]] militar gisa lan egin zuen veneziarrek hirian babesak eraiki nahi zituztelako.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1967|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=0: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref> Hiria [[turkiar]]ren<nowiki/> balizko itsas eraso batetik defendatzeko sistemak garatu zituen, eta proposamenen artean, [[Urpekariak|urpeko]] eskafandra bat asmatu zuen. Turkiarrek erasorik egin ez zutenez, asmakizuna erabili gabe geratu zen. Apirilaren amaieran Florentziara itzuli zen eta han, [[Friuli-Venezia-Julia|Friuli]]ko<nowiki/> uren jarioei buruzko azterketa egin eta gero, [[esklusa]] sistema bat proposatu zuen, [[Isonzo]] ibaiaren ibilbidea jaso ahal izateko. Ondoren [[Mantua]]n<nowiki/> egon zen [[Luca Pacioli]] fraide matematikoarekin, eta [[Isabel de Este]]ren<nowiki/>Esteren erretratua egin zuen. 1501ko apirilaren 4ko gutun baten, Pierre de Nuvolak Mantuako dukesari erantzuten dio Leonardoren “ikasketa matematikoek pinturarengandik urrundu dute".<ref>{{erreferentzia|izena=John|abizena=Wells|urtea=2008|izenburua=Longman Dictionary|argitaletxea=Pearson Longman|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-1-4058-8118-0|hizkuntza=En}}</ref> Hala ere, Santissima Annunziata komentutik oniritzia jaso zuen ''[[Ama Birjina, Jesus Haurra, Santa Ana eta San Juan Bataiatzailea]]''rekin izango zenaren prestaketa-zirriborro bat egiteko. Margolanak ikaragarrizko mirespena eragin zuen, "gizon eta emakumeak, gazte eta nagusiak” joaten ziren ikustera “Jaialdi handi batean parte hartzen zeudela bezala”. Egonaldi labur bat egin zuen Erroman, Tivoliko [[Hadrianoren villa]]n, eta Frantziako Luis XII.aren estatu idazkaria zen Florimond Robertetek eskatuta, [[Husuen Ama Birjina]] margolanean aritu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 4: «L'art et la guerre»|ISBN=» 10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=Fr}}</ref>

1503an Florentzian arkitekto eta ingeniari hidraulikoko funtzioak bete zituen. San Lukasen gremioan sartu zen berriro, eta bi urte eman zituen (1503–1505) ''[[Anghiariko gudua_(Leonardo)|Anghiariko bataila]]'' prestatzen eta margotzen. Hamazazpi bider zazpi  metro zituen margolanak, eta bitartean, pareko horman [[Michelangelo]]k<nowiki/> ''[[Cascinako gudua|Cascinako bataila]]'' margotzen zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Ludwig|abizena=Goldscheider|urtea=1967|izenburua=Michelangelo: paintings, sculptures, architecture|argitaletxea=Phaidon Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-7148-1314-1|hizkuntza=En}}</ref> Bi lanak galdu egin dira. Michelangeloren lana 1542ko [[Bastiano_da_Sangallo|Aristotole da Sangalloren]] kopia baten bidez ezagutzen da, eta Leonardoren margolana, prestaketa zirriborroetatik eta atal nagusiaren zenbait aleetatik.<ref>{{erreferentzia|izena=David Alan|abizena=Brown|urtea=1998|izenburua=Leonardo Da Vinci: Origins of a Genius|argitaletxea=Yale University Press|orrialdea=p. 7|orrialdeak=|ISBN=ISBN 0-300-07246-5|hizkuntza=En}}</ref> Horien artean, aipagarriena zalantzarik gabe [[Peter Paul Rubens|Rubens]]ena da.<nowiki/> Badirudi obraren aldaketaren arrazoiak pintura azkarrago lehortzeko edo erabilitako materialaren kalitatea; gero estali zuen, ziurrenik Giorgio Vasari-k egindako fresko batek. Badirudi obra galtzeko arrazoiak pintura azkarrago lehortzeko erabili zen sua izan zela, edo bestela materialaren kalitatea.

1504an Milanera itzuli zen lanera, garai hartan [[Massimiliano Sforza|Maximiliano Sforza]]ren<nowiki/> kontrolpean zegoen Suitzako [[mertzenario]]en<nowiki/> laguntzari esker. Ikasle asko eta pinturan interesa zutenak Leonardorekin bildu ziren edo lan egin zuten Milanen, tartean [[Bernardino Luini]], [[Giovanni_Antonio_Boltraffio|Giovanni Antonio Boltraffio]] eta [[Marco d'Oggiono]]. Bere aita uztailean hil zen, eta Leonardo oinordetzatik bereizia izan zen seme ez-legitimoa zelako. Hala ere, gero osabak bere oinordeko unibertsala izendatuko zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 4: «L'art et la guerre»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=Fr}}</ref> Urte berean, Leonardok azterketa anatomiko asko egin zituen, eta bere ohar ugariak sailkatzen saiatu zen. Halaber, [[Gioconda|Giocondan]] (1503–1506, eta geroago 1510–1515) lan egiten hasi zen garaia da. [[Lisa Gherardini]]ren<nowiki/>Gherardiniren erretratua dela uste da, ezkondutako izenarekin, Monna Lisa del Giocondo. Hala ere, margolan honen interpretazio ugari daude oraindik eztabaidagai direnak.

1505ean hegaztien hegaldia aztertzen aritu zen, eta oinarri horrekin [[:es:Códice_sobre_el_vuelo_de_los_pájaros|hegaztien hegaldiei buruzko Codexa]] idatzi zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Carlo|abizena=Pedretti|urtea=1962|izenburua=A Chronology of Leonardo Da Vinci's Architectural Studies after 1500|argitaletxea=Geneva: E. Droz|orrialdea=p. 37|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Harrez gero, behaketak, bizipenak eta berreraikuntzak bata bestearen atzetik intentsitate handiz gertatu ziren. Urtebete geroago, Florentziako gobernuak [[Charles_II_de_Amboise_de_Chaumont|Charles d'Amboise]] Milango gobernadore frantsesarekin elkartzeko baimena eman zion,eta berarekin atxiki zuen Florentziak protestatu arren. Horrela, Leonardo frantziarren eta [[Toscana|toscane]]n<nowiki/> arteko auzien erdian geratu zen, eta auzitegiak presionatu egin zuen Arroketako Ama Birjina amai zezan bere ikasle [[Ambrogio de Predis]]ekinPredisekin,<nowiki/> ''Anghiariren batailan'' lanean ari zen bitartean.

1507an Leonardo bere osaba Francescoren oinordeko bakarra izan zen, baina anaiek testamentua aldatzeko prozedura hasi zuten. Leonardo-k Charles d'Amboise-ri eta Florimond Robertet-i bere izenean esku hartzeko eskatu zien. Eta Luis XII Milanera itzuli zenean, Leonardo berriro ere Lonbardiako hiriburuan ospatzen ziren festen antolatzaile izan zen. 1508an Giovanni Francesco Rústica eskultorearekin bizi zen, Piero di Braccio Martelliren etxean, Florentzian,<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=Leonardo de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 5: «Milan, Rome, Amboise»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=Fr}}</ref> baina gero Milanera joan zen bizitzera,Porta Orientalera, Santa Babila parrokian.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1967|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Luis XII.a laster itzuli zen Italiara, eta 1509ko maiatzean Milanera ailegatu zen. Bere armada Veneziaren aurka gidatu zuen, eta Leonardok erregeari jarraitu zion ingeniari militar bezala, Agnadelko bataila ikusiz.1511an Charles d'Amboise gobernadorea hil zen, eta 1512an, [[:es:Batalla_de_Rávena|Ravenako bataila]]ren<nowiki/>batailaren ondoren, Frantziak Italiako lurraldea utzi zuen. Milanen egon zen bigarren egonaldi honi esker, Leonardok zientzia hutsei buruzko ikerketetan sakondu zuen. 1509an, Giorgio Vallaren ''De expendentis te fugiendis rebus'' lanaren agerpenak eragin handia izan zuen berarengan.

1513ko irailean, Leonardo Erromara joan zen, eta han Medicitarren familia aberats eta ospetsukoa zen [[Leon X.a|Leon X]] Aita Santuarentzat egin zuen lan. Garai hartan, [[Vatikano Hiria|Vatikano]]an<nowiki/> [[Rafael]]ek<nowiki/> eta [[Michelangelo]]k<nowiki/> lan asko izan zuten. [[Giuliano da Sangallo|Sangallo]]ren<nowiki/> arrakasta ikusita, Leonardok ez zuen eskaera apalik baino jaso, eta badirudi ez zuela parte hartu erromatarren gotorleku ugarien eraikuntzan, ezta ere. hiriburua edertzen. Bere pinturak ere ez zuen arrakastarik lortu, eta beste espezialitate batean errefuxiatu zen, agian bere gustukoena, [[hidraulika]]n.<nowiki/> [[:es:Juliano_II_de_Médicis|Médicistarren Juliano II]]. dukearenak ziren [[:es:Lagunas_Pontinas|Pontinas aintzira]]k<nowiki/> lehortzeko proiektu bat egin zuen. 1514an berriz, ''Uholdeen'' seriea egin zuen; eta Michelangelok [[:es:Bóveda_de_la_Capilla_Sixtina|Kapera Sixtinako bobeda]]n<nowiki/>bobedan margotu zuen lan bikainaren nolabaiteko erantzun partziala izan zen.

1516an Frantziara joan zen bere laguntzailearekin, [[:es:Francesco_Melzi|Francesco Melzi]] margolaria. Salaik Milaneraino lagundu zien.<ref>{{erreferentzia|izena=Silvana|abizena=Levi Orban|urtea=1980|izenburua=«Un dorado, último exilio»|argitaletxea=Vinicio de lorentiis, ed. Verona, Italia: Edizioni Futuro|orrialdea=p. 69|orrialdeak=|ISBN=84-226-1462-6|hizkuntza=}}</ref> Frantzisko I.a erregea zen zaindari eta babesle berria, eta [[:es:Castillo_de_Clos-Lucé|Clos-Lucé gaztelua]]n<nowiki/>gazteluan instalatu zituen, [[:es:Castillo_de_Amboise|Amboiseko gaztelu]]tik<nowiki/>gaztelutik gertu, eta haurtzaroan bere bizilekua izan zena. Erregearen "Lehen margolaria, lehen ingeniaria eta lehen arkitektoa" izan zen, eta 10.000 eskutuko pentsioa jaso zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1986|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref> Frantziako gortean margolariarekin interes handiagoa zuten ingeniariarekin baino, Italian gertatzen zenaren kontrakoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Bertrand|abizena=Gille|urtea=1964|izenburua=Les ingénieurs de la Renaissance|argitaletxea=Hermann|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ASIN: B00A3BT0OI|hizkuntza=Fr}}</ref> Frantzisko I.ak Clos-Lucé gaztelua Leonardori utzi izana, «nahi zuena egiteko» mezu bezala uler daiteke.

Azken urteak [[osasun]] arazo gero eta sarriagoek markatu zituzten: zahartzaroan sufritu zuen [[paralisi]] mota bat izan zen larriena, pintatzetik aldendu baitzuen. 1519ko apirilean, hainbat hilabetez gaixorik eman ondoren, bere testamentua idatzi zuen Amboiseko [[notario]] baten aurrean. Apaiz bat konfesatzeko eta [[Azken Igurtzia|azken igurtzia jasotzeko]].<nowiki/> 1519ko maiatzaren 2an hil zen [[:es:Castillo_de_Clos-Lucé|Cloux]]en,<nowiki/><ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa,|urtea=1967|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref> 67 urte zituela, Vasariren idatziek diotenez, bere fede gabeziaz damututa. Tradizioak Frantzisko I.aren besoetan hil zela dio, baina, ziurrenik Giorgio Vasari-k idatzitako epigrafe baten interpretazio okerra izango du oinarrian. Inoiz monumentu batean idatzita ikusi ez den epigrafe honek, “sinu regio” hitzak ditu, eta esanahi literalean horrek esan dezake «errege baten bularrean», baina era berean, zentzu metaforikoan, «erregearen estimuan», Leonardoren heriotza erregearen gaztelu baten suertatzearekin izan dezake lotura.<ref>{{erreferentzia|izena=Silvana|abizena=Levi Orban,|urtea=1980|izenburua=El fin del mundo|argitaletxea=Verona, Italia: Edizioni Futuro|orrialdea=|orrialdeak=pp. 70-72.|ISBN=84-226-1462-6|hizkuntza=}}</ref> Garai hartan, gortea Saint-Germain-en-Laye gazteluan zegoen, non, martxoan [[:es:Claudia_de_Francia_(1499-1524)|Frantziako Claudia erregina]]k<nowiki/>erreginak Henry semea izan zuen; eta Frantzisko I.aren egunerokoak ez du erregearen bidaiarik adierazten uztaila arte. Bestalde, [[:es:Francesco_Melzi|Francesco Melzi]] Leonardoren dizipuluak, bere liburuak eta pintzelak heredatu zituena eta bere testamentuaren gordetzailea izan, gutun bat idatzi zion Leonardoren anaiari, heriotzaren berri emanaz. Bertan, ez du inolako aipamenik egiten erregearen presentziaz.

Bere azken borondatearen arabera, hirurogei eskalek jarraitu zuten hilkutxaren segizioa, eta Saint-Hubert ermitan lurperatu zuten, Amboise gazteluaren barrutian. Leonardo ez zen inoiz ezkondu, eta ez zuen seme-alabarik. Hamar urtetik aurrera bere ikasle gogokoena izan zen Francesco Melziri utzi zizkion lan guztiak argitaratzeko. Batez ere, bere eskuizkribuak, koadernoak, dokumentuak eta tresnak eman zizkion. Frantzian egin zuen egonaldi osoan lagundu ondoren, Leonardorekin egon zen hil arte, eta herentzia administratu zuen hurrengo berrogeita hamar urtetan. Hala ere, ez zuen lanik argitaratu eta ez zuen bere margolanik saldu, esaterako tailerrean jarraitzen zuen La Gioconda. Leonardoren mahastiak [[:es:Salai|Gian Giacomo Caprotti da Oreno]], hamabost urterekin bere zerbitzura ikasle bezala sartu zena oso estiman zuena, eta Battista di Vilussis bere zerbitzariaren artean banatu ziren. Lurra Leonardoren anaiei utzi zien, eta bere neskameak beroki beltz bat jaso zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Vasari|urtea=2015|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books Ltd, United Kingdom|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0141397764 / 13: 9780141397764|hizkuntza=En}}</ref>

Leonardoren heriotza, toskanieraz idatzitako berrogeita hamar mila diziplina anitzetako dokumentu originalen, berak kodetutakoak, dispertsioaren eta heren baten galeraren hasiera da. Eskutitz, eskuizkribu, orrialde, zirriborro, marrazki, testu eta ohar guztiak artelan gisa hartu ziren. Hamahiru mila dokumentu baino ez dira geratzen, gehienak [[:es:Archivo_Apostólico_Vaticano|Vatikano Hiriko Artxiboa]]n<nowiki/>Artxiboan gordeta. Leonardo hil eta hogei urtera, Frantzisko I.ak [[Benvenuto Cellini]] eskultoreari aitortu zion: «Inoiz ez da munduan jaio beste gizon bat Leonardok bezainbeste ezagutzen zuenik, ez hainbeste pinturan, eskulturan eta arkitekturan, [[filosofia]]n<nowiki/> baizik».

1466an, Leonardo [[Andrea del Verrocchio]]rekin<nowiki/> ikasten hasi zenean, Verrocchioren irakaslea izan zen [[Donatello]] eskultorea hil zen. [[Paolo Uccello]] margolaria –perspektibarekin esperimentatu zuena eta paisaien margolanetan  eragina izan zuena–, jada oso zaharra zen. Era berean, hirurogei urtetik bueltan zeuden [[Piero della Francesca]] eta [[Fra Filippo Lippi]] margolariak, [[Luca della Robbia]] eskultorea, eta [[Leon Battista Alberti]] arkitektoa eta idazlea.<ref>{{erreferentzia|izena=Brucker|abizena=Gene A.|urtea=1969|izenburua=Renaissance Florence|argitaletxea=Wiley and Sons|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Hurrengo belaunaldiko artista ospetsuenak Andrea del Verrocchio, [[:es:Antonio_Pollaiuolo|Antonio Pollaiuolo]] eta [[:es:Mino_da_Fiesole|Mino da Fiesole]] eskultorea izan ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=Frederich|abizena=Hartt|urtea=1970|izenburua=A History of Italian Renaissance Art|argitaletxea=Thames and Hudson|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>

Masaccioren [[Biluztasun|biluzi]]aren<nowiki/> irudikapena [[:es:Expulsión_de_Adán_y_Eva_del_Paraíso_terrenal|Adan eta Evaren Paradisutik kanporatzean]], non Adanen genitalak ez daude mahatsondoko hosto batekin estalita. Gizakien formen irudi adierazgarriak eragina sortzen dute pinturan, bereziki  [[Hiru dimentsioko|hiru dimentsio]]tako<nowiki/> efektua egiten duelako argiztapenaren eta itzalaren erabilpen berritzaileak. Eta Leonardok proposamen hori bere lanetan garatu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Roger|abizena=Jones|urtea=2012|izenburua="Leonardo da Vinci: anatomist"|argitaletxea=British Journal of General Practice|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISSN 0960-1643. PMC 3361109. PMID 22687222|hizkuntza=En}}</ref> Errenazimentuaren [[Humanismo|humanismoa]] eta bere eragina [[:es:David_(Donatello)|Donatelloren David]] margolanaren bitartez, Leonardoren azken urteetako lanetan antzematen da, bereziki [[:es:San_Juan_Bautista_(Leonardo)|San Juan Bataiatzailea]]nBataiatzailean.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|izena=Ilan|abizena=Rachum|urtea=|izenburua=The Renaissance, an Illustrated Encyclopedia|argitaletxea=Octopus|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>

Garai hartan, [[Lorenzo Medici|Lorenzo de Médici]]k<nowiki/> eta [[Juliano Medici|Juliano]] (1453–1478) bere anaia gazteak, [[:es:Conspiración_de_los_Pazzi|Pazzitarren konspirazioan]] hilda, gidatzen zuten Florentzia. Ludovico Sforza, 1479tik 1499. urte arte Milan gobernatu zuen, eta bertara bidali zuten Leonardo Médicitarren enbaxadore bezala. Era berean, Médicitarren bitartez izan zituen Leonardok harremanak hainbat filosofo humanistekin, hala nola [[Marsilio Ficino]], [[Neoplatonismo|Neoplatonismoa]]ri<nowiki/> atxikia, eta [[:es:Cristoforo_Landino|Cristóforo Landino]], idazlan klasikoen iruzkin egilea. [[Giovanni Pico della Mirandola]] berdin zegoen lotuta Médicitarren gorteari.<ref>{{erreferentzia|izena=Hugh Ross|abizena=Williamson|urtea=1974|izenburua=Lorenzo the Magnificent|argitaletxea=Michael Joseph|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Beranduago Leonardok ohar marjinal bat idatzi zuen bere egunerokoan: «Médicitarrak sortu naute, Médicitarrak suntsitu naute». Iruzkin horren esanahia oraindik ere eztabaidarako arrazoia da.<ref>{{erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Arasse|urtea=2002|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Dumont Buchverlag Gmbh|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 3832171509 / 13: 9783832171506|hizkuntza=It}}</ref>

[[:es:Salai|Gian Giacomo Caprotti da Oreno]], Salai edo «il Salaino» («deabru txikia») deiturikoa. Vasarik deskribatzen zuenez, “Leonardok maite zuen ile fin eta kizkurreko gazte atsegina eta polita zen”.<ref>{{erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Vasari|urtea=2015|izenburua=Le Vite, 1568|argitaletxea=Penguin Books Ltd, United Kingdom 4|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0141397764 / 13: 9780141397764|hizkuntza=It}}</ref> Salai 1490ean sartu zen Leonardoren zerbitzura, 10 urte zituela. Beraien arteko harremana ez zen erraza izan. Urtebete geroago, Leonardok gaztearen akatsen zerrenda egin zuen, «lapurra», «gezurtia», «burugogorra» eta «tripontzia» zela deituz. "Deabru txikiak" dirua eta balio handiak gauzak lapurtu zizkion gutxienez bost alditan, eta dirutza xahutu zuen arropetan eta hogeita bost bikote zapatetan.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Léonard|argitaletxea=Codex C. 15v, Institut de France. Richter-en itzulpena|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Fr}}</ref> Hala ere, Leonardok gaztearekin zuen harremanaren hasierako urteei buruzko oharretan, nerabeari buruzko irudi ugari dituzte. Salai bere zerbitzari eta laguntzaile ofiziala izan zen hurrengo hogeita hamar urtetan.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1986|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref>

1506an, Leonardok hamabost urteko [[:es:Francesco_Melzi|Francesco Melzi]], Lombardiako aristokrata baten sema, hartu zuen ikasle bezala. Melzi Leonardoern bizitzaren laguna bilakatu zen, eta bere ikasle begikoenentzat hartzen da. Iraunaldia Frantzian iraunaldia egin zuen Leonardo eta Salairekin, eta maisuarekin bere heriotzara arte egon zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Roger|abizena=Masters|urtea=1998|izenburua=Fortune is a River: Leonardo Da Vinci and Niccolò Machiavelli's Magnificent Dream to Change the Course of Florentine History|argitaletxea=Simon & Schuster|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-452-28090-8|hizkuntza=En}}</ref> Salaik 1518an Frantzia utzi zuen Milanera itzuliz, eta etxe bat eraiki zuen Leonardoren lur sail bateko mahastian, gero margolariak oinordetzan utziko zuena. 1525. urtean Salai era bortitzean zendu zen, beharbada eraila edo duelu baten eraginez.<ref>{{erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Arasse|urtea=2002|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Dumont Buchverlag Gmbh|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 3832171509 / 13: 9783832171506|hizkuntza=It}}</ref>

Salaik  hainbat margolan egin zituen «Andrea Salai» izenarekin, baina Vasarik esan arren Leonardok «gauza asko irakatsi ziola pinturari buruz»,<ref>{{erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Vasari|urtea=2015|izenburua=Le Vite|argitaletxea=Penguin Books Ltd, United Kingdom 4|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0141397764 / 13: 9780141397764|hizkuntza=It}}</ref> bere lana Leonardoren beste ikasle batzuena baino gutxiagotua dago, hala nola, [[:es:Marco_d'Oggiono|Marco d'Oggiono]] edo [[:es:Giovanni_Antonio_Boltraffio|Giovanni Antonio Boltraffio]]. 1515ean, Gioconda bertsio biluzi bat margotu zuen, «Monna Vanna» izenekoa. Bere heriotzan 1525ean, Salairen Gioconda 105 liratan tasatu zen, tamaina txikiko erretratua izateko ohiz kanpoko balioa zena.<ref>{{erreferentzia|izena=Nick|abizena=Rossiter|urtea=2003|izenburua=«Could this be the secret of her smile?»|argitaletxea=The Telegraph|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>

Giovanni Antonio Boltraffio eta Marco d'Oggiono ez ezik, beste ikasle batzuk ere Leonardoren tailerrean parte hartu zuten Milanera itzuli zenean, hala nola [[:es:Ambrogio_de_Predis|Ambrogio de Predis]], Bernardino dei Conti, Francesco Napoletano edo [[Andrea Solari]]o,<nowiki/> azken hauek ezezagunagoak.<ref>{{erreferentzia|izena=Gene A.|abizena=Brucker|urtea=2007|izenburua=Renaissance Florence|argitaletxea=Worldofbooks|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0471113700 / 13: 9780471113706|hizkuntza=En}}</ref>

Leonardo da Vinci-k, zegozkien arloetan onespena zuten edo bere garaian eragin garrantzitsua izan zuten lagunak zituen. Adibidez [[Luca Pacioli]] matematikaria, liburu baten berarekin lankidetzan aritu zena. [[Cesare Borgia|Cesar Borgia]]ren<nowiki/> zerbitzuan bi urte eman zituen, eta adiskidea zen baita Lorenzo de Medicirekin edo Marcantonio della Torre medikuarkin. Nicolás Machiavellorekin adiskidetasun estua izan zuen, eta [[Michelangelo|Miguel Angel]] lehiakidea ezagutu zuen. Bere lagunen artean [[:es:Franchino_Gaffurio|Franchino Gaffurio]] eta [[:es:Isabel_de_Este|Isabel de Este]] ere bazeuden. Badirudi Leonardok ez zuela harreman esturik izan emakumeekin, Isabelekin izan ezik. Erretratu bat egin zion berari, Mantuara joan zen bidai baten, eta gaur egun galduta dagoen margolan baten oinarria izan zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Arasse|urtea=2002|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Dumont Buchverlag Gmbh|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 3832171509 / 13: 9783832171506|hizkuntza=En}}</ref> Jacopo Andrea da Ferrara arkitektoaren adiskidea izan zen baita, erail zuten arte.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=A Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 4: «L'art et la guerre»|ISBN=» 10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=En}}</ref>

Leonardoren harreman intimoenak Salai eta [[:es:Francesco_Melzi|Francesco Melzi]] ikasleekin izan ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=Nino|abizena=Smiraglia Scognamiglio|urtea=1900|izenburua=Ricerche e documenti sulla giovinezza di Leonardo da Vinci|argitaletxea=Frammenti Vinciani, Padova|orrialdea=p.49|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=It}}</ref> Melzik idatzita utzi zuen Leonardoren sentimenduek maitasuna eta pasioa nahasten zituztela.<ref>{{erreferentzia|izena=Nick|abizena=Rennison|urtea=2001|izenburua=Freud and psychoanalysis: almost everything you need to know in one essential guide|argitaletxea=Harpenden, Pocket Essentials|orrialdea=p. 19|orrialdeak=|ISBN=1-903047-54-4|hizkuntza=En}}</ref> XVI. mendearen ondoren harreman horiek erotikoak direla esan izan dute. Harrez gero asko idatzi da ustezko [[homosexualitate]] horren inguruan, eta bere artean izan zuen garrantziari buruz, batez ere [[Bacon (argipena)|Bacon]] agertzen den inpresio [[Androginia|androginoa]]ri<nowiki/> buruz, eta zehatzago bere marrazki batzuetan.<ref>{{erreferentzia|izena=Michael.|abizena=Rocke|urtea=|izenburua=Forbidden Friendships épigraphe|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=p. 148 & p. 298|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>

Leonardo naturaren eta animalien miresle sutsua izan zen, [[Begetariano|begetarianoa]] izatera iritsi arte eta hegaztien kaiolak erosi gero aske jartzeko.<ref>{{erreferentzia|izena=Jean-Paul|abizena=Richter|urtea=1883|izenburua=The Literary Works of Leonardo da Vinci|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Edward|abizena=MacCurdy|urtea=1928|izenburua=The Mind of Leonardo da Vinci|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Musikari bikaina ere izan zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Emanuel|abizena=Winternitz|urtea=1982|izenburua=Leonardo da Vinci as a Musician|argitaletxea=Londra|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-0-300-02631-3|hizkuntza=En}}</ref> Ezkertiarra zen, eta horrek [[:es:Escritura_especular|idazkera espekulatua]]ren<nowiki/>espekulatuaren erabilera azalduko zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=A Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 4: «L'art et la guerre»|ISBN=» 10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=En}}</ref>

Ezagutzen den Leonardoren lehen lana, [[Andrea del Verrocchio|Verrocchio]] eta bere ikasleek egindako [[:es:Bautismo_de_Cristo_(Verrocchio)|Kristoren Bataioa]]ren<nowiki/> zati bat da. Garai hartako itxura duen beste koadro bat [[:es:Anunciación_(Leonardo,_Uffizi)|Mariaren Deikundea]] da. Horietako bat txikia da, 59 zentimetro luze eta 14 zentimetro garaia. Konposizio handi baten oinarrian joateko [[:es:Predela|predelea]] da, kasu honetan [[:es:Lorenzo_di_Credi|Lorenzo di Credi]]-ren margolanetik bereizi dena. Bestea obra askoz handiagoa da, 217 zentimetro luzekoa. Bi Deikunde horietan, Leonardok Ama Birjinaren irudia eskuinaldean eserita edo belauniko jarri du, eta perfilez aingeru bat berarengana gerturatzen dena ezker aldetik. Aingeruaren arropen eta hegalen mugimenduari buruz egiten du lan handiena. Obra hau Domenico Ghirlandaiok egina uste bazen ere lehenago,  gaur egun ia unibertsalki Leonardori leporatzen zaio.<ref>{{erreferentzia|izena=Luciano|abizena=Berti|urtea=1971|izenburua=The Uffizi|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=pp. 59-62|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> 1478 eta 1482 artean [[:es:Madona_Benois|Madona Benois]] margotu zuen, egile florentziarrari egotzi zaiona baina exekuzio data oso eztabaidatua dago oraindik. Beste erretratu txiki bat ere berari egozten zaio, [[:es:Retrato_de_Ginebra_de_Benci|Ginebra Benci]]koa<nowiki/>Bencikoa izenekoa, 1474–1476 urteen inguruan datatua. [[:es:Virgen_del_clavel|Krabelinaren Ama Birjina]], 1478 eta 1480 urteen artean burutu zela datatua, garai honetako beste lan aipagarri bat da.<ref>{{erreferentzia|izena=Pierluigi, Elda|abizena=De Vecchi, Cerchiari|urtea=1999|izenburua=I tempi dell'arte|argitaletxea=Bompiani, Milano|orrialdea=|orrialdeak=Volume 2|ISBN=88-451-7212-0|hizkuntza=It}}</ref>

Hamarkada honetan, Leonardok bi enkargu garrantzitsu jaso zituen, eta garrantzi handia zuen beste lan bati ere  ekin zion. Horietako bi ez ziren inoiz amaitu, eta hirugarrenarekin negoziazio prozesu bat eman zen, amaitu eta ordaintzeko. Pintura horietako bat [[:es:San_Jerónimo_(Leonardo)|San Jeronimo]]renaJeronimorena zen.<nowiki/> Liana Bortolon adituak Leonardoren bizitzaren garai zail batekin lotzen du koadro hau. Malenkoniaren seinaleak irakur daitezke egunerokoan: «Bizitzen ikasten nuela pentsatzen nuen, hiltzen bakarrik ikasi nuen».<ref>{{erreferentzia|izena=Liana|abizena=Bortolon|urtea=1967|izenburua=The Life and Times of Leonardo|argitaletxea=Paul Hamlyn, London|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 060003142X / 13: 9780600031420|hizkuntza=En}}</ref> San Jeronimoren konposizioaren finkapen ausarta eta berritzailea, paisaiaren eta drama pertsonalaren elementuekin, amaitu gabeko beste lan bikain baten ere agertzen da, [[:es:Adoración_de_los_Magos_(Leonardo)|Magoen Gurtza]]n<nowiki/>Gurtzan hain zuzen, Scopetoko [[:es:San_Donato_Milanese|San Donato]]ko<nowiki/>Donatoko fraideek agindutakoa. Oso margolan konplexua izan zen, eta Leonardok marrazki eta prestaketa zirriborro ugari egin zituen. Horien artean, eszenatokiaren atzeko plano gisa balio duen arkitektura klasikoaren hondamena. 1480an, margolari florentziarrak [[:es:La_dama_del_armiño|Dama katazuria]]rekin<nowiki/>katazuriarekin egin zuen, baina 1482an, Lorenzo de Médici-k hala eskatuta, Milanera joan zen Ludovico Sforzaren mesedeak irabazteko, eta ondorioz koadro hori bertan behera utzi zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1986|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref> Garai honetako hirugarren lan garrantzitsua [[:es:La_Virgen_de_las_Rocas|Arroketako Ama Birjina]] izan zen (lan honen bi bertsio zeuden, biak Leonardori egotzita)<ref>{{erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Vasari|urtea=1965|izenburua=Lives of the Artists, 1568|argitaletxea=Penguin Classics, trans. George Bull|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=0-14-044164-6|hizkuntza=En}}</ref>, Milango Maria Sortzez Garbiaren kofradiak agindutakoa. Koadroak jada eraikitako erretaula handi bat osatzeko balioko zuen,<ref>{{erreferentzia|izena=Jack|abizena=Wasserman|urtea=1975|izenburua=Leonardo da Vinci|argitaletxea=Abrams|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> eta bere elaborazioa ia Magoen Gurtza bezain konplexua izan zuen, lau pertsonaia baino ez izan arren, eta paisaia deskribatu atzealde arkitektonikoaren ordez. Pintura amaitzea lortu zuen, koadroaren bi bertsio egin ziren: kofradiaren kaperan geratu dena, eta urte batzuk geroago egindako bigarren bertsio bat, aureolak eta [[:es:Juan_el_Bautista|Juan Bautista]]ren<nowiki/>Bautistaren makila gehituta.

1495 eta 1498 artean Leonardok Azken Afaria margotu zuen, Jesusek bere ikasleekin partekatu zuen azken otordua irudikatzen duena; Milango [[Santa Maria delle Grazie]] komentuko horma baten zuzenean burutu zuen. Egunsentitik iluntzera arte lan egiten zuen, jatera gelditu gabe, baina komentuko priorearen ulertezintasunarekin egin zuen topo.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 4: «L'art et la guerre»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=En}}</ref> Maisulan bat da, bere ikuskeran eta karakterizazioan, eta Rubens zein [[:es:Rembrandt|Rembrandt]] bezalako artistek miresmena erakutsi diote. Lana etengabe berriztatu beharrean aurkitu da, Leonardok erabilitako teknika dela eta. Bukatu eta denbora batera, lekuko batek «erabat kaltetutako» obra gisa deskribatu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1986|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref> Gehien erreproduzitutako maisulanen artean dago. 1499 eta 1500 urteen artean, Leonardok [[:es:Cartón_de_Burlington_House|Santa Ana, Ama Birjina, Jesus Haurra eta San Jose]] lana marraztu zuen, Burlington Etxeko Kartoia bezala ere ezaguna dena.

1503 eta 1506 artean erretratu txiki baten lan egiten du,[[Gioconda]],<ref>{{erreferentzia|izena=Luca|abizena=Antoccia|urtea=2000|izenburua=Leonardo. Arte e scienza|argitaletxea=Roma: Ed. Giunti|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN 88-09-01510-X|hizkuntza=It}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Marcel|abizena=Brion|urtea=2002|izenburua=Leonard de Vinci|argitaletxea=México D.F.: Ed. B|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN 84-666-0970-9|hizkuntza=}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Martín|abizena=Caparrós|urtea=2004|izenburua=Valfierno|argitaletxea=Buenos Aires: Ed. LSF|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=987-43-8624-X|hizkuntza=}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Eugenio . Leonard da Vinci. Madrid: Ed. Círculo Latino, 2005. ISBN 84-96129-62-4|abizena=Muntz|urtea=2005|izenburua=Leonard da Vinci|argitaletxea=Madrid: Ed. Círculo Latino|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=84-96129-62-4|hizkuntza=}}</ref> ziurrenik Mendebaldeko pinturako margolanik ospetsuena.<ref>{{erreferentzia|izena=M. Laura|abizena=Magariños|urtea=2007|izenburua=La Gioconda de Leonardo da Vinci|argitaletxea=Minuto Uno. Buenos Aires|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> Artelanean [[:es:Lisa_Gherardini|Lisa Gherardini]] ageri da, Francesco del Giocondoren emaztea.<ref>{{erreferentzia|izena=Martin, Giuseppe|abizena=Kemp, Pallanti|urtea=2017|izenburua=Mona Lisa: The People and the Painting|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=9780198749905|hizkuntza=En}}</ref> Leonardok asko maite zuen koadroa zen, eta berarekin gorde zuen hil arte. Mona Lisa [[artearen historia]]n<nowiki/> zehar literatura gehien sortu duen erretratua da; istorioak, eleberriak, olerkiak eta baita operak ere eman ditu. Sortu zen unetik obra ospetsua izan zen, eta [[Rafael]] gazteak bertatik edan zuen. Berarengan krudelkeria ikusi da, eta gizonak esklabo egiten duen emakumearen irribarre lotsagabea dela esaten izan dute. Beste batzuk, berriz, bere xarmagatik, goxotasunagatik liluratu dira. Walter Paterrentzat “izpiritu modernoa bere ezaugarri patogeno guztiekin” sinbolizatzen du.<ref>{{erreferentzia|izena=Bertrand|abizena=Gille|urtea=1964|izenburua=Les ingénieurs de la Renaissance|argitaletxea=Hermann|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ASIN: B00A3BT0OI|hizkuntza=Fr}}</ref> Azalpen prosaikoago bat ere badago, Leonardoren oharpenetan oinarrituta: espresio hori modeloari lautearen soinuarekin atera zion. Vasari aipatuz: “Monalisa oso ederra zen, eta margotzen ari zen bitartean, Leonardo beti saiatu zen norbait kantatzen, instrumentu bat jotzen edo txantxetan jardutea.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Capítol 4: «L'art et la guerre»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=En}}</ref> Horrela, modeloa umore onean mantendu zuen, eta ez zuen itxura triste eta nekaturik bereganatu.

Beste lan aipagarri bat 1510 inguruan margotutako [[:es:La_Virgen,_el_Niño_Jesús_y_Santa_Ana|Ama Birjina, Jesus Haurra eta Santa Ana]] da, askotan kopiatua izan dena. Lanak batez ere Miguel Angel, Rafael eta Andrea del Sarton izan zuen eragina,<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1986|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref> eta horien bitartez, Pontormo eta [[:es:Antonio_Allegri_da_Correggio|Antonio da Correggio]]n.<nowiki/> Konposizioaren estiloa [[:es:Tintoretto|Tintoretto]] eta [[:es:Paolo_Veronese|Paolo Veronese]] bezalako margolari veneziarrek jarraitu dute. Leonardoren azken margolanetako bat [[:es:San_Juan_Bautista_(Leonardo)|San Juan Bataiatzailea]]rena<nowiki/>Bataiatzailearena izan zen, bertan Salai bere ikaslea hartuz modelotzat.<ref>{{erreferentzia|izena=Eileen|abizena=Romano|urtea=2005|izenburua=Leonardo|argitaletxea=Los grandes genios del arte, n.º 17, Unidad Editorial, S.A.|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=84-89780-69-2|hizkuntza=}}</ref>

| [[Fitxategi:Leonardo da Vinci Madonna of the Carnation.jpg|25px]] || ''Ama Birjina eta krabelina'' || 1478-1480 || 62 x 47,5 cm || [[Alte Pinakothek]] ([[Munich]])

| [[Fitxategi:Leonardo da Vinci 046.jpg|25px]] || ''Dama katazuriarekin'' || 1485 || 54 x 39 cm || [[Czartoryski museoa]] ([[Krakovia]])

Marrazkirik ospetsuenen artean Vitruvioko Gizona dago, giza gorputzaren proportzioen azterketa dena, eta ezagunak dira baita Aingeruaren Nagusia, Arroketako Ama Birjina, Ama Birjina Jesus Haurra eta Santa Ana, eta San Juan Bataiatzailea. Azken hau marrazki handia zen (160x100 cm) igeltsu zuri-beltzean koloretako paper gainean; eta bertan esfumatura teknika erabiltzen du. Santa Anaren gai hau, Familia Santuarenarekin batera, 1500etik 1517ra Leonardoren obran nagusituko zen. Ez dirudi Leonardok marrazki honetatik margolanik egin zuenik, baina nahiko margolan hurbila da [[:es:La_Virgen,_el_Niño_Jesús_y_Santa_Ana|Ama Birjina Jesus Haurra eta Santa Ana]].<ref>{{erreferentzia|izena=Angela|abizena=Ottino della Chiesa|urtea=1986|izenburua=The Complete Paintings of Leonardo da Vinci|argitaletxea=Penguin Books|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=10: 0140086498 / 13: 9780140086492|hizkuntza=En}}</ref>

Bere eskulturetatik bat ere ez da kontserbatzen. Leonardoren eskultura proiektu ospetsuena Francisco Sforza,<ref>{{erreferentzia|izena=Michela|abizena=Palazzo, Tasso|urtea=1965|izenburua=Leonardo da Vinci: la Sala delle asse del Castello sforzesco|argitaletxea=Sforza Castle|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=978-88-366-3677-8|hizkuntza=It}}</ref> [[:es:Ludovico_Sforza|Ludovico Moroa]]ren<nowiki/>Moroaren aita, irudikatzen duen zaldizko estatua da. Tamainaz Errenazimentuan zeuden zaldizko  brontzezko beste bi estatua gainditzen zituen: [[Donatello]]ren<nowiki/> Gattamelata, [[Padua]]n<nowiki/> kokatua, eta [[Venezia|Venezi]]an<nowiki/> eraikitako [[Andrea del Verrocchio|Verrocchio]]ren<nowiki/> [[Bartolomeo Colleoni (estatua)|Bartolomeo Colleoni]]. Leonardo buztinezko modeloa egin zuen, «Zaldi Handia» bezala ezagutzen zena. Zortzi metroko garaierako brontze estatua izango zela aurreikusten zen, Milanen altxatzeko. Horretarako, 70 tona metal prestatu ziren. Monumentua hainbat urtez amaitu gabe geratu zen, Leonardoren jardueran nahiko ohikoa zena. Eta azkenean, 1495ean brontzea Milango dukeari kanoiak egiteko erabili zen, [[Karlos VIII.a Frantziakoa|Frantziako Karlos VIII]].aren tropei aurre egiteko. Bostehun urte beranduago, ekimen pribatuaren bidez, bere planoei jarraituz 1999an estatua bat eraiki zen New Yorken, eta Milango hiriari eman zitzaion, bertan altxatzeko.

Ohar-liburu hauek (hasiera batean, tamaina eta mota desberdinetako hosto hegalariak, bere lagunek heriotzako orduan oparitutakoak) bilduma garrantzitsuetan gorde dira, hala nola [[Windsorko gaztelua|Windsor Gaztelua]]n,<nowiki/> [[Louvre museoa|Louvre Museoa]]n,<nowiki/> [[Espainiako Liburutegi Nazionala|Espainiako Liburutegi Nazional]]ean,<nowiki/> [[:es:Biblioteca_Ambrosiana|Milango Liburutegi Anbrosiarrea]]nAnbrosiarrean,<nowiki/> [[:es:Museo_de_Victoria_y_Alberto|Victoria eta Albert museoa]]nmuseoan,<nowiki/> eta Londresko [[Britainiar Liburutegia]]n.<nowiki/> Britainiar Liburutegiak aukeraketa bat interneten jarri du (BL Arundel MS 263). [[:es:Códice_Hammer|Codex Leicester]] edo Codex Hammer da esku pribatuetan dagoen izaera horretako lan bikain bakarra.<ref>{{erreferentzia|izena=Massimo|abizena=Polidoro|urtea=2019|izenburua=The Mind of Leonardo da Vinci, Part 1|argitaletxea=Skeptical Inquirer. Center for Inquiry. 43|orrialdea=|orrialdeak=pp 30–31.|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>

1490.eko hamarkadan, Luca Pacioli-rekin matematika ikasi zuen, eta solido erregularren marrazki sorta bat egin zuen eskeleto moduan, Divina Proportione (1509) liburuaren osagai izateko.<ref>{{erreferentzia|izena=Saunders|abizena=O'Malley|urtea=1982|izenburua=Leonardo on the Human Body|argitaletxea=New York: Dover Publications|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> Absolutuaren eta unibertsalaren ideiaz liluratuta zegoen. Hala ere, bere kultura matematikoa funtsez praktikoa zen, bere garaiko abakoen mugekin. Ezagutza zuen baita [[:es:Geometría_euclidiana|geometria euklideanoarena]], perspektibarena eta mekanikarena, bere garaiko teorikoek zekitenarekin ildoan. Hala eta guztiz, Leonardok [[Alhazen]] arazoari konponbide mekanikoa ahalbidetzeko sistema artikulatua duen instrumentu bat asmatu zuen, funtsean gai teknikoa zena, eta horrek konikaren propietateen ezagutza sakona egiaztatzen du.

Fisikako bere maila nahiko mugatua zen, ez zen sekula artilleroa izan, eta ez zuen inoiz teoriarik formulatu balistikari dagokionez. Baina bere diagrama batzuk frogatzen duten moduan, Leonardok sumatu zezakeen, ur-hustubide baten ikus zitekeen bezala, artilleria-jaurtigai baten ibilbidean ez zegoela zati zuzenik, garai hartan uste zenaren aurka. Ez zuen sakondu [[:es:Niccolò_Fontana_Tartaglia|Tartaglia]] eta Benedetti-k garatu zuten bidean, eta amaieran [[Galileo Galilei|Galileo]]k<nowiki/> osatu zuena. Era berean, [[argia]]ri<nowiki/> eta [[optika]]ri<nowiki/> lotutako gaiak aztertu zituen; eta hidrologian, formulatu zuen lege bakarra uraren jarioaren buruzkoa izan zen. Kimikaren arloari dagokionez, alanbike bat martxan jarri zuen, eta Erroman [[alkimia]]ren<nowiki/> inguruko ikerketa batzuk garatu zituen.<ref>{{erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Vezzosi|urtea=1996|izenburua=A Léonard de Vinci: art et science de l'univers|argitaletxea=Gallimard|orrialdea=|orrialdeak=Cap 4: «L'art et la guerre»|ISBN=10: 2070533530 / 13: 9782070533534|hizkuntza=Fr}}</ref> Arkitekturan berriz, Alberti edo Francesco di Giorgio habeen indarrez arduratu baziren, Ez zuten Leonardo bezala formulazio matematikoetatik egin. Bera okertzearen arazoarekin interesatu zen, eta oraindik inperfektuak ziren "legeak" definitzea lortu zuen, adibidez, lerro elastikoari dagokionez atal desberdinetako habeen kasuan. Horrela, [[:es:Jordanus_Nemorarius|Jordanus Nemorarius]]ek<nowiki/> aipatzen zuen modulu elastikoa eta indar unea desagerrarazi zituen.<ref>{{erreferentzia|izena=Fritjof|abizena=Capra|urtea=2007|izenburua=The Science of Leonardo; Inside the Mind of the Genius of the Renaissance|argitaletxea=New York: Doubleday|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref>

Kriminalen gorpuak disekzionatu zituen bere azterketa anatomikoen baitan. Lan baldintzak bereziki zailak izaten ziren, higiene faltagatik eta gorputzen kontserbazioen arazoengatik.<ref>{{erreferentzia|izena=Flavio|abizena=Bottazzi|urtea=1907|izenburua=Leonardo da Vinci anatomico,|argitaletxea=Archivio di Anatomia e Embriologia, Firenze, vol. 6|orrialdea=|orrialdeak=pp. 499-547|ISBN=|hizkuntza=It}}</ref> Artista aitortuta bilakatu zenean, pertsonen gorpuak disekzionatzeko baimena jaso zuen Florentziako Santa Maria Nuova ospitalean, eta geroago, Milan eta Erromako ospitaletan. 1510etik 1511ra, [[:es:Marcantonio_della_Torre|Marcantonio della Torre]] sendagilearekin lankidetzan aritu zen, eta elkarrekin, anatomiari buruzko ikerketa multzo bat bildu zuten Leonardok egindako berrehun marrazki baino gehiagorekin.<ref>{{erreferentzia|izena=Leonardo|abizena=Davinci|urtea=2011|izenburua=The Notebooks of Leonardo Da Vinci|argitaletxea=Lulu|orrialdea=p. 736|orrialdeak=|ISBN=978-1-105-31016-4|hizkuntza=En}}</ref> 1680an, Pinturaren Tratatua izen engainagarriarekin argitaratu ziren.

Errenazimenduko korronte teknikoaren bat egiten zuen Leonardo da Vincik ,eta horrela, bere garaiko edo aurreko kideak izan zituen. Hauen artean aipa ditzakegu [[:es:Konrad_Kyeser|Konrad Kyeser]], [[:es:Taccola|Taccola]], Roberto Valturio, [[Filippo Brunelleschi]], Jacomo Fontana edo [[Leon Battista Alberti]], eta azken honi ziurrenik asko zor zion.<ref>{{erreferentzia|izena=Carlo|abizena=Pedretti|urtea=1999|izenburua=Leonardo - Le Macchine|argitaletxea=Firenze, Giunti|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=88-09-01468-5.|hizkuntza=It}}</ref>

[[:es:Herón_de_Alejandría|Alexandriako Heron]]-ekin batera, Leonardo makina moderno batzuen aitzindari garrantzitsutzat jotzen da. Hala ere, egilearen ustezko irudimenaren harriduraz haratago, azkar ikus daiteke makinen benetako funtzionamendua ez zela izan berak zuen kezka nagusia. [[:es:Eilmer_de_Malmesbury|Malmesburyko Eilmer]] monjeak bezala, XI. mendean hegazkin makinari isatsa ipintzea ahaztu zitzaion bezala, Leonardoren asmakizunak zailtasun ugari dituzte: helikopteroak zibotak bezala jiratuko zuen bere baitan, urpekaria asfixiatu egingo zen,  eta paladun itsaontziak inoiz ezingo luke aurrera egin.<ref>{{erreferentzia|izena=Alain.|abizena=Gras|urtea=2003|izenburua=Fragilité de la puissance - Se libérer de l'emprise technologique|argitaletxea=Fayard|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=2-213-61535-7|hizkuntza=Fr}}</ref>  Hala ere, esan izan da Leonardok nahita sartu zituela bere diseinuan akats zehatzak, beste batzuk bere artefaktuen eraikuntza bideragarria egin ez zezaten.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua=Dokumentalen seriea asmakizunei buruz: Da Vinci praktikan.|argitaletxea=Discovery Channel|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=Er}}</ref>

Zirriborroen azterketa zehatzak adierazten du, hala ere, [[teknologia]] horietako batzuk aurrekoengandik hartuta zeudela maileguan (adibidez [[Francesco di Giorgio Martini|Francesco di Giorgi Martini]]ren<nowiki/> turbina hidraulikoa eta Taccolaren disko kate artikulatua) edo tradizioaren zaharrago baten ondarea – mailu hidraulikoa XIII. mendean ezaguna zen, sifoiak eta akueduktuak jada ikusgai zeuden [[Frontino]] erromatarraren lanetan, eta jolaserako automatak jadanik deskribatuak izan ziren [[Garai helenistikoa|aro helenistiko]]an.<nowiki/>

*[[Da_Vinci_(kraterra)|Ilargian krater batek]] Da Vinci izena darama bere oroimenean.

*[[Da_Vinci_(Marteko kraterra)|Marten ere krater batek]] Da Vinci oroitzen du.